Panangmatmat iti Lubong
Saan la a Kuarta ti Mapukaw iti Sugal
Sigun iti periodiko ti Australia a The Sydney Morning Herald, gapu iti panaglukat dagiti kabbaro a casino, maipasango ti gobierno iti di ninamnama a parikut: “dagiti nagannak a mangbaybay-a iti annakda tapno makapagsugalda.” Sumagmamano nga ubbing ti nasarakan a natulbekan kadagiti kotse bayat a busbusbosen dagiti nagannakda ti adu nga oras kadagiti lamisaan a pagsusugalan. Maysa a nagdinamag a pagarigan isut’ lima-ti-tawenna a barito ken ti 18-ti-bulanna nga adingna a babai a natulbekan iti kotse iti unos ti lima nga oras agingga a winayawayaan ida ti polis idi agalas sieten iti agsapa. Naipaskilen dagiti napatak a karatula iti sumagmamano a pagsasao iti ruar ti maysa a casino a mangbalballaag kadagiti nagannak a masapul nga agmultada iti $5,000 ken posible a maibaludda no baybay-anda ti annakda iti kastoy a wagas. Sigun iti The Herald, kinuna ti maysa a social worker a ti pannakaadikto iti panagsugal ti nakaigapuan ti “panagsisina dagiti agassawa, krimen, pannakapukaw ti trabaho ken panagpakamatay.”
Dakes a Pannakabalbaliw ti Biblia
Insagana ti Oxford University Press ti maysa a kabbaro a bersion ti Biblia nga addaan panagbalbaliw nga awan kapadisna. Iti gandat a “di mangsair iti aniaman a grupo ti tattao,” liklikan ti bersion dagiti sasao nga ipapanda kas mangidumduma iti sekso, pulí, wenno kontra kadagiti Judio. Kas pagarigan, ti baro a bersion tukoyenna ti Dios kas “Ama-Ina.” Ni Jesus ket saanto nga “Anak ti tao” no di ket, “Daydiay Natauan.” Awan aniaman a panangtukoy ti bersion iti panangpapatay dagiti Judio ken ni Jesu-Kristo. Maikkatto uray pay dagiti maipagarup a panangidumduma kontra kadagiti kannigid a tattao no ti “kannawan nga ima” ti Dios ket agbalinen a “nabileg nga ima,” kuna ti The Sunday Times.
Agpeggad ti Panagkalap
Bayat a pagsusupiatan dagiti mangngalap iti nadumaduma a nasion ti teritoria ken kalintegan[da] iti panagkalap, mamakdaar ti maysa a report ti Worldwatch Institute a nakalapen ti lubong ti kaaduan ket aktual a bumasbassiten iti kaaduan a paset ti daga. Nupay mabigbigbig a ti polusion iti aglawlaw ti maysa a makagapu ti pannakararit ti biag iti danum, kuna ti report a ti nalabes a panagkalap ti komersial nga industria ti panagkalap ti kangrunaan a makagapu iti bumasbassit a bilang dagiti ikan a maal-ala idiay taaw Atlantico ken Pacifico ken iti Nangisit ken Mediteraneo a baybay. Kuna ti serbisio ti panagipadamag nga Agence France-Presse a sigun iti report ti Worldwatch, 30 porsiento ti bimmassitan ti makalap iti dadduma a rehion ket no agtultuloy ti agdama a di umiso a pannakausar dagiti gameng ti taaw, literal a minilion a mangngalap ti maawananton iti trabaho.
Ti Nguminngina a Sopas ti Umok ti Billit
Kadagiti restaurant ti Hong Kong ken dadduma pay a siudad ti Asia, maysa a paborito a putahe isut’ naimas nga umok ti billit, a masansan a maluto kas sopas. Sigun iti International Herald Tribune, matmatan ti adu nga Insik a dagiti naluto nga umok ket saan laeng a naimas a putahe no di ket mangpasaranta pay iti salun-at. Pattapattaen dagiti managitalimeng a grupo nga idiay laeng Hong Kong, nausar ti ag-17 milion nga umok ti swiftlet idi 1992. Ti nakaro a panangala kadakuada, nupay kasta, ti nangpangina iti pakiaw a presio dagiti umok iti $500 iti kada kilo, ket nasurok a maminwalo a daras ngem iti nakuna a presio ti gatad dagiti naisangsangayan a klase. Nangatngato nga amang ti presio dagiti swiftlet nga agaramid iti umok. Ti pannakadadael dagiti itlog ken ubbo no maala dagiti umok ti nagresulta iti irarasay ti populasion dagiti switflet ken ti pannakapukaw ti sabsabali pay.
