Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Apay nga Agtulnogak ken ni Nanang ken Tatang?

NI John ken dagiti dua a kaeskuelaanna a babbai nagtakderda iti sango ti maysa a dakkel nga abut iti alad a naibangon tapno malapdan ti ipapan iti aduan-lugan nga innem a benneg a haywey. Bayat ti panaglabas dagiti kotse, nagsaganan dagiti dua a babbai a bumallasiw iti kalsada tapno mabibiit ti pannakasangpetda iti pagtaengan.

“Umaykan John,” mangpilpilit dagiti babbai. “Kumuyogka kadakami, saan kadi?” Rinugian ni John ti simmurot kadakuada. “Kalpasanna nalagipko a ni nanang ken tatang imbagada kaniak a pulos a diak bumalballasiw iti kalsada no di ket kankanayon a magnaak iti overpass isu a dalan a pagnaan.”

Gaput’ pannakadlawda iti panagkedked ni John, maysa kadagiti babbai ti nanglais: “Takrotka gayam!” Immukuok dagiti sasao. Ni John, a saan a managamak, kagurana a dagiti dua a babbai ti mangringbaw kenkuana.

Imtuodenyo ti bagiyo met laeng, ‘No dakayo ni John, ania koma ti inaramidyo?’ Isut’ napasanguan iti panangibabain dagiti kapatadanna no dina aramiden ti karit. Ti laeng bilin dagiti dadakkelna—nga awan met sadiay—ti nanglapped kenkuana.

Awan duadua a dagiti dadakkelyo nangikeddengda met kadagiti pagalagadan nga inanamaenda a tungpalenyo. Dagita a paglintegan mabalin a saklawenda saan laeng a ti kinadalus, rebbengen iti pagtaengan, curfews, ken dagiti kita iti panaglinglingay no di ket dagiti pay paglintegan iti kababalin ken moral. No dadduma, nupay kasta, dagiti agtutubo magargarida a di mangikankano kadagiti paglintegan dagiti nagannak. Ngem panunotenyo . . .

Apay a Mangikeddeng dagiti Nagannak kadagiti Paglintegan?

“Ti anakko a lalaki [wenno babai],” insurat ti maysa a nasirib a naganak, “salimetmetanna dagiti bilbilinko ket agbiag,” (Proverbio 7:1, 2) Wen, dagiti paglintegan, “bilbilin,” iti naganak nairantada a pagimbaganyo. Dagitoy dagiti ebkas iti napudno a panagayat ken pannakaseknan dagiti nagannak kadakayo. Pudno, ti kinakurang iti natibker a pagalagadan ken paglintegan pataudenna ti kinaawan ti kinatalged.

Kas pangarigan, maysa nga agtutubo ti nagsurat: “Dagiti dadakkelko . . . palubosandak a mangaramid iti aniaman. Pagarupek nga adu nga agtutubo pagay-ayatda no palubosan ida dagiti dadakkelda a mangaramid iti kaykayatda. Bueno, dayta saan a pagragsakan. Mariknak a nakabasolak ken dakesak. Mabalin a maysanto nga aldaw makaaramidakto iti dakes. Ti panangpanunot iti dayta ti mamagbuteng kaniak.” Daytoy nga agtutubo addaan iti naimbag a rason nga agbuteng. Kadagiti dadduma a kaso, ti saan a panangikeddeng dagiti nagannak kadagiti nasken a paglintegan ti nangiturong iti didigra.

Maysa nga agtutubo a lalaki, kas pangarigan, ti nangdadael iti kotse ni tatangna iti namitlo a daras. “Nalawag a ti anakmo a lalaki dina kabaelan ti agmaneho,” kuna ti superbisor ni tatangna iti trabaho idi nadamagna dagiti aksidente. “Apay nga itultuloymo a palubosan a mangusar iti kotsem?” Simmungbat ti ama a dina kayat a saktan ti nakem ti anakna a lalaki babaen ti panangiparitna iti panagmanehona. Gapuna intedna manen iti ubing a lalaki dagiti tulbek ti kotsena—iti naudin a tiempo.

Duapulo a minutos laeng kalpasan ti panagmaneho ti anakna a lalaki, nakaawat ti ama ti awag manipud iti polis. Tarigagayanda ti iyaayna ket ilasinna ti nasinasina a bagi ti anakna a lalaki. Sigun iti polis, ti anak a lalaki ti nakadungpar iti poste iti telepono iti kapartak a 160 kilometros iti maysa nga oras! “Masapul a linapdak koma,” insennaay ti ama. “No naing-ingetak koma kenkuana, isut’ nabiag pay koma itatta.”

