“Liberation Theology”—Solusion kadagiti Rumangrang-ay a Pagpagilian?
Babaen ti koresponsal ti “Agriingkayo!” idiay Mexico
ITATTA, adu a pagpagilian iti Rumangrang-ay a Pagpagilian idiay Africa, Asia, ken Latin America ti napanglaw ken malaplappedan iti adu a pamay-an. Dagiti tattao kadagiti adu kadagitoy a dagdaga pabasolenda ti agdama a gobiernoda ken dagiti lokal a relihiuso a papangulo iti pannakailupitlupit. Dadduma ipabasolda ti agdama a parparikutda iti utangda iti sabali a daga. Nupay kasta, adda timmaud nga ibilang dagiti dadduma a kas maysa a solusion a maipaay iti Rumangrang-ay a Pagpagilian—ti liberation theology.
Idi Disiembre 8, 1986, nasurok a 2,000 a tattao—a kaaduanna ti Katoliko—ti nagtitipon idiay National Autonomous University of Mexico (UNAM) idiay Siudad ti Mexico tapno pagsasaritaanda ti “Liberation Theology iti Rumangrang-ay a Pagpagilian.” Dagiti agpalawag—dagiti Katoliko ken Protestante—ket pasetda iti maysa a grupo dagiti relihiuso nga eskolar a nagtataripnong idiay Oaxtepec, Mexico, a maipaay iti Second Ecumenical Assembly of Third World Theologians. Ti umuna naaramid idiay Sri Lanka idi 1981. Ania ti panggep dagitoy a gimgimong? Tapno pagsaritaanda ti irarang-ay ken masanguanan ti liberation theology.
Ania ti epekto ti liberation theology iti Rumangrang-ay a Pagpagilian? Maibambanagna kadi dagiti kalatna? Adda kadi masanguananna? Nasaysayaat ti pannakaawat kadagiti sungbat dagitoy a salsaludsod babaen ti umuna a panangusig no ania ti liberation theology ken no ania ti panggepna nga ibanag.
“Liberation Theology”
Sigun iti pagiwarnak iti Siudad ti Mexico a La Jornada, taga Brazil a teologo a Katoliko a ni Frei Betto kunaenna a ti liberation theology isu ti “nakaro a pakaipamatmatan iti aramid a panangwayawaya iti napanglaw, a ti Biblia, ti Nakristianuan a tradision, ken dagiti sursuro ti mahistrado eclesiastikal ti pakaibatayanna.” Ngem ania a pamay-an ti maibilang a nasken a maipaay iti daytoy nga “aramid” iti panangwayawaya?
Dagiti teologo iti pannakawayawaya umanamongda a ti panangusar iti puersa—pisikal a kinaranggas—isu ti solusion kadagiti dadduma a pagpagilian. Gapuna uray pay dagiti rebolusion kadagiti agdama a gobierno, kas kadagidiay naaramid idiay Nicaragua ken ti Filipinas, saan laeng nga anamongan dagiti manangsuportar ti “liberation-theology” no di ket iparegtada pay dayta. Daytoy kaipapananna ti aktibo a pannakiraman iti politika. Kuna ni Frei Betto: “Imposible a mataginayontayo ti pammatitayo a naisina iti politika.” Ngem ania ti nakaibatayan ti pammatida?
Ti Biblia ti makuna a gubuayan iti “inspirasion” iti panangsuportar iti “liberation theology.” Ti taga Peru a teologo iti pannakawayawaya a ni Gustavo Gutiérrez—a maibilang nga “ama iti liberation theology”—kunaenna a “ti pannakawayawaya iti Israel ket maysa a napolitikaan a panagtignay, ti isisina manipud iti maysa a kasasaad iti . . . panagrigrigat ken ti pangrugian iti pannakaibangon iti sosiedad a nalinteg ken nainkabsatan.”
Kaskasdi, ti napatpateg pay kadagiti teologo iti pannakawayawaya isu ti awaganda a “base communities.” Dagitoy dagiti grupo a sadiay maikadua ti “panangipastor” kadagiti napanglaw ken ti edukasion ket sapulenna ti napolitikaan a panagtignay. Idiay laeng Brazil nasurok nga uppat a milion a Katoliko ti miembro iti agarup 70,000 a base communities. Wen, agtigtignayen dagiti teologo dagiti Rumangrang-ay a Pagpagilian a mangibanag kadagiti kalatda.