Panangiparit ti Polis iti Nadagsen a Bag a Pang-eskuela
“Rumbeng a di lumbes iti 15 porsiento iti dagsen ti bagi [ti estudiante] iti kadagsen dagiti pang-eskuela a bag,” kuna ti mayor ti Cantù, maysa nga ili iti probinsia ti Como, makin-amianan nga Italia. Madanagan ti mayor iti peggad ti scoliosis (panagkubbo). Dagiti nagannak ti ubbing a manglabsing iti pammilin ti agmulta iti 400,000 a lira [$250, E.U.] ken maibalud agingga iti innem a bulan. Tapno paneknekan nga isut’ serioso, imbaon ti mayor dagiti polis ti siudad, a nagitugot iti pagtimbangan, a maikabil kadagiti checkpoint iti ruar dagiti eskuelaan, ipadamag ti Corriere della Sera. Dua laeng nga estudiante a pinengdan [dagiti polis] kabayatan dagiti immuna a panagsukimat ti saan a limbes iti maipalubos a kadagsen. Kinapudnona, maysa a barito nga agdagsen iti 34 a kilo ti nagawit iti bag nga agdagsen iti 12 kilo. Nagkaykaysa dagiti kaklasena tapno maidepensada, iti panagreklamo a dagiti laengen libro iti anthology ken math ket agdagsendan iti 5 kilo, ket kasapulan nga awitenda dagiti libro iti agarup uppat nga asignatura iti kada aldaw. Pinabasol ti mayor dagiti kompania nga agim-imprenta, a ti interesda isut’ “panaglako iti nadadagsen ken nangingina a libro.” Insingasingna a pasempasetenda dagiti ipablaakda a libro.
Ti Komendasion Sumraenna ti Panagapura
Iti kada tawen, ti pannakaatake ti puso ti manggudas iti biag ti 200,000 a tattao idiay Alemania. Ania ti kangrunaan a makagapu? “Panagapura,” ipadamag ti periodiko a Süddeutsche Zeitung, tangay ti panagtrabaho idiay Alemania kalikagumanna “ti naan-anay a kinapasnek, kanayon a panagapura.” Ti panagapura idiay pagtrabahuan ti pakaigapuan ti adu a panaglangan gapu iti sakit ken mangituggod iti pannakapaksuy. Limapulo porsiento kadagiti nars ti agsagsagaba kadagiti sintoma ti panagapura, ket 1 a mannursuro iti kada 3 ti nasapa nga agretiro, kaaduan ket maigapu iti “pannakabannog ti panunot.” Ad-adalen dagiti kompania ti seguro no kasano a mapabassit ti panagapura idiay pagtrabahuan. Maysa a panagadal a naisayangkat iti sumagmamano a gasut a kalalaingannat’ kadakkelna a kompania, ti mangitudo iti kasla maysa a makagapu: Kadagiti trabahador a nasurbey, 44 porsiento ti pulos a di immawat iti aniaman a komendasion idiay pagtrabahuan.
Dagiti Nagtalaw nga Ubbing
Tinawen a 98,000 nga ubbing idiay Britania ti agtalaw manipud pagtaenganda, kuna ti periodiko a The Independent. Adu ti pumanaw tapno maliklikanda ti kinaranggas iti pamilia. Nasurok a 10,000 ti agtalaw iti pasaray sangapulo a daras sakbay nga agtawenda iti 16. Tangay ubingda pay unay tapno umawat iti benepisio manipud gobierno, adu kadagitoy a nagtalaw ti agaramid iti krimen ken agbalangkantis. No baybay-antayo ti problema, ipakdaar ni Ian Sparks, chief executive ti Children’s Society, dumakkelto dagitoy nga agtutubo nga “awan pagtaenganna nga adulto a naisina iti kagimongan.” No impangpangruna la koma ti “intero a kagimongan” ti panangandingay ken panangtulong kadagiti nagannak, kinunana, ngarud “adu koma a problema ti pulos a di timmanor.”
