Ti Panangmatmat ti Biblia
Ti Kinapateg ti Panagputputong
NAMINSAN, ni Jesus “simmang-at a maymaysa idiay bantay tapno agkararag. Nupay rumabiin, adda idi sadiay nga agmaymaysa.” (Mateo 14:23) Iti sabali pay a gundaway, “idi bumigaten, rimmuar ket nagturong iti lugar a langalang.” (Lucas 4:42) Paneknekan dagitoy a teksto a tinarigagayan ken impateg ni Jesu-Kristo ti pasaray panagputputong.
Mangipaay ti Biblia iti dadduma a pagarigan dagiti tattao a, kas ken Jesus, impategda ti panagputputong. Kabayatan ti panagputputong ti salmista no rabii a minennamennana ti kinadaeg ti Naindaklan a Namarsua kenkuana. Ket no subliantay ni Jesu-Kristo, kalpasan unay a nadamagna ti ipapatay ni Juan a Mammautisar, napan “iti maysa a disso a langalang tapno agputputong.”—Mateo 14:13; Salmo 63:6.
Kadagitoy a panawen, gapu iti adu a pakakumikoman ti moderno a panagbiag, ti panagputputong, gapu man iti kasasaad wenno panangikeddeng, ket saan a maibilang a nakapatpateg. Malagipmo kadi ti naudi a nagputputongka? Kinuna ti maysa nga asawa a babai: “Pulos a diak makapagputputong iti biagko.”
Ngem talaga kadi a kasapulan ti panagputputong? No kasta, kasano a makagunggona ti pannakausar dagiti naulimek a tiempo? Ket ania ti maaramidan ti kinatimbeng iti panangikeddeng nga agputputongka?
Panagputputong—Apay a Napateg?
Kunaen ti Biblia kadatayo a ti maysa a tao ti Dios idi ugma, ni Isaac, napan nagputputong “iti away idi tagtagilennekenen ti init.” Apay? Tapno ‘agpanunot,’ kunana. (Genesis 24:63) Sigun iti maysa a diksionario, ti panagmennamenna kaipapananna ti “panangutob wenno di agap-apura a panagpanunot. Kaipapanan[na] ti napasnek ken napaut a panangipamaysa iti panunot.” Para ken Isaac, nga asideg idin a mangibaklay kadagiti nadagsen a responsabilidad, ti kasta a panagmennamenna nga awan ti makasinga ti timmulong kenkuana nga agpanunot a silalawag, mangorganisar iti panunotna, ken mangtingiting kadagiti ipangpangrunana.
Kuna ti maysa nga eksperto iti salun-at ti panunot a la ketdi no ‘natimbeng ti kinaliday, ti panagputputong ti posible a mangurnos iti panunottayo, tapno ad-adda a makaipamaysa dayta.’ Adu ti nangpaneknek a makapabang-ar, makapabileg, ken makapasalun-at daytoy.
Maysa kadagiti nagsayaat a pagimbagan ti panagmennamenna ket pagbalinenna ti tao a naan-anay ken naalumamay, dagiti kalidad a maitutop iti naannad a panagsasao ken panagtigtignay, a mangibunga iti naurnos a pannakirelasion iti pada a tattao. Kas pagarigan, ti tao nga agsursuro nga agmennamenna masursurona met no kaano nga agulimek. Imbes nga agsao a sidadarasudos, nasaksakbay nga utobenna ti posible nga epekto dagiti sasaona. “Makitam ti maysa a tao a nadursok kadagiti panagsasaona?” inyimtuod ti maysa a napaltiingan a mannurat ti Biblia. Sa kinunana pay: “Ad-adda a panginanamaan iti maysa a maag ngem iti daydiay.” (Proverbio 29:20) Ania ti sumra ti kasta a di naannad a panangusar iti dila? Kuna ti Biblia: “Ti puso ti nalinteg panunotenna ti isungsungbatna.”—Proverbio 15:28; idiligmo ti Salmo 49:3.
Para iti Kristiano, makatulong ti naulimek a panagmennamenna no agputputong tapno rumang-ay iti naespirituan a kinamataengan. Maitutop dagiti sasao ni apostol Pablo: “Utobem dagitoy a bambanag; maipamaysaka kadakuada, tapno ti panagrang-aymo maiparangarang iti isuamin a tattao.”—1 Timoteo 4:15.
Usarem ti Panagputputong Tapno Agbalinka a Nadekdekket iti Dios
Kinuna ti maysa nga Ingles a mannurat: “Ti panagputputong ket siled a pangdenggan ti Dios kadatayo.” Pasaray narikna ni Jesus a kasapulan a panawanna dagiti padana a tattao ket agputputong nga agkararag iti Dios. Ti maysa a pagarigan iti daytoy ket deskribiren ti Biblia: “Nasapa iti bigat, bayat a nasipnget pay laeng, isu bimmangon ket rimmuar ket pimmanaw a napan iti disso a langalang, ket sadiay nangrugi nga agkararag.”—Marcos 1:35.
Kadagiti Salmo, naulit-ulit a nadakamat ti panagmennamenna maipapan iti Dios. Iti pannakisaritana ken Jehova, kinuna ni Ari David: “Pampanunotenka.” Kaaspingna, kastoy ti kinuna ni Asaf: “Pampanunotekto met amin nga aramidmo, ket ut-utobekto dagiti gapuanam.” (Salmo 63:6; 77:12) No kasta, makagunggona unay ti panangmennamenna kadagiti kalidad ken pannakilangen ti Dios. Paunegenna ti panangapresiar iti Dios, a tumulong iti maysa tapno agbalin a nasingsinged kenkuana.—Santiago 4:8.
Kasapulan ti Kinatimbeng
Siempre, masapul a natimbengka no ikeddengmo ti agputputong. Madeskribir ti panagputputong kas lugar a makagunggona a sarungkaran ngem napeggad no agtalinaedka sadiay. Ti napaut a panangiputputong iti bagi ket maikontra kadagiti kangrunaan a kasapulan ti tao a makitimpuyog, makikomunikar, ken mangyebkas iti ayat. Kasta met a ti panagputputong ket arigna ti daga a pagtubuan ti makadadael a ruot ti kinamaag ken panagimbubukodan. Mamakdaar ti proverbio ti Biblia: “Ti suminsina birukenna ti tarigagayanna met laeng, ket karungsotna ti amin a natarnaw a kinasirib.” (Proverbio 18:1) Tapno natimbeng ti panagputputong, masapul a bigbigentayo dagiti peggad ti panangisinsina iti bagi.
Kas ken Jesus ken dagiti dadduma a naespirituan a tattao idi tiempo ti Biblia, patgen dagiti Kristiano ti kanito nga agputputongda. Wen, gapu iti kinaadu dagiti responsabilidad ken pakaseknan, maysa a karit ti panangiwaya iti panagmennamenna. Ngem kas kadagiti banag a pudno a napateg, masapul a “gatangen[ta]yo ti nainggundawayan a tiempo.” (Efeso 5:15, 16) Ta no kasta, maikunatayo ti kas iti naikuna ti salmista: “Dagiti sasao toy ngiwatko ken ti pampanunot toy pusok, maawatda kadi iti saklangmo, O Jehova.”—Salmo 19:14.