Bulbulong iti Otonio Maregregda a Buyogen iti Kinadayag
NI Jack Frost ti mapadayawan iti dayta, ngem isut’ awan ti pakainaiganna iti pannakaaramid dayta. Dagiti bulbulong ti mangaramid iti dayta, ngem dagitoy ti mapilit a mangaramid iti dayta. Dagiti kaykayo a mismo ti mangirugi iti dayta, ngem dagitoy agtigtignayda gapu iti panangidepensada iti bagbagida. Ket iti likudan amin dagitoy a misterioso a paspasamak, ti nadiosan a kinasirib ti mangiturturong a siuulimek iti pabuya. Ngem kasano man ti pannakaaramid dayta, ti pannakaaramidna ti mangpasiddaaw ken mangawis kadagiti mata ken tignayenna ti puso dagidiay a makakita iti dayta. Ket uray pay bayat a ti naisangsangayan a pabuya ket makagteng iti pagpatinggaanna, ti pannakaaramid dayta iti sumaganad a tawen agur-urayen ti pannakaregregna.
Iti nasapa a paset iti Oktubre manglukat ti tilon iti pabuya, a siuulimek ken awan ti panagangaw. Maysa a bassit a grupo dagiti selula a sadiay ti nakaisilpuan ti ungkay iti bulong ti mangrugin a lumukay ket agmagan. Iti nagbaetan dagitoy a selula ken ti sanga, maysa a suson dagiti kakasla tapon a selula ti mangrugi a tumubo. Dayta ti tisyu iti sugat a maporporma uray pay sakbay a maregreg ti bulong.
Ti panagparangna iti entablado ket umiso unay ti pannakaitiempona—ti basta
sabali manen kadagiti makaay-ayo a misterio a gagangayen a masarakan iti panamarsua. Dayta ti panawen iti naraniag ti panaglawagna nga aldaw ken ti nalamiis, nabasa a rabii—nga isu dagitoy ti kasapulan a maipaay iti napnuan kolor a pabuya a sumarunonto. Ti mangpatangken ti lamiisna a kaadda ti leyenda a ni Jack Frost awan ti pasetna iti daytoy a drama. Dayta nga arapaap a duende nga addaan iti napinturaan a masetera ket saan a miembro iti managpabuya.
Bayat a ti suson dagiti kakasla tapon a selula ket tumangken, dagiti babassit a tubtubo a mangiyeg iti tutot kadagiti bulbulong sumardengda. Bayat dagitoy amin dagiti dadduma a suson iti selula ket agtultuloy a lumukay ken agmaga. Ti panagayus dagiti tutot iti bulbulong ket sumardeng, ngem dayta ket dua pay laeng a lawas sakbay ti pannakaregregda. Dagitoy dagiti al-aldaw iti kinadayag iti otonio. No awan ti tutot, sumardeng ti photosynthesis kadagiti bulbulong ket madadael ti berde a chlorophyll kadagiti bulbulong babaen iti silnag ti init.
No mapukawen ti berde, dagiti kolor nga adda iti bulong iti intero a kalgaw agparangdan. Ti naisangsangayan isu ti carotene—ti naganna agtaud iti carrots a kolorenna. Dayta met ti kolor a mamagbalin nga amarilio iti mantekilla ken mamagbalin a kolor kahel iti nalabaga ti itlog. Ti bulong ti sugar-maple addaan iti kolor kahel ken chrome a kolor iti carotene. Dagiti birch addaanda iti puro nga amarilio a carotene.
Ngem ti ngay nalabaga iti nalabaga a maple, ti eskarlata iti oak, ti nasudi a nalabaga iti sassafras, ti asul a nalabaga a kolor iti ash? Dagidiay a kolkolor ket kabbaroda kadagiti bulbulong. Inton ti kasla tapon a suson pasardengenna ti panagayus ti tutot manipud iti bulong isunto ti panagparang dagitoy a dinamiko a kolor iti dramatiko a pagtungpalanda agingga iti pannakaregregda. No nalammiis ti panniempo ken nalawag, agtultuloy ti bulong nga agaramid ti asukar iti sumagmamano a kanito, a dayta ti maurnong iti bulong a mapagbalin a kemikal a maawagan iti anthocyanin. No naalsem ti tutot, ti anthocyanins ket agbalin a nalabaga; no dayta ti alkaline, agbalinda nga asul wenno purpura.
Ti pabuya asidegen ti panagpatinggana. Awan ti paset ni Jack Frost iti drama; ket saan met a ti umadani a lamiis wenno ti kalam-ekna ti namataud iti pannakaregreg dagiti bulong. Ti kayo a mismo ti mangaramid iti dayta tapno italimengna ti danumna. Bayat iti kalam-ekna, bassiusit ti magun-odan manipud iti timmangken a daga, ket dagiti dadakkel a bulbulong dagiti kaykayo a maregreg ti bulbulongda mangiruarda iti adu unay a danum. No awan ti kabbaro a suplay iti danum, kadagitoy a bulbulong di agbayag magango ti kayo. Gapuna tapno maun-unaan daytoy, ti kayo regregenna dagiti bulbulongna ket serraanna ti naggapuan ti bulong iti suson ti kasla tapon a tisyu.
Ti kayo masapul nga italimengna ti danumna, wenno ti pabuya saanto a mapasamak iti sumaganad a tawen. Awan ti mapasamak a naberde a primavera, awan ti paglinongan iti kalgaw, ken awan dagiti bulbulong iti otonio a mangpasiddaaw kadagiti matmata ken mangtignay kadagiti puspuso. Dagiti busel iti primavera nga agbursi ken mangipaay kadagiti berde a rusing wenno saringit saanda a kabbaro. Addadan sadiay iti intero a tawen, nga agur-uray laeng iti nabara a silnag iti init a mangikkat iti sullatda ket rugianna ti panagayus iti tutot. Itan dumakkelda a nakaparpartak, ket dagitoy ti mangala iti kadadakkelan a taraon a magun-odan.
Ngem dayta met laeng a bassit a busel a basbassit pay ngem ulo ti maysa nga aspile ti maporporma, a napno kadagiti bulbulong, sabsabong, sangsanga, ken ungkay. Nupay kasta, into laeng no agtengnga iti kalgaw, a makagun-od dagitoy a babassit a busel iti taraon tapno dumakkelda. Inton agngudo iti kalgaw, dagitoy addaandan kadagiti bulbulong ken sabsabong, ungkay ken sangsanga iti sumaganad a primavera, a nasedsed iti saan a mastrek iti danum a balkotna. Gaput’ masalaknibanda manipud iti pannakagango ken ti itatangken, dagitoy ti aguray a saan a masingsinga iti uneg ti pito a bulan, nga aguray iti primavera. Iti kastoy a kasasaad iti naitantan a panagbiagda, dagitoy ti maawagan busel ti kayo iti kalam-ekna.
Gapuna bayat ti panangmatmatyo a buyogen iti panagsiddaaw ken panagpampanunot iti napnuan kolor a pabuya dagiti bulbulong iti otonio a maregreg a buyogen iti kinadayag,
ammuenyo a dagidiay a mangipabuya iti sumaganad a tawen ti siuulimek nga agur-uray iti panagsublida a mangpasiddaaw kadagiti matmatayo ken mangtignay iti pusoyo.
Ket ammuenyo met ken agyamankayo iti Nangpataud iti pabuya. Siasino ti nainkalintegan a makailibak a ti laeng Dios ti makaaramid kadagita a kaykayo?