Agimtuod dagiti Agtutubo...

Agtrabaho dagiti Dadakkelko​—Ania ti Maaramidko nga Agmaymaysa iti Awan Taona a Balay?

“MAABURIDOAK.” Maysa a 15-años a managan Gary ti mangdesdeskribir iti kapada ti agawid iti awan taona a balay. “Agawidak iti agarup alas tres. Agmeriendaak, mabalin nga agbuyaak iti TV wenno agpatokar iti stereo.” Ni tatangna, maysa nga agsolsolo a naganak, agtrabaho nga agmalmalem.

Minilion nga agtutubo​—annak nga agpadpada dagiti agsolsolo a naganak ken dagiti agasawa nga agtrabaho​—ti addaan iti agasping a kapadasan. Ket ibagada kadakayo a mismo a ti kaadda dagiti agtartrabaho a nagannak ket saan a kanayon a nalaka. Kas ken ni Gary, mabalin a busbusenda ti kaaduan iti aldaw nga agsolsolo.

Usigenyo, nupay kasta, ti maysa a panagadal a nabiit pay nga impadamag ti Psychology Today. Dagiti eksperto iti panangaywan iti ubing pagamkanda a dagiti agtutubo a mabaybay-an a bukbukodda ti makapataud iti nakaro a parikut iti kababalin. Nupay kasta, naidilig dagiti 48 a latch-key nga ubbing kadagiti 48 nga agtutubo nga inaywanan dagiti nataengan kalpasan ti panageskuelada.a Ti resulta? “Maisupadi iti mabalin a mainanama, dagiti managsirarak bassit laeng ti nasarakanda a nagdumaan dagiti dua a grupo. Dagiti mannursuro imbilangda dagiti latch-key nga ubbing a mannakibagayda met iti kagimongan a kas met laeng kadagiti dadduma nga ubbing. Kasta met, dagiti latch-key nga ubbing agparang a nakarkaro ti panagraemda iti bagida ken panangtengngelda iti rikriknada a kas met dagidiay nga aywanan ti maysa a nataengan kalpasan ti panageskuela.”

Ania ti ipamatmat daytoy? A nupay no ti panagsolsolo kalpasan ti panageskuela ket sigurado a saan a matarigagayan, dayta ket saan a napeggad. Ti laeng pagdumaanna ket isu ti panangtamingyo iti kasasaad.

Ti Panagsolsolo​—Dagiti Peggadna

“Gagangay a madanagan dagiti nagannak no anianto ti mapasamak kadagiti annakda no addada iti ruar iti rabii,” kuna ti mannurat a ni Vance Packard. “Itatta, no agtrabaho a dua dagiti nagannak, ad-adda nga agdanagda maipapan iti mapasamak kadagiti agtutubo no naladawen ti malem no adu kadagiti balbalay ti awan taona.” Sigun ken ni Packard, ti awan taona a balay ti masansan a lugar ti seksual nga imoralidad.

Ti kaadda iti balay nga agsolsolo ti mangipaay met iti gundaway kadagiti dadduma pay a kinapilio. Nalagip ni Gary: “Kalpasan ti panagdiborsio dagiti dadakkelko, nakipagnaedak iti apagkanito ken nanangko [saan a Kristiano]. Kankanayon a panawannak nga agsolsolo. Naminsan idi nakapanawen, pinadasko ti sigariliona.” Nagasat ta, daytoy ket saan nga isu ti nangrugian iti ingganat’ tungpal-biag a pannakaadikto. “Nagsigarilioak laeng iti maysa wenno dua,” kuna ni Gary.

Siempre, kondenaren ti Biblia agpadpada ti narugit a sekso ken dagiti narugit nga ar-aramid kas iti panagsigarilio. (1 Corinto 6:9; 2 Corinto 7:1) Ket nupay no saan nga amin dagiti ubbing nga agtartrabaho dagiti dadakkelda ket agaramid iti dakes, adu ti makasarak a ti panagsolsolo ket makapaaburido. Dagiti autor iti Being Adolescent nasarakanda a dagiti agtutubo ti gagangay a di mangikankano, makatugtuglep, maaburido, ken di matignay no mapilit nga agsolsolo. Ti panagbuya iti TV wenno ‘panagpasiar’ kadagiti pagtagilakuan ken paggatangan ti video ti kangrunaan a trabahoda. ‘Ania ti maaramidan iti pagtaengan?’ kunaenda.

