Panangsirpat iti Maipatpateg nga An-animal iti Nepal

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay India

NGANGNGANIN agtengnga iti rabii idi. Ti kabakiran iti aglawlawmi ket nakasipsingeten. Iti ngatuen dagiti ulomi, dagiti natatayag a kaykayo ti nangpalidemen ti nabituen a langit. Tapno makitami ti papananmi, tinaginayonmi ti nakudrep a silawmi nga asideg iti daga. Mangsapsapulkami iti maysa a tigre! Ngem bayat ti pannakaitibkolmi iti kasipngetan, kankanayon a rumsua ti maam-amak a kapanunotak​—kasla kitkitaennakami met ti tigre?

Tapno makita ti dadduma kadagiti maipatpateg ken agpegpeggad nga an-animal iti Nepal iti gagangay a pagnanaedanda, ti asawak ken siak nakagtengkami iti Tiger Tops, a naggapu idiay Calcutta, India, maysa a pagdagusan idiay Royal Chitwan National Park iti Nepal. Daytoy ket maysa a 932 kilometros kuadrados a reserba iti karuruotan ken napipintas a kabakiran iti makin-amianan a paspaset iti Terai, kadagiti katurturodan iti dakkel a Himalayas.

Pannakagteng iti Tiger Tops

Ti panagdaliasat ket maysa a panagadbentura a mismo. Umuna timmayabkami manipud Calcutta a nagturong idiay Kathmandu, ti kabisera iti kabambantayan iti kingdom of Nepal. Ti panagtayab nangipaay kadakami iti naisangsangayan a panangmatmat iti nakataytayag a bambantay iti Himalayas, agraman ti 8,848 metros a Bantay Everest.

Kathmandu​—ti nagan tignayenna ti pannakarikna iti kadaanan ken nakaad-adayu a lugar. Gapuna masdaawkami a makasarak kadagiti estilo ti Laud a patpatakder iti igid ti gagangay, akikid, nga agsikkosikko a kalkalsada. Dagiti bazaar idi ugma nga addaan kadagiti inaramid ti ima a bambanag makisinnalisalda kadagiti pagtagilakuan nga agilako kadagiti imported a bangbanglo, dagiti bambanag a de lata, ken dagiti stereo. Daytat’ agbalbaliw ngem kaskasdi a makaawis a siudad.

Idiay eropuerto ti Kathmandu, naglugankami iti maysa a 19-tugawna nga eroplano a mapan iti Ginget ti Chitwan. Kalpasan ti 30 minuto a panagtayab a limmasat kadagiti natatayag a kabambantayan a natukadtukad ti pagsaloganna ken dagiti nauuneg a ginget, nagdissokami idiay Meghauli iti maysa a tay-ak a karuruotan, nalawag a maysa kadagiti kababassitan a tay-ak ti eroplano iti lubong. Ngem ti panagbiahe saan pay a nagpatingga.

Babaen kadagiti Land-Rovers ken dagiti kinungkongan a bilog, nakagtengkami iti maysa a nawaknitan a lugar. Iti pagsiddaawanmi, innem a nagdadakkelan nga elepante ti rimmuar manipud kadagiti natatayag a ruruot a simmabet kadakami. Daytoy ti paglugananmi a maipaay iti panagbiahe nga agturong iti pagdagusan iti kabakiran. Babaen ti panagtugaw iti nakutsunan a bukot ti elepante, nasarakanmi ti nainayad, agpapada a ritmo iti pannagna ti elepante a pudno a naiduma unay kadagiti amin a nadumaduma a pamay-an ti transportasion nga inusarmi tapno makagteng iti kastoy ti kaadayuna.

Kamaudiananna nakagtengkamin idiay Tiger Tops. Dayta ti dua-grado a patakder a garami ti atepna, a naipatakder iti 3.5 metros nga adigi. Dagiti kuartomi ket makaay-ayo ti mueblesna. Idi makitami ti pagilasinan iti kuarto a nagkuna: “Dikay mangibati iti taraon para kadagiti di matarigagayan a bisita,” nakangngegkami iti arimpadek manipud iti ruar. Dagiti “bisita” isu ti sumagmamano a bakes a langur nga umul-uli iti balkonmi, nga agsapsapul kadagiti maited a taraon.

Panangsabet kadagiti Elepante

Iti asideg a kampo ti elepante, ti naturalist nga instruktormi inlawlawagna ti nasken a paset dagiti elepante iti panagandar ti pagdagusan. Ti kampo mangtaraken iti arban dagiti 12 nga elepante a maipaay a transportasion. Sangapulo kadakuada ti kabayan, ta naan-anusda ngem ti kalakian. Tunggal elepante ket mangan iti 230 kilogramo a taraon ken uminum iti nasurok a 200 litro a danum iti inaldaw. Ti gasto iti panangtaraken iti maysa nga elepante makagteng iti NPRs. 54,750 ($2,500, E.U.) iti tinawen, ket ti maysa nga elepante agbiag iti 65 a tawtawen iti promedio. Daytoy ti mangipaay iti pudno a kaipapanan ti termino a “puraw nga elepante.” Gapu ta dagiti puraw nga elepante maibilangda a nasantuan, dagitoy saan a mabalin a pagtrabaho, no di ket agbalinda a paggastuan. Gapuna, ti ari idi ugma mabalin a nalaka laeng a dadaelenna ti maysa a ministro a dina kayat babaen ti panangitedna kenkuana ti maysa a ‘puraw nga elepante.’

