Panangmatmat iti Lubong
Padto iti AIDS
Inton agngudo iti siglo, addaanton ti Estados iti nasurok a maysa a milion a biktima iti gagangay a makapapatay a sakit nga AIDS, kuna dagiti sientista a napagsaludsodan ti Louis Harris and Associates. Ti surbey ti naaramid kadagiti ummong dagiti sientista a mangad-adal a naimbag iti biotechnology, kanser, ken dagiti makaakar a saksakit. Ti laeng 28 porsiento kadakuada ti mamati a “ti epektibo nga agas iti AIDS” ti magun-odanto inton tawen 2000. Agingga ita, ti AIDS inapektarannan iti agarup 32,000 a tattao idiay Estados Unidos, nasurok a kagudua kadakuada ti natayen.
Nakaam-amak a Posibilidad
Ti Departamento iti Hustisia iti E.U. pinattapattana iti damdamo pay laeng ti gundaway ti indibidual nga agbalin a biktima iti naranggas a krimen iti panagbiagna. Ti sangapulo-tawen a surbey dagiti nasurok a sangagasut a ribo a tattao a 12 ti tawenna ken natataengan pay, sigun iti The New York Times, ipakitana a 83 porsiento “ti agbalinto a biktima wenno nairanta a biktima iti naranggas a krimen iti uray maminsan laeng iti panagbiagda” ken 52 porsiento ti agbalinto a biktima iti saan laeng a maminsan.
Pammutbuteng ti Panangtulad
Maysa a lalaki iti Melbourne, Australia, ti nangimbento ken nangibangon iti maysa nga aso a robot, a naan-anay nga addaan iti nakabutbuteng a taol iti maysa nga Alsatian. Sigun iti West Australian a pagiwarnak, ti imbentor patienna a ti alikamenna ti makaawisto kadagiti tattao nga agsolsolo nga agbibiag. Ti de koriente a bantay nga aso addaan iti sistema iti radar a makapidut kadagiti panaggaraw iti kaadayo a 16 pie (5 m) ket addaan kadagiti nairekord a panagtaol a kankanayon ken nauy-uyong pay no umas-asideg ti rumaut. Ti tinawen a gatad iti panangtaginayon iti 12-boltahe a paandaren ti bateria a mekanikal a “poodle”? Agarup $84 (Australian)—di pay gatad iti makatawen nga abasto a taraon ti aso.
Agpegpeggad a Sopas
Bayat dagiti siglo ti putahe iti isuamin a lubong dagiti Insik, ti bird’s-nest a sopas ti agpegpeggaden, kuna ti dadduma nga agayat iti dayta. Ti maipatpateg nga umok ti agbalbalinen a mammano, ket ti presio ti kasasayaatan a kita ti ngimmaton agingga iti $1,000 ti maysa a libra, impadamag ti The New York Times. Apay a mammanon? Ti pagaponan dagiti tumatayab napagbalindan nga il-ili wenno kataltalonan, a namataud iti pannakapabassit dagiti tumatayab, kuna ti maysa nga autoridad. Ti polusion ti mangregreggaay met kadagiti pagtaenganda kadagiti rangkis, ken dagiti agresibo a managapit kadagiti umok ti “mangal-alan kadagiti umok apaman a dagitoy ti maibangonen, wenno al-alaenda dagiti umok nga addaanen kadagiti itlog.” Dagiti agtutubo agraman dagiti bakes ti nasanay a mangtukad kadagiti nabato a rangkis tapno alaenda dagiti umok. Dagiti umok kaaduanna ti aggapu idiay Indonesia, Thailand, Vietnam, China, wenno Malaysia. Dagitoy ti naaramid manipud iti katay ti tumatayab a timmangkenen a kalsa semento a linabag. Ti sopas ti aggatad manipud $14 agingga iti $38 iti maysa a malukong.
“Ubbong iti Kinaagtutubo”
Ti kalalainganna nga ehersisio—uray pay dagidiay addan kadagiti 80’s—ti mangbalbaliw iti adu kadagiti epekto iti panaglakay, kuna ti kangrunaan a managsirarak idiay University of Toronto. “Adayo ti danonem tapno makasarakka iti maysa a banag a kas iti kasayaat iti ehersisio kas ti ubbog iti kinaagtutubo,” kuna ni Dr. Roy J. Shephard, miembro iti grupo iti panagsirsrak, kuna ti The New York Times. “Ket saan a masapul nga agtarayka kadagiti marathons tapno apitem dagiti gunggona. Para iti gagangay a nataenganen a tao a magna laeng bassit iti napartak iti uneg ti 30 minutos iti maminsan iti uneg ti tallo wenno uppat a daras iti maysa a lawas, dayta makaipaay iti 10 a tawen a panangpaubing.” Dagiti gunggona iramanna ti napasayaat a puso ken panagandar ti panaganges, nababbaba a presion, napigpigsa a piskel, natibtibker a tulang, ken ti nalawlawag a panagpampanunot.