Ngem dagiti paglintegan saanakay laeng a salakniban manipud iti pannakadangran. Babaen ti panangibilin kadakayo a mangaramid kadagiti trabaho iti balay ken mangaramid kadagiti rebbengenyo iti eskuelaan a naituding nga aramidenyo iti balay, dagiti nagannak kadakayo sursuruandakayo nga agbalin a nagaget iti trabaho. Kasano kapateg daytoy? Bueno, maysa a panagadal kadagiti 456 a tin-edyer a lallaki ti nangidilig iti panagbiag dagidiay a nakapataud iti pannakabael nga agtrabaho bayat iti kinaubing ken dagidiay a saan a nakapataud iti dayta. Dagiti managsirarak inusigda dagiti a bambanag sigun iti no dagiti ubbing a lallaki kankanayon nga aramidenda dagiti ar-aramid iti balay ken no makiramanda a naimbag iti eskuelaan. Agarup 30 a tawtawen kalpasanna, kaaduan kadagiti lallaki ti nasabet manen.

Dagidiay ubbing a lallaki a nangato ti markada iti paglaingan iti trabaho nagbanag a mamindua a daras a nabarbara ti relasionda iti adu a kita dagiti tattao ngem dagidiay a nababa ti markana iti paglaingan iti trabaho. Dagitoy met ket maminlima a daras a nangatngato ti sueldoda iti sekular a pagtrabahuan. Iti kasumbangirna, dagidiay saan unay a naballigi iti trabaho iti kinaubing ket maminsangapulo a daras a saan a mannakilangen ken mamin-innem a daras a mabalin a natayen inton agtawen iti 47! Gapuna, ti panangtungpal iti paglintegan ti nagannak kadakayo maipapan kadagiti trabaho iti pagtaengan ken iti eskuelaan mabalin a magunggonaannakayo iti dadduma a paset ti panagbiagyo.

No Narigat ti Agtungpal

Kadagiti dadduma a kasasaad, mabalin a ti basta di panangpampanunot ti mangiturong iti pananglabsing iti paglintegan. Mabalin a kada panawen palagipanyo ti bagiyo met laeng kadagiti pagalagadan. Kasta met, ti panangpaliiw kadagiti nagannak dagiti dadduma a di mangikankano ti mamagbalin kadakayo a makarikna ti, ‘Apay a diak met maaramid ti kasta!’ Laglagipenyo, dagiti dadakkelyo ti mangikeddeng no ania ti kasayaatan kadakayo. No dagiti dadduma a nagannak manangpalugodda, dagitoy ken kasta met dagiti annakda kamaudiananna apitendanto ti serioso a parikut, ta “aniaman ti imula ti maysa a tao, daytoy apitennanto.” (Galacia 6:7, 8) Apay a dawatenyo ti mangapit iti kasta met laeng?

No dadduma, ti maysa a naganak mabalin a mangikeddeng iti paglintegan a mariknayo a saan a nainkalintegan. Ti pagannayasan isu ti di panagtungpal. Ngem iti umiso a tiempo, apay a dikay pakisaritaan dagiti rikriknayo kadagiti dadakkelyo, nga ilawlawag kadakuada no apay a pagarupenyo a saan a nainkalintegan ti paglintegan. Mabalin a masarakanyo a makatulong ti panangpanunot iti maysa a baro a paglintegan a mabalin a maawat a pagnumuanyo. Ket kadagiti dadduma a kaso, nupay kasta, ti gapu iti saan a panagtungpal isu ti panagpungtot.

Maysa a 17-años a babai mariknana a saan a naragsak gapu ti di panangikankano dagiti dadakkelna, a mariribukan met kadagiti bukodda a di pagkinnaawatan. Gaput’ makapungtot kadagiti dadakkelna, isut’ determinado a manglabsing kadagiti prinsipio iti Biblia nga impagpaganetget dagiti dadakkelna. Isut’ nakaaramid iti pannakiabig iti maysa a lalaki a naam-ammona bayat ti panagbiahena iti tren. “Mariknak a nakautangak kadagiti dadakkelko,” kinunana kalpasanna. Ngem gapu ta nagtignay gapu iti pungtot isut’ pudpudno a naabak, ta ti pungtotna nangiturong iti maam-amak a konsiensia. Kalpasanna, nangrugin nga aglangan iti klase ket nairaman agpadpada iti panangabuso ken panagilako iti droga.

