Ti Masanguananyo—Naisurat Aya kadagiti Bitbituen?
Maysa nga agsapa iti Oktubre iti kadaanan a siudad iti Babilonia. Manipud iti tuktok ti nakangatngato a ziggurat, maysa a padi ti nakakita iti maysa a napateg a senial iti makindaya a leleggakan! Ti konstelasion ti Scorpio limgak iti apagkanito sakbay a nagpukaw a nagin-inot iti panaglawagen ti aldaw.
KADAGITI managanito a taga Babilonia, daytoy ket nakapatpateg. Dagiti managipadles babaen kadagiti bitbituen nabayagen a napaliiwda a dagiti bitbituen iti maysa a konstelasion ti kasla itsura ti maysa a panggagamaen nga addaan iti dakkel a nagkawikaw nga ipus. Ngarud dayta ti napanaganan iti girtab, wenno Scorpio. Pagarupenda a daytoy a grupo dagiti bitbituen ti pudno nga addaan kadagiti kababalin a kas iti panggagamaen. Gapu ta ti panggagamaen ket maysa a parsua nga aktibo iti rabii, ti Scorpio ti kasla maibagay a simbolo iti kinasipnget. Ti apagkanito a panagparangna iti parbangon iti tunggal Oktubre ti mangipakaammo iti iyaadani ti kalam-ekna.
Iti librona a The Truth About Astrology, ni Dr. Michel Guaquelin ilawlawagna: “Ipadlesda a ti naindagaan a panggagamaen ti adda iti langit, ket, bayat ti panagrikosna maipagarup nga addaan iti impluensia kadagidiay a naipasngay iti sidong dayta a konstelasion. Daytoy a kita ti astrolohikal a pannakabaliktad maar-aramid pay laeng ita. Dagiti moderno a liblibro kunaenda a no ti Init agturongen iti Scorpio iti tiempo ti pannakaipasngay, dayta ti mangipaay iti kappasngay nga ubing ti dadduma a kababalin ti panggagamaen—maysa a napeggad, agresibo ken natured nga insekto [arachnid], nga addaan iti nakabutbuteng a silud.”
Sientipiko Kadi Dayta?
Ti init saanen a lumgak a maikuyog iti Scorpio bayat iti Oktubre. Bayat ti panaglabas dagiti siglo, ti relasion ti daga kadagiti konstelasion ti nain-inot a nabaliwan. Itan bayat ti Oktubre ti init agturongen iti konstelasion iti Libra (Latin iti “timbangan”), isu a makuna a mangipaay kadagiti kualidad a kas iti makaay-ayo a kababalin ken natalna a panunot. Naidumat’ bassit manipud iti Scorpio!
Nupay no dagiti Makindaya nga astrologo nakiaddangda kadagitoy a panagbalbaliw dagiti nailangitan a bambanag, kaaduan kadagiti kakaduada a taga Laud ti saan a nakiaddang. Ngarud ibatayda ti panagipadlesda kadagiti nailangitan a gakat nga agarup 2000 a tawtawenen ti kabayagna! No maipapan iti daytoy, da Drs. H. J. Eysenck ken D. K. B. Nias kunaenda: “No umiso dagiti Makinlaud nga astrologo iti panangipatarusda, di umiso dagiti Makindaya nga astrologo, ken kasta met ti kasunganina. Ngem ti agpada a dasig kunaenna a nakabalballigida!”
Daytoy laeng ti mangisaknap iti adu a panagduadua maipapan iti abilidad ti astrolohia. Mainayon pay, maysa a sikologo ti nangsukimat kadagiti rekord iti panagasawa ken diborsio dagiti 3,456 a pagassawaan. Ti kadi panagkabagay dagiti signosda adda pakainaiganna iti balligi wenno saan a panagballigi ti panagasawada? Sigun iti magasin a Science 84: “Ti saan nga agkabagay a signos agasawada—ken agdiborsioda—a kas met laeng iti kasansan dagiti agkabagay.”
Sumungbat dagiti astrologo babaen ti panagkunada a ti signos ti init, iti bukodna, bassit laeng ti pategna ket masapul a mausig dayta a kadua dagiti impluensia dagiti planeta. Ngem daytoy met mangpataud kadagiti parikut ta patien dagiti taga Babilonia ti impluensia dagiti lima laeng a didios ti planeta—ti Merkurio, Venus, Mars, Jupiter, ken Saturno. Ti teleskopio, nupay kasta, ipalgakna ti tallo pay—ti Uranus, Neptuno, ken Pluto. Daytoy ti namataud iti pannakariribuk kadagiti astrologo. “Dadduma nga astrologo,” insurat ni Louis MacNeice iti librona nga Astrology, “ti nangaramid kadagitoy a pambar iti panagbiddut dagiti immuna nga ammada; ngem dagiti dadduma . . . ikalinteganda a dagitoy a kabbaro a planeta saanda a maimpluensiaan dagiti tattao agsipud ta saanda a makita dagiti matatayo a bukodda.” Ngarud kaaduan kadagiti Makindaya nga astrologo ti di mangikankano kadagiti adayo a planeta. Dagiti Makinlaud nga astrologo, nupay kasta, mangipaayda ti dakkel a kinapateg kadakuada.