“Misterio” Nagbukel a Metal
Naiparang iti Klerksdorp Museum iti Sud Africa isu ti nasudi a kolor-kape a nagbukel a metal nga agrikos iti maminsan wenno mamindua iti tinawen—a di tultulongan! Kas iti kadakkel iti maysa a bassit nga itlog ti manok ket addaan kadagiti tallo nga agaabay a getleng a nairikos iti tengnga. “Ti nagbukel a metal pagsiddaawenna ti tunggal maysa,” imbaga ti mangay-aywan iti museo iti Sunday Times Magazine iti Johannesburg. “Kasla daytat’ inaramid-tao, kas iti maysa a namolde.” Ti nagbukel a metal, agraman ti ginasgasut a kapadana, ti nasarakan idiay Wonderstone Mine iti Sud Africa. Ti opinion ti maysa a nangsukimat ket dayta ti pammaneknek iti natantan-ok a sibilisasion, “nga adda sakbay ti layus.” Sigun iti mangay-aywan, nupay kasta, no kasano ti pannakaporma dagita a nagbukel a metal ti agtalinaed a “naan-anay a misterio.”
Saan a Nasakit nga Indieksion
Kaamakyo kadi ti sakit ti indieksion? Ti neurophysiologist a ni Harold Hillman iti Surrey University, Inglatera, itukonna ti praktikal a pamay-an tapno ikkaten ti dadduma a panagdanag. Mangideppelka iti sangkatipkel a yelo iti kudil iti uneg ti 15 segundos sakbay ti panangtudok. Daytoy ti mangpipikel iti lugar iti uneg ti dua a minutos, umdasen a tiempo a mangipaay iti saan a nasakit nga indieksion iti sirok ti kudil wenno iti piskel. (Dikay padpadasen daytoy iti indieksion iti urat, ta ti lamiis ti mangtignay iti isisikkil a manglapped iti nalaka a pannakaitudok ti dagum.) Sigun iti The Independent iti London, ni Dr. Hillman damo a naammuanna ti pangep-ep iti sakit a yelo idi tumultulong iti maysa a walo-ti-tawenna a diabetiko nga ubing a babai a mangsaranget iti danag iti maulit-ulit a pannakaindieksion.
Nalukmeg a Maladaga—Nalukmeg a Nataengan?
Dagiti nagannak a nalabes ti panangpakanda kadagiti maladagada ti sigurado a mangaramid kadagiti annakda a nalukmeg a nataengan, kuna ni Douglas S. Lewis, maysa a sientista iti Southwest Foundation for Biomedical Research idiay San Antonio, Texas. Iti reportna iti American Heart Association, impakitana a ti kasta a kinalukmeg dina, nupay kasta iparangarang a dagus ti bagina. Imbatayna ti komentona iti lima-tawen nga eksperimento kadagiti baboons a nalabes ti pannakapakanda iti umuna nga uppat a bulbulan iti panagbiagda—ti katupag iti makatawen kadagiti tattao. No idilig iti napakan iti kalalainganna, agraman dagiti kurang ti naipakan, dagidiay a baboons ti mangrugi a lumukmeg iti maikatlo wenno maikapat a tawenda. Inton makagtengdan iti pagnguduan ti kinamaladagada, kayatna a sawen lima a tawendan, dagiti baboons ti 39 porsiento a nalabesen ti dagsenda!
Agtartrabaho nga Inna nga Agpaspasuso
Dagiti agtartrabaho nga inna a makapagpasuso laeng kadagiti annakda iti maminsan wenno mamindua iti inaldaw saanda nga agdanag iti pannakapukaw ti abasto ti gatasda, kuna ti Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing. Ti kankanayon a panangpakan saan a kasapulan tapno mataginayon ti pannakapataud ti gatas. Kinapudnona, agsipud ta dagiti agtartrabaho nga inna ti mabalin a mangpusot kadagiti annakda a nasapa, ti bassit laeng a panagpasuso addaan iti positibo nga epekto iti relasion ti ina ken ti anak. Pudno nga inamin ti report, nupay kasta, a di pay naammuan no ti kasasaad ti pannakapataud ti gatas ket agbaliw gapu iti di masansan a panangpasuso wenno no ti ubing magunggun-odanna ti isu met laeng a kaadu ti sustansia a mangsalaknib iti sakit a kas dagidiay mapasuso a masansan.