“Agsublikaminto Inton 2004!”
Addada dagiti narumekrumek a bagbagi iti sadinoman. Dagiti matmatay ikagkagumaanda ti agkarayam. Dagidiay a nasalun-at ken nabileg addada kadagiti kaykayo—a rinibribo. Ngem dagitoy met addadan iti maudi a paset iti panagbiagda. Dagitoy dagiti 1987 a kaputotan dagiti andidit.
Ti adda panawenna nga andidit ket maysa nga agtaytayab nga insekto nga agparang iti makindaya nga Estados Unidos maminsan iti kada 17 a tawtawen. Nadumaduma a grupo iti nadumaduma a kita ti agparang iti nadumaduma a tawtawen, nupay no mapasamak dayta iti isu met laeng a 17-años a siklo. Buybuyaentayo ti awagan dagiti sientista a grupo numero dies. Ti kasinsinna iti dadduma a lugar agbiagda iti ab-ababa a siklo iti panagbiag manipud iti itlog agingga iti maudi a paset ti panagbiagda, ti panagpaaduda, ti tukad ti kinanataenganda. Sigun iti maysa a gubuayan, addada nasurok a 1,500 a kita dagiti andidit.
Ti Matusalem iti Lubong dagiti Insekto
Dagitoy naudi a nagparangda idi 1970—idi dagiti puersa iti E.U. ti makidangdangadang pay laeng idiay Vietnam, ti geurra sibil idiay Nigeria kalkalpas pay laeng ti panagpatinggana, ni Salvador Allende ti ngangnganin agbalin a presidente iti Chile, ket natay ti dati a Pranses a presidente a ni Charles de Gaulle. Nanipud idin, dagiti andidit napukawdan.
Daytoy a naisangsangayan unay a parsua, a manipud iti dua ket kagudua agingga iti lima a centimetro ti kaatiddogna, addaan iti nangisit a kolor-kape nga ulo ken bagi ken nakapimpino a narasay a paypayak. Dayta addaan iti dua a nalabaga a matmata a pudno a makuna a compound eyes wenno mata a buklen dagiti adu a simple a mata ken tallo a simple a mata iti nagbaetanda.
Sadiay nagtaenganmi idiay Baltimore, Maryland, addada iti sadinoman a lugar—kadagiti natayag a ruruot, kadagiti kaykayo, iti alad ken kadagiti ruruangan. Idiay minuyongan, masapul a magnakami a siaannad. Agdissoda a dagdagus iti kamisadentrok wenno iti blusa ti asawak—isu a kasta unay a pagamkanna! Ngem dikay agdanag. Dagitoy saanda a mangdangran. Saanda a kumagat wenno mangsilud.
Dagiti buybuyaenmi nakapagbiagdan iti naan-anay a panagbiag sakbay ti panagparanda manen iti aglawlaw ti kayo ti gayyemko a mansanas. Mangrugi ti panagbiagda apaman a naiyitlogen dagiti itlog iti maysa nga iwa kadagiti sangsanga iti kaykayo ken natayag a mulmula. Dagitoy nga itlog agbalinda a babassit nga igges a matnag iti daga ket ikalida ti bagida met laeng iti ramut, a gagangay agarup innem a pulo a centimetros ti kaunegna. Sadiay rugianda ti 17-años a panagurayda—saan a tapno mangpalabas laeng iti kalam-ekna no di ket tapno susupenda ti tubbog ti mula. Ket iti uneg ti daga, aglasatda iti lima a nagduduma a panagbalbaliw, wenno tukad ti panagbalbaliw, bayat ti main-inot a pannakagtengda iti kinanataengan. Ti siklo ti panagbiagda isu ti kaatiddogan a siklo ti panagbiag a naammuan ti tao. Dagitoy ti Matusalem iti lubong dagiti insekto!
“Maysa a Nakaskasdaaw a Demonstrasion iti Biolohikal a Kinarikut”
Kalpasan dayta dumtengen ti addang a mangriribuk kadagiti sientista—ania ti mangtignay iti iruruarda manipud iti uneg ti daga iti umiso a tiempo? Maysa a biologo ti nagkuna: “Dayta ket maysa a nakaskasdaaw a demonstrasion iti biolohikal a kinarikut.” Diak maibturan a panunoten no kasano a dayta idemonstrarna ti kinanadumaduma ken kinarikut dagiti ar-aramid iti Namarsua.—Roma 1:19, 20.
