Ti Panangkayaw iti Okulto

KARKARNA, misterioso, nakaam-amak​—dagitoy dagiti sasao nga usaren dagiti tattao a mangdeskribir iti okulto. Ti termino literal a kaipapananna ti “nailemmeng,” “naabbongan,” “nailinged.” Ti Webster’s Third New International Dictionary depinarenna ti okulto a: “Maysa a banag a misterioso wenno sobrenatural wenno di gagangay.”

Gapuna ti okultismo iramanna dagiti kapkapadasan ken paspasamak a saan a mailawlawag iti gagangay a pamay-an. Ti di gagangay (paranormal), a madepinar a kas “labes dagiti naammuanen a sientipiko wenno mabigbigbig a pasamak,” ket sabali pay a termino a masansan a nausar no mapagsasaritaan ti okulto.

Nangrugi idi 1930’s, ni Dr. Joseph Banks Rhine ti nangidaulo iti panagadal kadagiti misterio iti okultismo ket inyam-ammona ti termino nga “extrasensory perception” (ESP). Impadtona a, “bayat ti panagsaknap ti pananglawlawag ti sientipiko a panagsirarak nga agturong kadagiti nasipnget a suli a sadiay agtalinaed pay laeng ti misterio,” ti okultismo aglabaston. “Bayat a dagiti ar-aramid ti okulto ti sukatan ti siensia ti astronomo, ti occult alchemy agbalin met a sientipiko a kemika, dagiti panangagas ti mahika ti sukatan iti nasayaat a medisina,” kinunana, “gapuna dumtengto ti tiempo a ti ad-adda a mapagtalkan a pamuon ti mangsukat iti adda pay laeng a sistema ti okulto.”

Ngem, uray pay kalpasan ti nasaknap a panagadal iti okultismo, dagiti misterio saanda pay laeng a marisot. Ket ti pannakakayaw, imbes a bumassit, umad-adu.

Dagiti Rason iti Pannakakayaw

Alaenyo ti kaso ni Mrs. Rosemary Brown. Kas maysa nga ubing, bassit laeng ti pannakasanayna iti musika. Isut’ saan a nangnangruna nga interesado iti musika. Kalpasanna, idi nataenganen isut’ nangrugi a mangpataud kadagiti laing iti musika a kunaenna nga idikdiktar kenkuana ni Beethoven, Brahms, ken ni Schubert. Iti panangdeskribirna iti imbestigasion iti kasona, ipadamag ti The New Encyclopædia Britannica, 1977, Macropædia.

“No dagitoy a [paglaingan iti musika] ti naipakita kadagiti naisangsangayan nga eksperto immanamongda a no dagitoy a paglaingan ti nasarakan koma kadagiti atico dagitoy ti mabalin a maibilang a pudno; ti tunggal maysa ti saan a basta naglalaok a napagsisilpo a banag no di ket pudpudno a mangiyebkas iti naammuan a rikrikna ken personalidad ti nangputar. Nalawag nga uray pay dagiti nagsayaatan ti pannakasanayna nga eksperto iti musika saanda a nakalaklaka a makapataud (no makapataudda) iti trabaho a kastoy ti kalidadna; no kasano ti panangaramid ti maysa laeng a trabahador a babai a bassit laeng ti pannakasanayna iti musika ti makapasiddaaw, nangnangruna ta pulos a saan pay a nasursuruan no kasano ti agputar.”

Para kadagiti adu, dagiti kakasta a kapkapadasan ti makakayaw. Kasano a posible dagita? Ti The New Encyclopædia Britannica aminenna: “Ti panangpanunot a ti al-alia dagiti Aleman a musiko ti aglilinea a mangidiktar iti Ingles ti nabiit pay a pinutarda iti daytoy a babai iti Ingles ket saan a makaay-ayo.” Ngem napaliiw ti enciclopedia: “Dagiti kinapudno di masuppiat; awan ti nalawag a dumteng a pannakailawlawag. Iti kasta, ti estoria ti mangipakita iti kasasaad dagiti adu a dadduma.”