Ti tiempo a napili a pakaibatayan iti horoscope mangibangon met kadagiti salsaludsod. Kaaduan nga astrologo usarenda ti kanito ti pannakaipasngay. Ngem ti linteg ti genetiko kunaenna a ti matawid a kababalin ti maiyallatiw kadagiti annak iti pannakainginaw, saan nga iti pannakaipasngay. Sigun iti libro nga Astrology: Science or Superstition?, ti astrologo idi ugma a ni Ptolemy “nagsayaatan ti pananglabasna iti daytoy babaen ti panagkunana a ti pannakaipasngay addanto iti isu met laeng a konstelasion a nagturay iti panawen ti pannakainginaw, nupay iti kinapudnona awan ti rason a pangipagarupan a kasta.”
Agtignay dagiti Sientista
Adu a sientista ngarud ti maamak iti umad-adu a panangawat iti astrolohia. Idi 1975, 19 a nangabak iti premio Nobel, agraman dagiti dadduma a sientista, ti nangipaulog iti publiko a deklarasion ti pangpanggepda a napauluan: “Panagkedked iti Astrolohia—Sasao dagiti 192 a Kangrunaan a Sientista.” Kunaenna:
“Idi ugma dagiti tattao . . . matmatanda dagiti nailangitan a bambanag kas pagtaengan wenno pangipakaammo dagiti Didios kadagiti bambanag a mapasamak iti masanguanan ket iti kasta nasinged ti pannakainaigda kadagiti paspasamak ditoy daga; awan ti panangpampanunotda kadagiti kinaadayoda iti daga manipud kadagiti planeta ken bitbituen. Itan ta dagitoy nga adayo a nagbaetan napattapattan, makitatayon no kasano a nagbassitan dagiti epekto ti grabitasion ken dagiti dadduma pay nga epekto a pinataud dagiti adayo a planeta ken dagiti ad-adda pay nga adayo a bitbituen. Basta biddut ti panangipagarup a dagiti puersa dagiti bitbituen ken dagiti planeta iti kanito ti pannakaipasngay saanda a maikeddeng ti masanguanantayo iti aniaman a pamay-an.”
Makapainteres, maysa a grupo dagiti tattao idi ugma saanda a kasapulan ti moderno a siensia a mangilawlawag a ti astrolohia ket biddut. Nasurok a 2,500 a tawtawenen ti napalabas, ni Jehova a Dios imbagana iti nasion ti Israel: “Saanyo nga adalen ti dalan dagiti nasion, ket dikayo agkullayaw kadagiti pagilasinan iti langit ta dagiti nasion agkullayawda gapu kadagiti an-anito.” (Jeremias 10:2, 3, Byington) Wenno kas panangiyebkas ti New World Translation iti dayta: “Ti pagilasinan dagiti langlangit . . . kas la da sengngaw.” Iti sabali a pannao, dagiti signos ti astrolohia kas laeng iti sengngaw ti anges manipud iti barayo.
‘Ngem aniat’ pagdaksanna ngay no ti astrolohia saan a sientipiko?’ kuna dagiti dadduma. ‘Mabalin kadi a matmatan dayta a di makadangran a pagraragsakan?’
[Blurb iti panid 5]
“Dagiti moderno a liblibro kunaenda a no ti Init agturongen iti Scorpio iti tiempo ti pannakaipasngay, dayta ti mangipaay iti kappasngay nga ubing ti dadduma a kababalin ti panggagamaen—maysa a napeggad, agresibo ken natured nga insekto, nga addaan iti nakabutbuteng a silud.”
[Kahon iti panid 5]
Kasano ti Kaadayo dagiti Bitbituen?
Dagiti managipadles impagarupda a dagiti bitbituen ti nakaas-asideg unay ditoy daga—sumagmamano a milias ti kaadayoda ti kaaduanna—a mangipaay iti pagarupenda a nabileg nga impluensia iti biag dagiti tattao. Ngem babaen iti pannakapataud ti teleskopio, nagbalin a nalawag a ti kasta narigat a mapasamak. Ta no matmatan uray babaen iti nabileg a teleskopio, dagiti bitbituen agtalinaedda a kasla tulnek ti dagum a lawag.
Idi 1830’s nupay kasta, ti Aleman nga astronomo a ni Friedrich Bessel pinataudna ti pamay-an a mangkuenta no kasano ti kaadayo ti dadduma kadagitoy a bitbituen. Babaen ti panangusar iti simple a trigonometry, nabaelanna ti nangkuenta a ti bituen a maawagan 61 Cygni ti nasurok a sangapulo a light-years ti kaadayona! (Ti lawag agdaliasat iti 186,000 milias [300,000 km] ti tunggal segundo.) Ngem ti 61 Cygni ti maysa kadagiti kaasitgan a bitbituen!
Gapuna nupay agparana a kasla asidegda iti maysa ken maysa, dagiti bitbituen iti maysa a konstelasion ti mabalin a ginasgasut a light-years ti kaadayoda iti maysa ken maysa! “Babaen laeng iti pannakaiparna,” kuna ti libro nga Astrology: Science or Superstition?, “a no matmatan manipud iti dagatayo, agparangda a naggugrupo.” Nainkalintegan kadi ngarud ti mamati a ti maysa a konstelasion a kas ti Scorpio ti mabalin a mangimpluensia iti biagyo?
[Ladawan iti panid 4]
Ti stela ti Babilonia, a mangiparangarang iti konstelasion ti Scorpio, manipud iti National Museum, Francia