Kumarkaro a Kinakiddit ti Danum
“Sarsarangten ti Sud Africa ti nakaro a kinakiddit ti danum,” ipadamag ti periodiko a The Star. Malaksid no mausar ti dadduma a kasandi a gubuayan, ages-eston ti agdama a gubuayan ti danum “iti unos ti sumaganad a 15 a tawen.” Maysa a makagapu isut’ napartak nga iyaadu ti populasion. Ti manmano a panagtudona, agarup kagudua iti kaadu ti tudo a maawat ti intero a lubong, ti sabali pay a makagapu. Ti karkarna a pannakaatian ti mangpakaro pay iti problema. Mapukaw ti kadakkelan a pagurnongan iti danum a dam iti pagilian ti promedio a 130,000,000 a galon iti kada tawen maigapu iti pannakaatian. Kumapkapuy met ti kalidad ti adda a danum kas bunga ti polusion. Kunaen ti The Star: “Addan 12 milion a tattao a di makagun-od iti nadalus a danum a mainum ket nasurok a 20 milion ti awanan umdas a sanitasion (nga agkasapulan iti danum).”
Polusion iti Uni
Agsangapulo porsiento iti populasion ti lubong ti agsagsagaba iti nadumaduma a sakit iti panagdengngeg. Ilawlawag ti magasin ti Brazil a Globo Ciência a “ti lapayag ti tao ket saan a nadisenio a mangpanuynoy kadagiti uni nga inaramid ti moderno a kagimongan.” Ti inaldaw a pannakaisarang iti makadangran nga uni ti mabalin met a pakaigapuan ti nakapuy a konsentrasion, bassit a magapuanan, pannakadangran, ken aksidente iti pagtrabahuan.
Umad-adu Dagiti Balud
Bayat a dumegdegdeg ti krimen iti sangalubongan, kasta met dagiti maibalud. Addaan ti Russia ita iti balud a 558 iti kada 100,000 a tattao, ket maikadua ti Estados Unidos iti 519 iti kada 100,000. Ti sumaganad isut’ Sud Africa nga addaan 368, ti Singapore nga addaan 229, ken ti Canada nga addaan 116. Manipud idi nabingaybingayen ti dati nga Union Soviet, immadu ti panangpapatay ken dadduma a krimen idiay Russia, ket ti kaadu dagiti naibalud sadiay inartapannan ti Estados Unidos, ti dati a kaaduan [iti krimen]. Apay nga ibalud ti adu a nasion ti Europa ti tattao a maysa kakanem kadagidiay ibalud ti Estados Unidos? “Maysa a rason ket nupay maigidiat bassit ti aniaman a kita ti krimen ngem iti dadduma a nasion, nasaksaknap ti kinaranggas idiay Estados Unidos, Russia ken Sud Africa,” kuna ti U.S.News & World Report. “Aniaman dagiti makagapu, umadu latta ti nadumaduma a bilang dagiti maibalud.”
Ubbing a Nalalaing nga Agbasa ken Agsurat
“Ti panangibasa kadagiti ubbing parayrayenna ti laingda nga agsurat,” ipadamag ti periodiko ti Canada a Globe and Mail. Sigun kadagiti resulta ti nabiit pay a pannubok nga indaulo ti Ministry of Education ti Ontario, Canada, dagiti estudiante a nagkuna a masansan nga adda estoria a maibasa kadakuada idi dumakdakkelda pay laeng ket nangatngato ti naalada iti pannubok ngem kadagidiay manmano wenno pulos a di naibasaan kadagiti libro. Innayon ti Globe a “dagiti estudiante a nagsayaat ti panagbasada nasaysayaat met ti panagsuratda” ket “dagidiay estudiante nga agbasa saan laeng a kadagiti ipakalikagum ti kurikulum ti eskuelaan ti agpadpada a nasaysayaat ti panagbasa ken panagsuratda.” Sigun iti presidente ti Ontario Teachers Federation, impalgak dagiti resulta ti pannnubok a “dagiti estudiante a di agbasa wenno di nairuam nga agbasa agingga nga agtawenda iti 14 ti dinto makabasa inton agtawenda iti kasta.”