Ti “Liberation Theology” ken ti Vaticano
Nupay kasta, ti itataud ti liberation theology, nupay kasta, saan a limmabas nga awanan iti pannakasuppiat. Idi Agosto 6, 1984, inruar ti Vaticano ti Instrucción Sobre Algunos Aspectos de la Teología de la Liberación (Instruction on Some Aspects of Liberation Theology), isu a nangkondenar iti dayta a kas “panangdadael iti Nakristianuan a mensahe.” Kunaen dayta a ti “sistematiko wenno panangigagara iti bulsek a kinaranggas, aniaman ti pagtaudan dayta, ti masapul a makondenar.”
Kalpasanna idi 1985 innala ti Vaticano ti nakaro a panagtignay a maibusor “ti masuppiat unay a teologo iti pannakawayawaya,” ti Franciscano a padi a taga Brazil a ni Leonardo Boff, isu a sinentensiaanna iti nakatawen a “penitensia a panagulimek.” Ngem 11 a bulbulan kalpasanna, napasamak ti panagbalbaliw.
Sigun iti magasin a Newsweek, ‘ti Roma nangalan iti baro a takder maipapan iti liberation theology.’ Inikkanen ti papa ni Boff iti “pannakapakawan,” ket idi Marso 22, 1986, ti nalaglag-an nga Instrucción Sobre Libertad Cristiana y Liberación (Instruction on Christian Freedom and Liberation) ti naggapu iti hedkuarter ti iglesia. Kunana a “naan-anay nga umiso a dagidiay nga agsagaba iti pannakailupitlupit manipud kadagiti agik-ikut ti kinabaknang wenno pannakabalin iti politika ket masapul nga agtignayda iti nadalus iti moral a pamay-an, tapno magun-odanda dagiti kasasaad ken institusion a pudno a pakaraeman dagiti kalinteganda.” Ti “naarmasan a pannakidangadang” ket maibilangen a maipalubos. Pinasarunuan ni Papa Juan Paulo II daytoy a pagalagadan iti maysa a surat a mapan kadagiti taga Brazil nga obispo a kunkunana a ti “Liberation Theology ket saan laeng a nainggundawayan no di ket makatulong met ken nasken a maipaay iti Latin America.” Ngem apay adda panagbalbaliw ti kababalin?
Sigun iti Iglesia Katolika, ti pannakairuar iti maikadua a pagalagadan ti agpaay a “sungbat iti pakadanagan iti moderno-tiempo a tao bayat ti panangibturna iti pannakailupitlupit ken panagtarigagayna iti wayawaya.”
Addada, nupay kasta, dagidiay a makarikna a ti iglesia di umiso ti panangpattapattana iti bileg iti liberation theology ket nakellaatda. Kalpasan ti pannakadusa ni Boff, dua a kardinal ken uppat nga obispo ti nagbiahe a napan idiay Roma a mangikalintegan kenkuana. Sangapulo nga obispo ti nangpirma iti surat a mangaw-awag iti pannakadusana a maysa a panangkabil iti kalintegan ti tao. Ket dagiti Katoliko a papadi iti isuamin a Rumangrang-ay a Pagpagilian ti kasla naipamaysan iti “trabaho a panangwayawaya.”
Siasino ti Umiso—Ti Iglesia wenno dagiti Teologo?
Nalawag a ti iglesia, gaput’ napasanguan kadagiti nabingaybingay nga elemento kadagiti miembrona, ti mangpadpadas a mangtaginayon iti autoridadna. Ni Boff ken dagiti dadduma, ti makidangdangadang a naimbag a mangbalbaliw iti iglesia nga agbalin koma a ti pagarupenda a pagbalinanna.