Ti nalinteg a lalaki a ni Job namakdaar: “Ti pungtot dinaka koma tignayen a maibusor kadagiti [dusdusa] . . . Agaluadka ta dika ipapuso ti kinadangkes.” (Job 36:18-21) No makarurodka, agsardengka ket agpanunotka: ‘Ania ti ibanagto ti diak panagtungpal? Uray no labsingek dagiti paglintegan tapno masaktan dagiti dadakkelko, ibturakto kadi bayat ti isuamin a panagbiagko dagiti resulta—a napapaut pay kalpasan a napakalman dagiti riknak?’ Imbes nga agtignay gapu iti pungtot, dayta ti tiempo a panagbalin a nakalma ket saan a sidadarasudos nga agtignay.

Kamaudiananna, ti panagbarito/panagbalasang isu ti tiempo a dagiti agtutubo masansan nga iyebkasda ti panagwaywayasda. ‘Tratuendak a kasla maysa nga ubing. Apay a didak baybay-an a mangtaming a bukodko iti homeworkko, kuartok, curfew, ti itsurak, gagayyemko, ken ti tiempo ti pannaturogko?’ Adu nga agtutubo ti makarikna a naan-anay a kabaelanda ti mangaramid iti bukodda a paglintegan. Ngem ni John, a nadakamat idiay pangrugian, nakasursuro . . .

Ti Pateg iti Panagtulnog

“Diak ikankano no awagandak iti ‘takrot,’” kinuna ni John kadagiti dua a babbai. “Basta ipangagko laeng ni nanangko.” Bayat ti ibaballasiw dagiti babbai iti kalsada, situtulnog a nagna ni John iti dalan a pagnaan. Bayat ti panagballasiwna, nakangngeg iti makasisileng nga uni ti goma. Idi kimmita iti baba, nakitana dagiti dua a babbai a nadungpar ket naipurruakda. Ti maysa nagdisso iti kasungani a linea ti trapiko, a sadiay naatalan manen ket natay. Ti saka ti kabsatna narumek ket kamaudiananna naputed.

Daytoy a trahedia ti nangipalagip ken ni John a mammano ti kapadasanna. Nakakitan kadagiti adu a dadduma pay nga agtutubo, agraman ti dua a babbai, a bimmalasiw iti kalsada ket nadangranda. Ti nanangna, nupay kasta, nalawag pay laeng a malaglagipna no kasano a, lima a tawenen sakbayna, ti anak ti maysa kadagiti gagayyemna ti natay idi pinadasna ti bumallasiw iti dayta met laeng a kalsada. Gapu iti ad-adu a kapadasanna, isut’ nangaramid iti paglintegan a mangsalaknib iti anakna a lalaki.

Ti nanang ni John, ni Thelma, kamaudiananna binisitana ti ina dagiti babbai tapno mangliwliwa kenkuana. Inlawlawag ti agladladingit nga ina: “Kankanayon ti panangibagbagak kadagiti ubbing a babbai a magnada iti overpass, ngem dida mangipangpangag. Inkeddengda ti magna iti dayta. Tarigagayak koma a managtulnogda a kas iti anakmo a lalaki.” Wen, ti panagtulnog ni John mabalin nga insalakanna ti biagna.

Siempre, saan a tunggal malabsing ti panglintegan dagiti nagannak kaipapananna ti biag ken ipapatay. Babaen ti bassit a kinasikap no dadduma malisian ti tunggal paglintegan nga inkeddeng dagiti dadakkelyo. Ngem ti panagtulnog kadagiti babassit nga isyu makaibangon iti maysa a padron a narigat a mabaliwan. Ti puso ti maysa mabalin nga ipamaysana ti panangaramid iti dakes.—Eclesiastes 8:11.

Ti panagtulnog ni John saan a nagpannuray iti panagsipsiput dagiti dadakkelna, ta ammona nga imbilin ti Dios ti kasta a panagtulnog, ket tarigagayanna ti mangay-ayo kenkuana ket iti kasta maaddaan iti naimbag a konsiensia. (Efeso 6:1) Ti kasta a panagtulnog masapul nga agtaud iti puso. Maysa a nasirib a naganak ti nangbalakad iti anakna: “Agtalinaed kadi ita pusom dagiti sasaok. Salimetmetam dagiti bilbilinko ket agbiagka.”—Proverbio 4:4.

[Ladawan iti panid 20]

Kasano a matmatam ti paglintegan dagiti dadakkelmo?