Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maliklikak ti Nasakit a Nakem?

TI MANANGSUKIMAT ti isip a ni Erich Fromm ti naadaw nga agkunkuna: “Kasla awanen ti aniaman nga aramid a nairugi iti kasta unay a namnama ken pananginanama ngem kankanayon a mapukaw a kas iti ayat.”

No di agballigi ti ayan-ayat, nupay kasta, ti resulta ket masansan a nasaem ken naladingit. Ket ti nakalkaldaang a kinapudno iti biag a ta ti laeng sigurado a pamay-an iti panangliklik iti sakit ti nakem isu ti panangliklik iti romantiko a pannakaisinggalut iti damo pay laeng. Pudno, no maipapan kadagiti Kristiano, ti panag-“date” ket maysa a serioso a banag, maysa a pamay-an iti panangpili iti maitutop nga asawa. Nupay kasta, ti kasasaad ti panag-“date” ti masansan a mamagbalin iti dayta nga aramid a panangpadpadas ken panagbiddut. Gapuna gagangayen kadagiti dua a tattao ti mangrugi nga ag-“date” a buyogen ti kasayaatan a panggep​—ket masarakandanto laeng a saanda a maitutop iti maysa ken maysa kas agasawa.

Dagiti Pakatnagan iti Ayat iti Kinaagtutubo

Nalabit ti kadadakkelan a peggad iti pannakiinnayat isu ti pannaki-“date” iti panawen ti kinatin-edyer. Daytoy “ti kinalasbang iti kinaagtutubo” no ti rikna adda iti kapigsaanna. (1 Corinto 7:36) Ni Dr. Ari Kiev napaliiwna: “Para kadagiti kaaduan nga agtutubo, ti relasion iti kasungani a sekso . . . ti masansan a mapakaro babaen iti kaadu dagiti makariro a rikna ti sekso.” Awan duadua, ngarud, a dagiti agtutubo ti masansan nga ‘aginnayat’ a nakalaklaka unay. “Nasabetko daytoy a lalaki,” kuna ti maysa nga agtutubo a babai a managan Barbara. “Nagsinnuratkami mabalin iti agarup nakatawen. Ket kalpasanna iti maysa kadagiti suratna, kinunana nga inay-ayatnak. Kinunak iti bagik, ‘Naminsan laeng a nakitak. Kasano a maikunana iti kasta?’”

Ngem uray pay no ti dua a tin-edyer padasenda a lapdan ti riknada ken itultuloyda ti relasion a maibatay iti panagkabagay, mammano nga agtalinaeddanto nga agkabagay! Apay? Agsipud ta ti personalidad iti tin-edyer ket kankanayon ti panagbaliwna. Am-ammuenyo pay laeng no siasinokayo, ania ti kasasaadyo, ken no ania ti tarigagayanyo iti biagyo. Dagiti napapateg a bambanag kadakayo itatta mabalin a saanton a napateg kadakayo iti masanguanan. Dagiti panaginnayat dagiti tin-edyer ngarud ti masansan a relasion a madadael, mammano nga agtungpal iti panagasawa.

Nainsiriban, ngarud, irekomendar ti Biblia ti panagasawa laeng dagidiay a “nakalabesen ti kinalasbang iti kinaagtutubo.” (1 Corinto 7:36) Daytoy ti mangikkat iti panag-“date” bayat a ti maysa a tao ket ubing pay unay. Ti sumurot iti daytoy a balakad mabalin a saan a nalaka, ngem dayta ti pudno a “mangikkat ti liday iti pusom, ken maigikkat ti kinadakes ita lasagmo” no saanka a maki-“date” agingga a nataengankan tapno mangasawa.​—Eclesiastes 11:10.