Ti Pateg ti Panagsolsolo

Napaliiw ti libro a Being Adolescent: “Dagiti natatan-ok nga ar-aramid iti arte wenno sientipiko a diskubre ti gagangay nga aramid ti maysa a tao a makidangdangadang iti panagsolsolo. Ti personal a panangmatmat a mangipaay iti kinapateg iti biag ti masansan a rumusing iti panagsolsolo. Kaskasdi kaaduan a tattao ti maamak iti panagliday, ket aramidenda ti aniaman a kayatda tapno maliklikanda ti panagsolsolo. Maysa kadagiti kangrunaan a gundaway a rumang-ay iti kinabalasitang/kinabarito isu ti panangsuro no kasano nga usaren ti panagsolsolo iti pamay-an a mangragpat kadagiti kalat, imbes a pagbalinen a banag a paglisian aniaman ti mapasamak.”

Ni Jesu Kristo inaramatna a naimbag ti panagsolsolona. Sakbay ti panangrugina iti ministeriona, napan ni Jesus idiay let-ang a nagmaymaysa iti 40 nga al-aldaw ken 40 a rabii. (Mateo 4:1, 2) Awan duadua nga inusarna daytoy a tiempo a panagsolsolo a nagkararag ken nangmennamenna iti dakkel a trabaho nga adda iti masanguananna. Kalpasanna, kanayon a sinapul ni Jesus dagiti panawen ti panagsolsolo. (Lucas 5:16; Marcos 1:35) Saan a gapu ta ni Jesus ket maysa nga hermitaño. Mamakdaar ti proverbio: “Ti suminsina birukenna ti tarigagayna met laeng.” (Proverbio 18:1) Gapuna timbengenna dagiti panawen ti panagsolsolo iti pannakilangenna kadagiti tattao.

Dakayo met, makasurokayo a mangusar iti panagsolsolo iti nabunga a pamay-an. Ti panangrugi a mismo iti homeworkyo ket nagsayaat a pangrugian. Nupay kasta, maysa nga agtutubo a kameng iti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova kunana pay: “Us-usarek met ti tiempo nga agbasa iti [naibatay-Biblia] a magasin a Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo! Dayta ket nagsayaatan met a tiempo nga agsagana a maipaay kadagiti [Nakristianuan] a gimgimong.” Kadagita a gimgimong isut’ makagun-od iti kasapulan ken makapabileg a pannakilangen a mangtulong a mangpunno iti panawen a panagsolsolo.

Panangaramid iti Pasetyo iti Aglawlaw ti Balay

Maysa a tin-edyer a babai a managan Lecille kunana: “Aywanak ti bassit a kabsatko a babai ket tulongak ni nanang a mangdalus iti balay. Iti kasta awanton ti adu nga aramiden ni Nanang no ngudot’ lawas.” Ipapantayon, kasla saan a nainkalintegan kadakayo a masapul nga agtrabahokayo idinto nga agay-ayamkayo koma. Ngem kuna ti sikologo a ni David Elkind maipapan iti panangtaming kadagiti kangrunaan a trabaho iti balay: “Sigurado a dagitoy ket nainkalintegan a makalikaguman kadagiti ubbing . . . Mabalin pay a kunaen nga adu nga annak kadagiti addaan dua a nagannak a pagtaengan a maymaysa a naganak ti agtartrabaho ti magunggonaan no mainanama nga ad-adu ti maaramidanda a maipaay iti bagbagida.” Ti panangtaming kadagiti trabaho iti balay ngarud ket maysa a pamay-an a panangngikkat iti pannakaaburido​—ket makapataud iti pannakarikna iti kaadda ti rebbengen.

Nalagip ni Gary: “Nanipud pay idi bassitak, masapul nga agtrabahoak iti aglawlaw ti balay, kas ti panangisinop iti kama ken panangibelleng iti basura.” Aminenna: “Ngem pulos a diak aglutluto, nupay ammok met ti mangitostar ti tinapay idiay toaster wenno agaramid iti sandwich!” Ti panangaramid kadagiti trabaho iti balay di nangdangran kenkuana; no adda man naaramidanna, dayta ti nakatulong iti emosional nga irarang-ayna.