Dagiti sientista pampanunotenda a nalabit dagiti hormones adda pasetda. Ngamin, idiay Maryland dayta ti napasamak iti daytoy a tawen kadagiti bulbulan iti Mayo ken Hunio. Iti aglawlaw ti nagsaadan ti puon ti kayo iti paraangan ti gayyemmi, nagparang dagiti ginasgasut a babassit nga abut, a dadduma ket kas iti itsura iti maysa a simburio. Rummuar dagiti andidit iti porma ti sumaganad iti maudi a paset ti biagda
—ti nakusnaw a kolor-kape, awan payakna nga insekto nga agarup dua ket kagudua a centimetros ti kaatiddogna. Itan ania ti aramidenda? Binuybuyami ti dadduma bayat ti iyuulida iti puon ti kayo tapno manggun-od iti pagkapetanda iti maudi a paset iti panagbiagda.
Sadiay agurayda iti apagbiit, ket kalpasanna mapasamaken ti milagro. Ti andidit rumekenna ti ukisna met laeng ket rummuaren, umuna ti baro nga ulo ken abaga, a mangiparang iti kasla nabessag nga andidit. Kalpasanna, iti uneg ti adu nga or-oras rummuaren ti kolorna. Saanen a maysa a nabessag a kolor-kape, nga umuneg iti daga nga insekto—itan makatayaben. Ti kayo nasaknapanen kadagiti rinibribo nga awanen ti nagyanna nga ukisda. Ket dagiti andidit addada iti sadinoman a lugar iti aglawlawmi, nga agtaytayab nga agakar-akar manipud iti maysa a sanga a mapan iti sabali a sanga ken manipud iti maysa a bulong a mapan iti sabali a bulong.
Dagiti Insekto a Kampeon iti Kinaariwawa
Ket iti kapudotan iti aldaw, basta saanmi a makita ida—mangngegmi ida! Dagiti adu a kalakian ti mamagpigerger kadagiti kakasla tambor a tianda iti manipud 120 agingga iti 600 a panagpigerger iti tunggal segundo. Nakatiliwkami iti maysa nga andidit iti balay, ket impakitana ti pannakarurodna babaen iti nakaskasdaaw a makasisileng, kumalangiking a timek. Nupay kasta, ti timek dagiti rinibribo kadakuada nga aggigiddan ket kas iti timek ti angin a maipuypuyot manipud iti maysa nga adayu nga usok. Kinapudnona, ti andidit ket maibilang a ti kampeon iti kinaariwawa iti lubong dagiti insekto.
Nagasat ta, ti kabaian ket naulimek, isu a nangiturong iti maysa a kadaanan a Griego a managangaw nga agsurat: “Naragsak ti biag dagiti andidit, ta aminda addaanda iti naulimek nga assawa.” Ngem adda maysa a pangliwliwa—iti rabii dagiti kalakian agulimekda amin ket baybay-anda dagiti kaarrubada a maturog.
Ngem mapampaneknekanmi ti pangrugian iti panungpalan iti siklo ti panagbiagda. Iti napudot, nasalimuot nga atmospera iti naladawen a paset iti Mayo ken Hunio dagitoy agpapaadudan. Dagiti kabaian agsagsaganadan nga agitlog. Din agbayag dagiti nataenganen ipatinggadanton ti tallo a lawas a panagbiagda iti rabaw ti daga babaen iti ipapatayda. Adu a lawlawas kalpasanna, agpessanton dagiti itlog a kas babassit nga igges a matnag iti daga ket rugianda ti mangikali iti bagida iti daga nga agturong iti ramut ken iti tutot dagiti kaykayo. Ngem mangibatida iti nakalawlawag a mensahe: “Agsublikaminto inton 2004!”—Babaen iti kameng a mannurat iti Agriingkayo!
[Dagiti ladawan iti panid 25]
Dagiti andidit aggapuda kadagiti abut nga agarup maysa a centimetro ti diametrona
Ti andidit a rumrummuar manipud iti ukisna
Ti puraw nga andidit a karuruarna manipud iti ukisna
Ti nataenganen nga andidit nga agur-uray nga agpaadu