Ti Awan Pagtaenganna—Maysa a Sangalubongan a Problema
TI PROBLEMA ti kinakurang ti pagtaengan ken kinaawan pagtaengan, nupay kasta, awan ammona a pagbeddengan nasional; daytat’ saan a limitado kadagiti napanglaw tumantanor a nasnasion laeng. Dagiti dadakkel a kabisera ken siudad iti narang-ayen a lubong, a ngangngani awan labasna, ti addaan met kadagiti luglugar a dagiti tattao ket awan panggedanda ken nalabes panagin-inumda ti arak ken addaanda kadagiti narugit a luglugar. Kadua dagiti sumilapsilap nga skyscrapers ken dagiti moderno a nangangato a pasdek, addada met dagiti ghettos ken dagiti agrakrakaya a makin-uneg a siudad. Komusta ti biag kadagita a luglugar?
Iti panagkomentona iti maysa a panagsirarak a naikondukta idiay Chicago, impadamag ti magasin a Science a dagiti awan pagtaenganna sadiay ket “iladladawan ti aglablabes a kinapanglaw ken pannakaiputputong ken nangangato a rukod ti di panagandar dagiti bambanag. Uppat iti tunggal lima ti naipuppupoken kadagiti pagbaludan, kadagiti ospital dagiti nadaddadaelan ti nakem, wenno agpaay iti panangikkat iti sabidong gapu iti droga.”
Kaaduan a siudad ti E.U. ket addaan ti sumagmamano a luglugar publiko nga agpaay kadagiti awan pagtaenganna. Ti Siudad ti Nueva York, kas pangarigan, ti mangikabkabil kadagiti agmaymaysa nga awan pagtaenganna a tattao kadagiti pagtaengan publiko ken ti pampamilia kadagiti libre nga otel. Ninamnama nga inton umayen ti kalam-ekna, 12,200 kadagiti agmaymaysa ken 20,500 kadagiti kamkameng ti pamilia ti agsapsapulto ti tulong, ket ninamnama dagiti agtuturay nga addanto nawadwad nga espasio a mangibalay kadakuada.
No ania ti kasasaad ti biag kadagita a luglugar ti naiduma a banag. Dagiti agpatnag a pagtaengan ti publiko sadi Nueva York napagbalinda a kas gymnasium wenno bodega ti armas. Ginasut a tattao ti matmaturog kadagiti nakaintar a katre iti maymaysa a naglawaan nga espasio. Dadduma kadagiti tattao iti lansangan madida a mapan kadagita a paglinongan. “Dagiti paglinongan saanda a natalged, ket masansan napunnoda kadagiti kiteb wenno lis-a,” kuna ti maysa kadagiti daksanggasat. “Maturogka sadiay a silulukat dagiti matam.” Ti biag ti nangnangruna a narigat para kadagiti annak. “Kadagiti kakasla baraks a pagyanan ken nakail-ilet nga otel nga isunto ti pangibaonan ti siudad kadakuada, dagiti annak ti naisarang iti nakadakdakes nga agsasaganad a problema—sakit, abnormalidad, droga, kinadakes ken sennaay,” kuna ti Daily News iti Nueva York. “Dagitoy nga ubbing agpegpeggadda nga agbalin a maysa a napukawen a kaputotan.”
Gapu iti di pirme a kasasaad dagiti awan pagtaenganna a tattao, dagigi apagpag-isu a bilang ti masansan narigat a magtengan. Ti National Coalition for the Homeless ibagbagada a ti bilang dagiti awan pagtaenganna a tattao idiay Estados Unidos ket adda iti nagbaetan ti dua ken tallo a milion. Ti U.S. Department of Housing and Urban Development, iti kasumbangirna, ti nagkuna a “kas posible a madeterminar manipud amin dagiti magun-odan a datos, ti mapagtalkan unay a bilang ket 250,000 ingganat’ 350,000 dagiti awan pagtaenganna a tattao.” Aniaman ti aktual a bilang dagiti awan pagtaenganna, nupay kasta, tunggal maysa ti umanamong a daytat’ dumakdakkel.