Apay, ngarud, a dikay padasen nga ibaklay ti rebbengenyo no maipapan kadagiti trabaho iti balay? (Idiligyo iti Galacia 6:5.) Aminentayo, kas kunaen ni Dr. Elkind, a dagiti ‘kalikagum ken inanamaen [dagiti nagannak] ti mabalin a nakalablabes.’ Gapuna no mariknayo a nakaad-adu ti naipabaklay kadakayo, usigenyo no ania ti insingasing ti maysa nga artikulo idiay magasin a ’Teen: “Makikatugawkayo kadagiti dadakkelyo ket mangaramidkayo iti maysa nga eskediol a mangipaay kadakayo iti libre a panawen a maipaay kadagiti gagayyemyo, maipaay iti trabaho iti eskuelaan . . . ken kasta met, mamagbalin a nalaklaka para iti okupadon a nanang ken tatangyo a mangaramid kadagiti bambanag.”

‘Mariknak a Nabaybay-anak’

Agreklamo ti maysa a tin-edyer a managan Melissa: “No dadduma mariknak a nabaybay-anak. Ni Tatang saan nga agawid agingga iti alas siete. Ket ti laeng tarigagayanna isu ti mangan ken maturog. Kasta met ken Nanang. No makaawiden rugiannan ti agluto. Awan pay tiempomi nga agsarita.” Kuna pay ti sabali nga agtutubo: “Idi ubingak pay ken maymaysa laeng kadagiti dadakkelko ti agtrabaho, nasingsinged ti pamiliami. Itan ta agtrabahodan a dua, ti relasionmi ket saanen a kas ti kinasingedna a kas idi.”

Ngarud awan ti pagpilianyo no di ti pananggatangyo iti nainggundawayan a panawen tapno matagiragsakyo ti pannakikadua kadagiti dadakkelyo. (Idiligyo iti Efeso 5:16.) Dayta kaipapananna ti panangusar iti tiempo a panagkakaduayo a maipaay iti kasayaatan a pamay-an. Mabalinyo, kas pangarigan, nga itukon ti panangaramidyo iti trabaho iti balay a kadua dagiti dadakkelyo. Kuna ti maysa nga agtartrabaho nga ina: “Agbalinkayo a nasingsinged no agtrabahokayo nga agkakadua.” Ni Gary ken ni tatangna nakasarakda pay iti sabali a gundaway a mangtagiragsak iti panagkaduada: “Kanayon nga agkaduakami a mapan aggatang.”

Ti pannangan nga aggigiddan ket sabali pay a pamay-an a mangparang-ay iti nasayaat a relasion kadagiti dadakkelyo. Liklikanyo ti panangraut iti reprihirador apaman a sumangpetkayo; aguraykayo agingga a makapaggigiddankayo a mangan kas maysa a pamilia. Mabalin pay a masursuroyo ti agluto, ket iti tunggal paminsan kellaatenyo ni nanang ken tatangyo iti maysa a putahe! (Proverbio 15:17) Dagiti nabara a kanito idiay lamisaan a panganan punnuanna dagidiay sumagmamano nga or-oras a dikay panagkakadua.

Kamaudiananna, no Kristiano dagiti dadakkelyo, padasenyo ti maaddaan iti regular a “panagpipinnaregta.” (Roma 1:12) Kuna ni Gary: “Ni tatang ken siak adalenmi ti Biblia iti maysa wenno dua nga oras iti tunggal rabii ti Huebes.” Mabalin kadi a dawatenyo ti kasta met laeng nga urnos kadagiti dadakkelyo? Ti interesda a dua ti nakatulong ken ni Gary ken ni Tatangna a namagtalinaed iti kinasingedda.

No agtartrabaho a dua dagiti dadakkelyo, mabalin nga awanda pay iti pagtaengan no sumangpetkayo iti inaldaw. Ngem dikay maupay. Ket dikay agbalin nga hermitaño. Usarenyo a nainsiriban ken pagbalinen a nabunga ti tiempoyo. Saan laeng a masursuroyo a pagballigian dayta no di ket mabalin a kaykayatyo pay ti ababa a panawen iti panagsolsoloyo.

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 15]

Adu a proyekto a panagpataud ti makasapul iti konsentrasion a posible laeng no agsolsolokayo