Usigenyo met ti padamag manipud Flixborough, South Humberside, Inglatera. Maysa a dakkel a panagbettak idiay planta ti kemikal ti napasamak iti alas 4:53 t.m. idi Hunio 1, 1974. Ngangngani lima nga oras a nasaksakbay maysa nga agtutubo a babai nga agnanaed 25 milias (40 km) ti kaadayona ti nangibaga a nakitana ti pannakaipadamagna iti telebision, a nangipadamag iti panagbettak agraman ti ipapatay ken ti pannakadangran dagiti trabahador iti planta. Sakbay iti alas 2:00 t.m. iti dayta nga aldaw, insaritana dayta kadagiti dua a sabali pay a tattao a nangsarungkar kenkuana. Kalpasanna, iti rabii ti damdamag iti TV ti nangipadamag iti daytoy a pasamak, a nangited iti oras ti panagbettak a naladawen iti malem. Amin dagiti kompania ti telebision a nangipadamag iti damag iti dayta a lugar ti nangilibak nga impadamagda ti kasta a damag a nasaksakbay.

Dakayo kadi, agraman dagiti adu a sabsabali pay, makayawan iti kasta a kapkapadasan?

Ket adda met ti “ay-ayam” a kasla awan aniaman a pagdaksanna a paglinglingayan. Daytat’ maay-ayam babaen iti Ouija board. Nupay no adda dagiti panagduduma ti board, kaaduanna dayta ti rektanggulo a 24 por 18 pulgada (61 por 46 cm) ken maysa a kakapat iti maysa a pulgada (0.6 cm) ti kapuskolna. Iti dayta adda dagiti letra ti alpabeto, dagiti numero a manipud 1 agingga iti 9 ken 0, ti sao a “Wen,” ken ti sao a “Saan.” Ti kapapatgan a paset isu ti maysa a bassit, kas itsura ti puso a pangitudo iti tunggal letra isu a mangipakaammo iti maysa a mensahe.

Dagiti agay-ayam ti mangiparabaw iti board kadagiti luppoda ket iparabawda a silalag-an dagiti ramramayda iti kasla-puso ti itsurana a pangitudo. Kalpasanna agsaludsodda ket urayenda ti sungbat. Pudno kadi nga agkurri? Riniwriw dagiti mangibaga nga agkurri dayta. “No dadduma dagiti sungbat nakaskasdaaw ti kinaumisona,” kuna ti maysa a kolumnista a ni George R. Plagenz. “Ti Ouija board naammuan pay a mangipadto kadagiti paspasamak a napasamak kalpasanna.”

Ti ay-ayam kayawanna dagiti minilion. Kinapudnona, sumagmamano a tawenen ti napalabas dayta ti naawagan “ti kalalatakan nga ay-ayam idiay E.U.​—nalatlatak pay ngem ti Monopoly.”

Kumarkaro a Kinalatak

“Ti okulto, ti sobrenatural ken ti di gagangay ket dadakkel a negosio,” kuna ti U.S.News & World Report, “a dagiti tattao iti amin a kita ti panagbiag ti agbayad iti nangina tapno agkunsulta kadagiti managbasa, mammadles ken dadduma pay a nangiwaragawag iti bagbagida a managparparmata.”

Kadagiti kakasta a managparparmata isu dagiti astrologo, psychics, espiritista, ken dadduma pay nga agarup 600,000 nga agar-aramid iti okulto idiay Estados Unidos, isu nga agsingir iti $300 a maipaay iti balakadda. Minilion a doliar ti magasgasto met kadagiti magasin, liblibro, tapes, ken sine a manaig iti okultismo.

Ti kasasaad ket umasping iti Britania. Dagiti paglakuan babaen iti panagpedido iti koreo a mangipapaay kadagiti liblibro ken bambanag a mausar kadagiti ar-aramid ti okulto rumangrang-ay ti negosioda. Maysa kadagiti kangrunaan a suplayer idiay Britania ti makuna a mangtaming kadagiti “ginasgasut a pedido iti linawas ket addaan iti 20,000 a regular a kliente kadagiti liblibrona.”

“Lima a tawenen a napalabas,” kuna ti Guardian iti Londres a Marso 6, 1985, “adda maipagarup a 60,000 a mangkukulam idiay Britania: ita ti bilang ket mapattapattan nga immadu agingga iti 80,000.”

Pudno, ti Makinlaud a lubong mapadpadasanna ti awagan ti The World Book Encyclopedia a “nasaknap a panagsubli manen ti okultismo.”

Nupay no adu ti makayawan iti okulto, ania ti ipamatmat ti panangsukimat iti dayta? Addada kadi peggad a nairaman? No kasta, aniada dagita?

[Ladawan iti panid 4]

Ti panaglako kadagiti alikamen ti okluto rumangrang-ay a negosio