Panangmatmat iti Lubong
Mapukpukaw ti Relihiuso a Panagtalek
Sigun iti Gallup poll iti 1986, dagiti Americano ad-adda ti panagtalekda iti militaria ngem kadagiti organisado a relihion, kuna ti The New York Times. Ti panagtalek iti militaria naipamatmat babaen iti 63 porsiento kadagidiay napagsaludsodan, ngem 57 porsiento laeng ti addaan panagtalek iti relihion. Ti naud-udi a bilang tandaanna ti 9-porsiento a panagbaba manipud 66 porsiento a napagsaludsodan idi 1985 nga addaan iti panagtalek iti relihion. Apay adda ti dakkel a panagbaliw ti panagtalek ti publiko? Ti The Times ipadamagna a ni Andrew Kohut, presidente iti organisasion ti Gallup, “ipabiangna ti panagbaba iti iyaadu ti pannakinamin dagiti ig-iglesia kadagiti mapagsusuppiatan nga isyu.” Kinunana: “Kumarkaro, dagiti tattao iti relihion ken institusion nagbalindan a mapagsusuppiatan ken ad-adda a napolitikaan.”
Kanenyo ti Oatmealyo!
Kuna ni nanang a nasayaat dayta kadakayo, gapuna, kayatyo man wenno saan, kanenyo dayta. Isu kadit’ umiso? Ti kabbaro a panagsirarak ipakitana a nalawag nga isut’ umiso. Dagiti sientista nasarakanda a babaen iti panangilaok iti bassit nga oatmeal iti nababa laeng ti tabana a taraon, dagiti tattao a masapul a kednganda ti kanenda a taba mapadasanda ti dakdakkel pay a pannakakissay ti kaadu ti kolesterolda. Iti panangipadamagna iti resulta ti maysa a panagadal a mangiraman kadagiti 208 a pasiente, ti Journal of the American Dietetic Association napaliiwna a kalpasan iti innem a lawas a nababa ti tabana a taraon, ti kolesterol bimmaba iti 5.2 porsiento. Nupay kasta, ti panangilaok iti oats iti isu met laeng nga innem-lawas a dieta ti nangipaay iti kanayonan a 2.7-porsiento a panagbaba kadagidiay a mangus-usar iti tuyo ti oat ken ti 3.3-porsiento a panagbaba kadagiti mannangan iti oatmeal.
Ad-adu a Peggad iti Dara
Ti naurnong a dara addaan peggad a marugitan iti fungus a timmaud kadagiti pagikkan a plastik. Daytoy ti naammuan iti di pay nabayag idiay Brazil idi ti National Secretariat of Sanitary Vigilance ti nangala iti addang a mangpasardeng iti pannakapataud iti pagikkan a plastik gapu iti kinakurang iti kinadalus, awanan kadagiti mikroorganismo, ken ti nasayaat a kalidad iti biang dagiti managpataud. Ti tignay ti gobierno naibilang a mainugot ken nabayagen a kasapulan. Ti presidente iti Secretariat, ni Mr. Luiz Felipe Moreira Lima, ti nangibangon iti saludsod: “Kasano a kadagitoy amin a tawtawen awan ti nakakita iti daytoy?” No kasano kaadu a tattao ti naiyalisonan iti narugitan iti fungus a dara di mapugtuan ti siasinoman.
Karkarna nga Addang
Ti panagamak iti AIDS ti nangiturong iti dadduma a kabbaro ken karkarna nga addang a manglapped iti panagsaknap iti makapapatay a sakit idiay Italia. Ti La Tribuna, maysa a pagiwarnak a Italiano, ipadamagna a dagiti balangkantis idiay Pordenone ken Treviso ti naikkan kadagiti naiprenta a tract a mangilawlawag iti nalawag a pamay-an no kasano a ti AIDS manipud iti pannakidenna ket maliklikan. Ti tract, nupay kasta, nga impablaak ti Committee for Civil Rights of Prostitutes, saan a nairanta a maipaay nga usarenda no di ket usaren dagiti mainanama a klienteda a mabalin nga agaw-awit iti sakit. Ti tract ilawlawagna a ti balangkantis ti agam-amak a maakaran iti sakit ket mabalin nga agkedked iti kliente no saan a maala dagiti umiso a mangsalaknib nga addang. Dagiti kaso iti AIDS idiay Italia ti madobdoble iti tunggal walo a bulan.