Panangmatmat Sakbay ti Panagaddang

Nupay kasta, ti basta panagmataengan dina pagbalinen ti maysa a mailaksiden iti sakit ti nakem. Iti librona a Love Lives, ni Carol Botwin itudona no kasano nga uray pay dagiti nataengan no dadduma matnagda iti romantiko a pakatnagan: “Nakaparpartak ti iyaaddangda iti maysa a relasion. . . . Nakaparpartak ti panagtarigagayda iti pannakitulag.” Ti panangipaayyo iti pusoyo iti maysa a tao a dikay pay am-ammo ket sigurado a pamay-an ti panangdangran iti dayta.

“Matmatanyo dagti bambanag sigun iti pategda,” kuna ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Corinto. (2 Corinto 10:7) Dikay mangaramid iti kasta met laeng a biddut babaen ti romantiko a pannakainaigyo a naibatay laeng iti pisikal nga itsura. Umuna padasenyo a kitaen no ania a kita ti tao dayta. No saan nga ipalubos dagiti kasasaad ti pannakaam-ammoyo a sitatalged, mabalin a naannad nga ikeddengyo no daytoy a tao a paginteresanyo ket nasayaat ti pakasarsaritaanna kadagiti dadduma a tao.

Kunaen ti Biblia a dagiti ar-aramid ti natalunggadingan nga asawa a babai “mangidayawda koma kenkuana kadagiti ruruangan.” (Proverbio 31:31) Mabalinyo met nga inanamaen a ti nasayaat a Kristiano a lalaki wenno babai ti maaddaan iti naimbag a pakasarsaritaan. No agbanagto nga isu ket addaan iti saan a nasayaat a pakasarsaritaan​—a nalabit nalatak a masukatsukat ti pakigayyemanna ket kalpasanna agsanud no saanen a nasayaat dagiti kasasaad​—agannadkayo! Mabalin a dagiti rikriknayo ti sumaganad a mailupitlupit.

Panagsao iti Kinapudno

Uray pay no ti pakasarsaritaan ti maysa ket nasayaat met ket agpadakayo nga addaan iti interes, kaskasdi a nasapa pay unay ti panangiplano iti panagkasar. Ti nasingsinged a panangusig iti daytoy a tao ti mabalin a mangipalgak iti serioso a saan a nasayaat a personalidad wenno naespirituan a pagkapuyan. Kasano, ngarud, ti panangammoyo no ania ti pudno a kasasaad daytoy? Nupay no awan ti dakesna ti panaglinglingay nga agkakadua, nasaysayaat ti panaginnarem no dayta iramanna ti serioso a panagsarita.​—Idiligyo ti Proverbio 15:22.

Ania dagiti kalatyo? Dagiti paginteresanyo? Dagiti panangmatmatyo maipapan iti kaadda dagiti annak? Ti panangbadyet ti kuarta? Nakapatpateg a ‘sawenyo ti pudno iti maysa ken maysa,’ a saanyo a kilkiloen ti kinapudno gapu ta maamakkayo a makapukaw iti daytoy a tao. (Efeso 4:25) Iti mabiit wenno kalpasanna, rummuarto met laeng ti pudno. Ket nasaysayaat ti pannakaammo ti sabali a tao no siasinokayo ken no ania ti tarigagayanyo iti biag ngem ti mangirugi iti maysa a relasion a mabalin a mapugsatto nga agbanag iti pannakaupay​—wenno iti nakarigrigat a panagasawa.

Ngem ania ngay no ti sabali a tao agpammarang a taginayonenna ti relasion? Mamakdaar ti Biblia: “Ti nanengneng patienna amin a sao, ngem ti manakem a tao matmatanna a nalaing ti papananna.” (Proverbio 14:15) Saan a gapu ta nalabes ti panagsuspetsayo, ngem nainkalintegan laeng a personal a padasenyo nga ikeddeng no dagiti tigtignay daytoy a tao nalawag a paneknekanna dagiti sasaona.