Ngem agpadada a di nagballigi. Iti ania a pamay-an? Idi napagsaludsodan no ania a pakaibatayan ti nausar a mangrukod iti kinapudno iti tradision ken ti sursuro ti iglesia, ni Gustavo Gutiérrez inlawlawagna iti Agriingkayo! a ti kinapudno “ket maysa a pannakaawat iti panangawat iti Nakristianuan a komunidad.” Wen, mairaman kadagiti dadduma pay a bambanag, ti nalatak a kapanunotan ken ti sirib ti tao isu ti pakaibatayan iti panagrasonda, ket ti Biblia ti mapagduaduaan. Pulos a saan koma a mapasamak daytoy. Apay a saan?
Ti “Liberation Theology” ken ti Biblia
Ti Biblia, ken ti Biblia laeng, ti “impaltiing ti Dios” ket masapul a “mausar iti panangisuro, iti panangkorehir, iti panangiturong ti biag dagiti tattao ken panangisuro kadakuada nga agbalin a nasantuan.” (2 Timoteo 3:16, The Jerusalem Bible) Kasta met pakdaarannatayo ti Biblia a ‘ti sirib daytoy a lubong ket kinamaag iti imatang ti Dios.’ (1 Corinto 3:19) Gapuna, ania ti kunaen ti Sao ti Dios maipapan iti liberation theology?
Nupay no di usaren ti Biblia ti termino a “liberation theology,” pudno a saritaenna ti pannakawayawaya. Kinapudnona, maysa kadagiti kabibilgan a mensahe ti Biblia iti sangatauan ket maipapan iti pannakawayawaya. (Roma 8:12-21) Kaskasdi, masapul a laglagipen a ti pannakawayawaya iti Israel manipud Egipto ket babaen iti pannakibiang ti Dios. Ngem idi dagiti Israelitas simminada iti Dios ket nagwaywayasda, isudat’ kinondenarna ket nagsagabada.
Itatta, ti aktibo a relihiuso a pannakipaset iti sosial a movimiento ti masansan agbanag iti kinaranggas. Ngem, saan nga interesado ni Jesus a mangilaok iti relihion iti politika. Idi inusar ni apostol Pedro “ti kampilan” a mangidepensa iti Anak ti Dios, ni Jesus ti nangtubngar kenkuana a kunkunana: “Ipulangmo ta kampilanmo iti kalubanna, ta isuamin dagiti mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mateo 26:51, 52) Daytoy dina kayat a sawen, nupay kasta, nga awanen ti namnama a ti kinalinteg maisublinto ditoy daga.
Pudpudno a Wayawaya
Sigun iti kari ti Biblia, iti naituding a tiempo iti Dios isut’ makibiangto iti ar-aramid ti tao. “Ti nadangkes . . . magudasdanto ditoy daga; ket dagiti nagulib, maparutdanto kenkuana.” (Proverbio 2:22) Anianto ti mapasamak kadagidiay nga agtarigagay iti wayawaya manipud iti kinapanglaw ken kinaawan iti kinahustisia? “Ngem dagiti naemma tawidendanto ti daga, ket maay-ayatandanto iti kinaruay ti talna. Ti sililinteg tawidennanto ti daga, ket agtaengto kenkuana nga agnanayon.”—Salmo 37:11, 29.
Dikay kadi a tagiragsaken ti agbiag ditoy daga iti sidong dagidiay a nakaskasdaaw a kasasaad? Iladawanyo iti panunotyo ti maysa a lubong nga awan ti kinapanglaw, internasional a panagdadangadang, panangidumduma iti rasa, wenno panangilupitlupit. Ngem dikay agsardeng dita. Ipanamnama ti Sao ti Dios a pukawennanto met ti sakit, rigrigat, ken panagladingit. Uray ni patay maysanton a banag a napalabas! Saan kadi a daytoyto ti kadadakkelan a posible nga ebkas iti pannakawayawaya?—Apocalipsis 21:4.
[Blurb iti panid 19]
“Ti Liberation Theology ket . . . nausar unay ken nasken a maipaay iti Latin America.”—Papa Juan Paulo II
[Blurb iti panid 20]
Saan nga interesado ni Jesu-Kristo a mangilaok iti relihion iti politika
[Dagiti ladawan iti panid 18]
“Imposible a mataginayontayo ti pammatitayo a naisina iti politika.”—Frei Betto
“Ti masuppiat unay a teologo iti pannakawayawaya,” ni Leonardo Boff, napaulimek ti papa bayat iti 11 a bulbulan