“Maysa a Saplit iti Panawentayo”
Dagiti pagilian idiay Komunidad nga Europa ti naipasango met iti serioso a parparikut iti pagtaengan. Impadamag ti The Times iti Londres nga idiay United Kingdom “ti bilang dagiti tattao nga agbibiag kadagiti katre ken armusar a pagdagusan ti ngimmato manipud 49,000 ingganat’ 160,000 iti nagbaetan ti 1979-84, addada 1 1/4 milion a tattao kadagiti listaan ti konsilio kadagidiay agur-uray ken maysa a milion a pagtaengan ti opisial a naklasipikar kas di maiyanatup a pagtaengan ti tao.”
Iti ballasiw ti English Channel, “idiay Paris, kuna dagiti pribado a grupo nga agangay 10,000 a tattao ti aggigian kadagiti lansangan,” sigun iti maysa nga artikulo idiay The New York Times a napauluan “Dagiti Awan Pagtaenganna idiay Europa: Maysa a Saplit iti Panawentayo.” Pinattapatta ti gobierno ti Italia a 20 porsiento kadagiti kakaskasar “ti awan pagpilianda no di makipagtaeng a kadua dagiti kakabagianda, uray pay kalpasan pannakaipasngay ti umuna nga anakda.” Kadagiti napattapatta a 20,000 nga awan pagtaenganna a Danes, “ti bilang dagidiay nababbaba ngem 30 años ti rimmang-ay ti kasta unay nanipud 1980.”
Daksanggasat, ta amin daytoy ti mapaspasamak, sigun ken ni CLE,Peter Sutherland, Commissioner of Social Affairs for the European Communities Commission,CLIL, bayat a dagitoy a nasnasion ket mangrugida a mamati nga [isuda] makitkitadan ti panangparmekda a naan-anay kadagiti panangsaplit ti kinapanglaw ken kinaawan pagtaenganna.”
Maysa a Nakaam-amak a Pagannayasan
Iti nabiit pay a tawtawen, nupay kasta, dagiti autoridad a mangtamtaming kadagiti awan pagtaenganna ti nakakita ti baro a pagannayasan. Ti The New York Times ti nangadaw ti maysa a miembro ti Coalition for the Homeless idiay Chicago a nagkuna: “Makitkitatayo ti pagannayasan ti pannakasapul ti dakkel a panagbalbaliw manipud ti basta ‘napanglaw’ nga agturong iti ‘makintengnga a klase dagiti bigla a napanglaw.’ Napukawda ti panggedanda, dagiti pagutangda a tarheta ken ti saldada. Piho a dayta ket saanen a ti agpaparehon a mammartek nga adda iti eskinita.”
Umas-asping, ti direktor ti maysa nga ahensia ti sosial a serbisio idiay Connecticut ti nagkuna: “Daksanggasat, adda ti di pannakaawat no asino dagiti tattao nga awan pagtaenganda. Daytat’ saan a ti tao a nakasupot a maiyan-anud manipud maysa a siudad nga agturong iti maysa. Daytat’ aktual a pampamilia a dida kabaelan ti agabangen gapu kadagiti nangangato nga abang, kinakurang ti panggedan, kadagiti diborsio.” Sigun iti maysa a report nga imparuar ti U.S. Conference of Mayors idi napalabas a Mayo, ti panangsurbey kadagiti 29 a kangrunaan a siudad ipamatmatna a dagiti pamilia nga addaan annak ket buklenda ti nasurok a maysa a kakatlo kadagiti awan pagtaenganna, ket daytat’ 31-porsiento a panagpangato iti napalabas a tawen.
Dagiti Makariribuk a Salsaludsod
Nupay ti kinakaro ti kinakurang ti pagbalayan ken ti parikut ti kinaawan ti pagtaengan ket nagduduma manipud maysa a pagilian iti sabali ken manipud maysa a lugar iti sabali, natalged a kunaen a sumagmamano a tattao laeng itatta ti naan-anay a di makaammo iti dayta wenno naan-anay a di apektado iti dayta. Ket ti makariribuk unay a ta agpapan pay iti panagregget ken kuarta a busbusbosen dagiti gobierno, awan pagilasinan ti panagpababa dayta a problema. Apay daytoy? Sadinot’ paggappuan amin dagiti awan pagtaenganna a tattao? Ken kangrunaan iti amin, aniat’ namnama a maipaay iti panangsolbar iti parikut ti pagtaengan?