Ti panangammo no sadino ti pagtakderanna kadagiti kangrunaan nga isyu ket maysa a banag a masapul a maaramid iti damo pay laeng​—saan a kalpasanna no dakayo a dua naisinggalutkayon a naimbag kadagiti rikriknayo. Ni Steve, kas pangarigan, agsapsapul iti asawa a makiraman iti kinapasnekna iti Nakristianuan a ministerio. Di nagbayag isut’ naginteres iti maysa a babai a napintas kenkuana. Nalagipna: “Ngem idin nabigbigko nga isut’ awanan iti aniaman a kalat, ket isut’ saan unay nga aktibo a Kristiano.” Ni Steve nainsiriban ti panangipatinggana iti relasion.

Nasinged Unay a Maipaay iti Liwliwa

Daytoy ti mangitudo iti sabali manen a napateg a paset iti panangliklik iti sakit ti nakem. Kastoy ti kuna ni Judy: “Nakasursuroak iti napalabas a kapkapadasan a nakalaklaka ti maisinggalut iti rikrikna. No dadduma palubosanyo nga agbalin a nakasingsinged ti tao, ket uray no dikay agayat iti maysa ken maysa, naisinggalut a naimbag ti riknayo, ta dikay kayat a saktan ti nakem ti tao.”

Ti babai a Sulamita idi panawen ti Biblia nalawag nga ammona ti pannakabalin ti di magawidan a romantiko a rikrikna. Gapuna idi isut’ ar-armen ti nabileg nga Ari a ni Salomon, imbagana kadagiti babbai a kakaduana a ‘saanda a tignayen wenno riingen ni ayat [kenkuana], agingga iti pagayatanna.’ (Canta ni Salomon 2:7) Mabalin a nainsiriban met no salimetmetanyo dagiti rikriknayo no damo pay laeng a naam-ammoyo ti maysa.

Daytoy iramanna ti panangliklik iti nasapa unay wenno di umiso a panangiyebkas iti panangipateg. Agaplikar ti prinsipio a: “Mabalin aya ti maysa a tao ti agsaklut iti apuy ket saan a mauram dagiti pagan-anayna?” (Proverbio 6:27) Ti panangagek wenno panaginniggem ti ima iti pangrugian pay laeng ti relasion ket mabalin a saan a nasayaat ti ibungana. Dagita nga ar-aramid saanna laeng a tignayen ti imoral a seksual a tarigagay no di ket lapdanna ti nasayaat a pangngeddeng ken panggep. Narigat ti panangaramidyo iti nasayaat a pangngeddeng maipapan iti maysa a tao no matignay ti derrepyo. Malaksid iti dayta, ti nakaro a panangiparangarang iti panangipateg ti basta saan nga agballigi.

Idi ni Judy kamaudiananna rinugiannan ti naki-“date” iti maysa nga agtutubo a lalaki, nakaan-annad a pinalubosanna a nagin-inut a rimmang-ay ti relasion, a tinaginayonna ti natalged a kinaadayo agingga a nainkalinteganen a siguradon nga isu ti lalaki a kayatna a pakiasawaan. “Kalpasanna ammokon a nainkalintegan a palubosak a tumaud ti panagayatko kenkuana,” kunana.

Ti panaginnarem agpadpada a mabalin a mangparagsak ken mangpaladingit. No kasano ti panangtamingyo iti panaginnarem adu ti maaramidanna iti pagbanaganna. Pudno, awan ti pamay-an ti panangipanamnama a ti maysa a relasion nasayaatto ti pagbanaganna. Ket uray pay kalpasan ti panangala ti isuamin a panagannad, kaskasdi a mapasamak ti sakit ti nakem. Nupay kasta, babaen ti pannaki-“date” laeng no sisasaganakayon a makiasawa, a medmedanyo dagiti rikriknayo, ken agannadkayo, adu ti maaramidanyo a mangpabassit iti sakit ti nakem ken mangpaadu ti posibilidad iti panaginnarem agbanagto iti naragsak a panagasawa.

[Ladawan iti panid 18]

Dagiti ayan-ayat dagiti tin-edyer mammano nga agturong iti panagasawa no di ket masansan iti sakit ti nakem

[Ladawan iti panid 20]

Ammuenyo ti maysa sakbay ti romantiko a pannakaisinggalutyo