Makapapatay ti Polusion
Agarup 30 tonelada a kemikal manipud Sueko a planta ti kemikal ti aksidente a naiyanud iti Karayan Rhine idi napalabas a Nobiembre. Ti International Herald Tribune impadamagna a ti napattapatta a 500,000 nga ikan a 34 a nadumaduma a kita ti napapatay. Ngem ti didigra saan a limitado kadagiti ikan. Sigun iti inaldaw a pagiwarnak a Pranses a Le Figaro, adu a tumatayab kadagiti dandanum ti natay kas direkta a resulta iti kemikal a rugit ti karayan. “Dinosena a natay a kannaway ken grebes ti napidut. Dagiti agbatbatok a pato a mangan kadagiti kappo nasabidonganda, agraman dagiti ganso a mangmangan laeng kadagiti ruruot wenno mulmula. Amin dagitoy paneknekanda a ti polusion apektaranna ti kasasaad ti naturalesa.” Napattapatta nga alaenna ti sangapulo a tawen para iti Rhine a makapasubli iti kinatimbeng iti kasasaadna iti ecolohia.
Panangtulad iti Kinaranggas iti TV
Ti Shaka Zulu, maysa a mapagsusuppiatan a serie iti telebision, ti nangpataud iti panangpasubli dagiti agtutubo iti Sud Africa kadagiti al-aldaw iti pana ken kalasag, kuna ti artikulo a nagparang iti suplemento iti Natal Witness, maysa a pagiwarnak ti Sud Africa. “Agpada dagiti negro ken puraw nga ubbing a lallki—ken babbai—ti agayat unay iti kabbaro nga ay-ayam” a mangtulad iti serie iti TV a Shaka Zulu. “Sakbay a makagteng iti iskrin, dagiti ubbing ay-ay-ayamendan dayta . . . naranggas nga ay-ayam,” inlawlawag ni Khaba Mkhize, autor iti artikulo, ngem itan “dagiti grupo dagiti agtutubo a lallaki ken babbai ‘rautenda’ iti maysa ken maysa kadagiti saan a pudno a gayanng ken karton a kalasag a kas met ti panagtignay dagiti aktor.” Ti resulta ket umad-adu ti listaan dagiti madangran a tattao. No maipapan iti epekto ti kinaranggas iti TV itatta kadagiti agtutubo, napaliiw ti maysa nga opisial: “Bayat nga agmataenganda dagitoy ti masanayto a Shakas ken Rambos iti sosiedad.”
Gastos iti Salun-at ti Managinum
Ngangngani 10% iti badyet ti Ontario iti salun-at” nga agarup $10 bilion (Canadian) ti mainaig iti alkohol, kuna ti pagiwarnak iti Canada a The Journal, nga impablaak ti Addiction Research Foundation. Dagiti dadduma pay a naipadamag nga estadistika ket: 84 porsiento kadagiti taga Ontario ti mammano nga uminum, ket 49 porsiento kadagiti amin a managinum ti manginum iti “lima wenno ad-adu pay iti maminsan,” a dayta ti kaadu ti mainum a “makadangran iti pisikal, sosial, wenno mental a pagimbagan, wenno amin dagiti tallo.” Ti mamagpanunot nga estadistika a ta iti uneg ti dua a tawen “6,300 nga ipapatay idiay Ontario—ngangngani 10% kadagiti amin nga ipapatay—ti mainaig iti alkohol,” kuna ti artikulo.