Naibaga kadakami a ti elepante mabalin a sanayen babaen iti mahout, wenno mangtartaraken, nga agtungpal kadagiti adu a maisao a bilbilin ken senias. Tapno aggaraw nga agturong iti sango, kas pangarigan, ti mahout a nakatugaw iti bukotna ti mangitudok kadagiti ramay ti sakana iti likudan ti lapayag ti elepante, ket tapno agsanud ti elepante, ilumlumna dagiti mukodna iti abaga ti animal. Alaenna ti lima agingga iti walo a tawen tapno sanayen a naan-anay ti elepante; dayta ngarud agbalinton a sensitibo unay kadagita a bilbilin ket agtungpal a dagus nupay no, ti bagina ket uppat-ket-kagudua a tonelada.

Panangsapul kadagiti Rhino

Ti dakkel nga Indian a maysa laeng ti sarana a rhinoceros ket masarakan laeng iti maymaysa a lugar iti lubong​—ti lugar iti nagbaetan ti Nepal ken ti teritoria iti Assam idiay India. Tapno masirpat daytoy a mammano nga animal, napankami babaen iti bunggoy dagiti elepante, a dua wenno tallo a tattao ti agtugaw iti bukot ti tunggal animal. Dagiti elepante nangpormada iti maymaysa a linea, a tunggal maysa ti nabannayat a sumursurot iti addang ti maysa iti sanguanan.

Bayat ti adu a tawtawen ti pagnaedan dagiti rhino ket napagpeggad babaen iti nasaknap a panangtalon iti karuruotan iti Terai ken babaen kadagiti idauluan ti gobierno a programa iti pannakapukaw ti malaria. Iti laeng napalabas a duapulo a tawtawen wenno nabaybayag pay a ti panangikagumaan a mangitalimeng ket naipaay tapno mapagtalinaed ti kasasaad. Itan, agarup 300 iti napattapatta a 1,000 a maymaysa ti sarana a rhino ti nabati nga agpaspasiar kadagiti baresbes iti Ginget ti Chitwan.

Di nagbayag ti sursurotenmi nga elepante nagdiretson iti nasamek a ruot ti elepante a nataytayag ngem dakami. Mangrugin a mariknami ti ragsak ti panangkamat. Iti kasamekan ti ruot mangngegmi ti maysa a mahout a sigaganat a mangay-ayab kadagiti dadduma. Kellaat, ti elepante iti sibaymi impangatona ti sungona ket naguga iti makasisileng, ket nagtignay ti animalmi babaen ti dagus a panagpaigidna. Iti sidong amin daytoy a riribuk, rimmuar ti rhino manipud iti karuotan, linabsannakami, ket nagpukawen iti karuotan iti sanguananmi. Dagdagus, nagturongkami iti sango tapno masirpatmi ti animal. Bayat a nawaknitan ti ruot, adda sadiay, a makitami a naimbag, ti urbon a rhino nga agkarkarayam a kumamkamat iti madandanagan nga inana. Nagkaduada a nagpukaw a maipaay iti talged kadagiti kakayuan.

Naragsakankami ta pinili ti rhino ti immadayu kadakami. Ta uray no ti elepante ket gagangay a masarangetna ti maysa a tigre, isut’ naannad iti daytoy maikatlo a kadadakkelan nga animal iti daga. No maparurod, ti rhino ti makidangadang a sipupungtot babaen iti atiddog a sarana a 30 centimetro ti kaatiddogna wenno babaen iti atiddog a natadem nga ababa a saongna, a mabalin a mangsugat iti tian ti elepante a kasla maysa nga scalpel. Nupay abbaba dagiti saksakana, ti rhino maparisanna ti kapartak ti kabayo a maipaay kadagiti asideg a distansia. Daytoy, a mairaman iti kadagsenna, ti mamagbalin iti rhino a narigat a parmeken a kabusor.

Awag ti Tigre

Isu idi kalpasan ti alas dies y media iti maysa a rabii, ken ngangngani tunggal maysa ti addan a matmaturog. Kellaat ti kinaulimek ti rabii ket nasinga babaen iti napartak nga arimpadek ken panagpukkaw. Nakitan ti maysa a tigre! Tallo kadakami agraman dagiti dua a Gurkha a kakuyogmi ti rimmuar iti kasipngetan.