Nakaparpartak
Idiay Pederal a Republika iti Alemania, agarup 23,000 a trabahador a mangmammantener ti kalsada ti nagreklamo maipapan kadagiti di mapagtalkan a managmaneho. “Dagiti managmaneho lumabasda kadagiti lugar a pagtrabahuan iti 170 km (105 mi) iti tunggal oras a di mangikankano iti lubong,” kuna ni Josef Hilgers, tsirman iti asosasion, idiay Cologne. Sangapulo a trabahador ti napapatay idi napan a tawen ken sumagmamano a dosena ti nasugatan, kuna ti Süddeutsche Zeitung. Daytoy, agraman dagiti dadduma pay a peggad, kas ti nakaro nga ungor ken polusion iti angin, ti manglapped kadagiti amin a trabahador nga agtalinaed agingga iti edad a panagretiro.
Umanamong met dagiti dadduma a pagilian nga Europeo a ti napartak a panagmaneho ket maysa a serioso a parikut. Maysa a kabbaro a linteg idiay Italia ti nangipaulog iti multa nga agarup $575 (E.U) a maipaay kadagiti motorista ken aganay $1,150 a maipaay kadagiti agmammaneho iti trak a manglab-aw iti pagpatinggaan iti kapartak a nasurok a 10 km (6 mi) iti tunggal oras!
Listaan iti Krimen_
Ti pagalagadan iti 46-tawen nga awan ti pagtaenganna a lalaki ti naaresto gapu iti panagluganna iti tinakaw a bisekleta ti nangriribuk kadagiti polis iti Tokyo. Ti kasla nakabasbassit a basolna dimmakkel idi naammuan dagiti polis a ti lalaki addaan iti dua a notebook nga awit-awit. Kuna ti Asahi Evening News a dagiti notebook ti “naan-anay a detaliado ken nalinis ti panangsurat” ti agtatakaw ket nailista ti agarup 100 a panagtakaw a ti gatadna ket nasurok a 1.5 milion yen ($9,400, E.U.). Iti panangilawlawagna iti rason iti panangilistana kadagiti krimenna, kinunana: “Idi naarestoak naminsan, diak malagip amin dagiti detalye dagiti inaramidko ket daytat’ nangparigat kadagiti polis a mangay-aywan. Inkarik, idin ngarud, a diakto palubosan a maaramid manen ti kasta.”
Lallakay iti Alemania
Addada pay kadi adu a tattao nga agbibiag a naipasngay sakbay 1914? Nupay ti bilangda bumasbassiten, usigenyo dagiti bilang manipud iti maysa nga Europeo a pagilian. Ti Makinlaud nga Alemania addaan iti 1.8 milion a tattao a nasurok a 80 a tawen ken 146,000 a nasurok a 90, sigun iti 1986 panagadal ni Propesor Ursula Lehr ken naipablaak idiay Aleman a magasin nga Aktiver Lebensabend.
Panglaban iti Impeksion
Apay a ti tubbog ti cranberry epektibo a mangagas iti impeksion iti pagisbuan? Ni Dr. Kathryn Schrotenboer, iti panagsuratna iti Family Circle, inlawlawagna a dati naipagarup a ti kangrunaan nga epektona isu ti manglapped iti iyaadu ti bakteria babaen iti panangpaalsem iti isbo. Nupay kasta, dagiti panagadal idiay Youngstown State University idiay Ohio impakitana a, mainayon iti dayta, pudno a lapdanna ti bakteria a kumpet iti tisyu ti pagisbuan. Nupay no ti makaagas a kalidadna ket saan a kas ti kaepektibo ti antibiotics kadagiti kaso iti nakaro nga impeksion, ti mikrobiologo a ni A. E. Sobota kunaenna a ti pananginum iti 12 agingga iti 15 onsa (0.3 agingga iti 0.4 L) a tubbog iti inaldaw ti makatulong “mangiyanud” iti bakteria iti isbo. Kas panangsuporta iti nasarakan ni Sobota, ni Dr. Schrotenboer isingasingna a ti pananginum iti dua agingga iti tallo a baso a tubbog iti cranberry iti inaldaw “mabalin nga ikkatenna ti panagatake iti cystitis.”