Nagnakami iti agarup maysa a kakapat iti maysa a milia. Kalpasanna naibaga kadakami a pasutenmi dagiti sapatosmi, ta dayta ti mangpataud iti panagpigerger a sensitibo unay ti tigre iti dayta. Gaput’ saan a nairuam a sakasaka, dayta a naudi a paset iti pannagna ket naulimek a panagrigat kadakami. Dikam met mapalubosan nga agsao, agarasaas, aguyek, wenno agbaen. Pudno kadi a ti tigre adda ti sanguananmi, wenno sipsiputannakami iti likudan? Ania ti nangikabilanmi kadagiti bagbagimi?

Ti giyami sineniasannakami nga agsardeng. Nagimdengkami ngem awan ti mangngegmi iti kasipngetan, rabii pay laeng. Babaen iti lawag ti nakudrep a silawmi, nagpasangokami agingga nga agturongkamin iti maysa a 2 metros-kangatona a naatepan ti garami a dibision. Idi nakagtengkami iti agpakannawan a sikko, naseniasankami nga agsardeng ket agpuestokami iti likudan dagiti abut iti dibision. Nagtakderkami a di agkutkuti ken nagimdeng. Wen, mangngegmi ti tigre a mangmangan iti natiliwna, ket kasla nakaas-asideg​—asideg unay!

Kellaat a naglawag dagiti silaw, ket adda sadiay, maysa a Royal Bengal a tigre! Isut’ agarup 40 laeng nga askaw manipud kadakami. Nakaisigudan, madanaganak, ta diak ammo ti panagtignayna iti panangsingami. Ngem iti pakasdaawak, awan ti panangikankano ti tigre. Dagiti lawag saan a nangsinga kenkuana. Kaskasdi naibaga kadakami a no agklik dagiti kamerami, isut’ pumanawen.

Anian a kinapintas! Sadiay nagidda iti sibay ti natiliwna, maysa nga urbon a buffalo. Ti nakabilbileg a bagina, a nasurok a 3 metros ti kaatiddogna agingga iti murdong ti ipusna, ket namnamsek ken nabukel, nalabit agdagsen iti agarup 450 a libras. Dagiti gulis a puraw, nangisit, ken bimmalitok nga amarilio ket nadnadlaw. Ti nalawag a bilegna ti mabalin a mangsuportar iti kunaen dagiti dadduma a ti tigre ket nabilbileg ngem ti leon. Babaen ti panangusarmi kadagiti largabistami, nabaelanmi a nakita iti asideg ti nagpintasan nga ulo ken bagina. Pudno a maysa kadagiti katatan-okan nga an-animal iti lubong! Maikari ti isuamin a panangikagumaan a mangkita iti nalatak a tigre a Royal Bengal.

Ti pagarupko ket kankanayon a ti tigre naisigud nga agresibo nga animal a basta umatake iti pannakakita iti tao. Ngem kas ti maam-ammuak, ti kasungani ti pudno. Malaksid no maparurod, dayta ket gagangay a managbutbuteng ken naamo. No makasabet iti tao, gagangay a tumaray dayta kalpasan ti apagkanito a panangmatmatna iti kasasaad. Dagiti managretrato kadagiti atap nga animal ipadamagda a dagitoy nakaasidegdan iti 3 agingga 5 a metros iti tigre iti gagangay a pagnaedanna, a mapasardeng laeng babaen iti pakdaar a ngernger. Daytoy ket pagilasinan met iti panagsanud ken nabannayaten a pumanaw. Ti tigre mabalin a sumurot agingga a ti rimmaut ket nakalabesen iti pagbeddengan ti teritoriana.

Nakaragragsak a Pakalaglagipan

Iti sumaganad nga agsapa naaddaankami iti naganat nga awag: “Agsaganakayon a dagus a maipaay iti panagtayab!” Automatiko a masirmatak ti rigat ken panagap-apura a makagteng iti eropuerto babaen iti maysa a taxi. Ngem iti daytoy a tiempo ti taximi ket maysa nga elepante.

Di nagbayag, ti nagpintas a pagdagusanmi, ti naamo nga elepantemi, ti gayyemmi nga umarngi iti pusa, ti agsikkosikko a karayanmi, ket adda aminen iti likudanmi. Ngem inawitmi dagiti adu a nakallalagip a ladladawan iti wagas ti panagbiag a maipaay kadagitoy a natatan-ok nga atap a parparsua.

[[Dagiti ladawan iti panid 25]

Tiger Tops Lodge iti tengnga ti kabakiran

[Credit Line]

Ladawan a pammadayaw iti Tiger Tops Jungle Lodge, Nepal

[Ladawan]

Ginget ti Chitwan iti sakaanan ti Himalayas

[Ladawan iti panid 26]

Panangsapul kadagiti rhino iti natayag a karuruotan

[Credit Line]

Photo courtesy of Tiger Tops Jungle Lodge, Nepal