Portugal—26 a Tawenen a Napalabas
“ADDAANKA pay ti 30 nga aldaw tapno pumanaw iti pagilian.” Babaen iti dayta nga ultimo a bilin, idi 1962 ti asawak ken siak ti napilit a pumanaw idiay Portugal, ti destinomi iti kinamisionero.
Mairaman kadagiti uppat a dadduma pay a misioneros, dakami ti napapanaw gapu ta dakami ket Saksi ni Jehova ket gapu ta neutralkami maipapan kadagiti isyu maipapan iti gubat ken politika. Ti 19-años nga estudiantek iti Biblia, ni Joāo Gonçalves Mateus, isu ti immuna a Portuguese a Saksi a nangala iti natibker a takderna maipapan iti neutralidad. Ti hepe iti secret police ti nangdakamat kaniak ti nagan ni Joāo ket imbagana kaniak a ti kasta a panagkedked gapu iti konsiensia ket maysa a kinaluho a saan a palubosan ti Portugal. Diakon nakita ni Joāo idi pimmanawkami idiay Portugal.
Idi, ti Portugal ket maysa a diktador a Katoliko a Facista, a makidangdangadang iti iyaalsa dagiti koloniana nga Africano. Ti espiritu dagiti tattao ket mailupitlupit ken malaplapdan. Nagturay ti di panagtalek iti isuamin a lugar gapu iti sistema ti mabaybayadan a manangipakaammo, isu a pakaakusaram kadagiti narungsot a secret police—maysa a PIDE (Polícia Intemacional e Defesa do Estado), kas pangawag kadakuada iti Portuguese.
Gapuna napapanawkami, ket ti Saksi ni Jehova nagbalin a naparitan a relihion agingga idi 1974 idi a ti sinuportaran ti armada a rebolusion ti nangparmek iti turay a Facista, ket nairugi ti demokrasia ken relihiuso a wayawaya. Idi Disiembre iti dayta a tawen, nagbalin a legal ti Saksi, ket di nagbayag nakaorganisardan ti maysa a sanga nga opisina idiay Estoril, sumagmamano a milias iti igid ti baybay manipud Lisbon. Ngem gapu iti napartak nga irarang-ay iti trabaho, daytat’ nagbalin a bassit unayen. Idi 1983 nagatang ti maysa a daga a maipaay iti baro a sanga ti Watch Tower, wenno “Bethel” (“Balay iti Dios,” iti Hebreo). Maysa a napintas a baro a patakder ti imbangon dagiti Saksi idiay bassit nga ili iti Alcabideche.
Naisaad iti maysa a turod, ti Bethel mangipaay iti pannakabuya ti isuamin agingga iti Lisbon ken ti nalatak a nakabitin a rangtay a lumasat iti Karayan Tagus, nga agturong iti natan-ok a ladawan ti Cristo Rei (Kristo nga Ari). Iti sabali a direksion mabuya ti Estoril ken ti igid ti baybay.
Dakami, agraman dagiti dadduma a dati a misionero, ti naawis a tumabuno iti programa ti dedikasion idi Abril 1988. Idi simmangpetkami nga agassawa idiay police control idiay eropuerto ti Lisbon, diak maibturan ti saan nga agdanag no dakami ket mabalin a makaritkami. Sukimatenda aya ti dati a blacklist a nanglapped kadakami manipud iti iseserrek manen 26 a tawenen ti napalabas? Awan a pulos ti parikut. Napukawen ti PIDE, ket nasarakanmi ti baro a Portugal—dagiti tattao ad-addan a mannakaawatda, managisem, ken mannakisarita. Ket imbes a 1,000 a Saksi a pinanawanmi idi 1962, addan nasurok a 33,000, maysa a ratio a 1 a Saksi iti tunggal 297 a tattao, maysa kadagiti kasayaatan iti Europa!
Napankami idiay estadium ti soccer iti Restelo (Belem) a maipaay iti palawag iti malem nga inted ti maysa a kameng ti Manarawidwid a Bagi dagiti Saksi ni Jehova, ni Milton Henschel, babaen ti manangipatarus a Portuguese a ni Mario Pinto Oliveira. Anian a pannakapnek ti asawak—isut’ mannursuro ni Mario iti Ingles nasurok a 26 a tawenen ti napalabas. Bayat ti iyuulimi iti turod nga agturong iti estadium adda nakaskasdaaw a buya—nasurok a 46,000 a Portuguese a Saksi ken dagiti gagayyemda ti aguurnong a dumngeg iti programa.
Bayat ti panagpatingga ti programa, nakitak ti nabaked ti pammagina a Portuguese a Saksi nga addan kadagiti edad 40’s a nalawag nga agtarigagay a makisarita kaniak. “Irmāo Erico (Kabsat Eric), am-ammonak kadi?“ inimtuodna. Impudnok kenkuana nga isut’ diak mabigbig. Kalpasanna babaen iti nasinged a panangmatmat, inikkatko ti sumagmamano a kilos a dagsenna ken ti 26 a tawtawen iti panagbiagna—isu ni Joāo Gonçalves Mateus! Anian a nagragsak a panagkadua manen kalpasan ti adu a tawtawen! Inyam-ammonakami iti asawana ken dagiti tallo nga annakna a babbai, maysa a nakaay-ayat a pamilia ket aminda ti Saksi ni Jehova.
Binusbosmi dagiti uppat a nararagsak nga aldaw idiay Portugal, a pinabaromi dagiti datin nga am-ammomi ken pannakipagayam. Anian a makaparegta ti pannakakita kadagiti matalek a lallaki ken babbai a nakapagibtur bayat dagiti adu a tawtawen nupay adda pannakaidadanes. Ti maysa isu ni José Lança, maysa a periodista kadagiti al-aldaw iti pannakaidadanes, itan maysa nga agdaldaliasat a manangaywan nga agbisbisita kadagiti kongregasion. Ti sabali isu ni António Cordeiro, ti immuna a payunir a ministro idiay Portugal. Dagiti nararagsak a ruprupada iparangarangna ti baro a naespirituan nga irarang-ay ti Portugal, ti nagbanagan dagiti pinulpullo a tawen iti simamatalek a panangikaskasaba iti naimbag a damag iti Pagarian ti Dios.
Binisitami ti kalsada a sadiay ti nagsaadan idi ti nalimed a Kingdom Hall nga apartment, iti maikadua a grado iti numero 66, Calçada de Arroios. Dayta ket maysa manen nga apartment. Ngem itan addan ti nasurok a 440 a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova nga aggigimongen kadagiti legal a Kingdom Hall iti isuamin a pagilian. Kalpasan ti 26 a tawen a kaawanko, pudno a ti Portugal ket naiduman—ken nasaysayaat a maipaay kadagiti Saksi ni Jehova.—Naipatulod.
[Ladawan iti panid 16]
Buya ti sanga nga opisina ti Watch Tower Society ken paktoria idiay Alcabideche, Portugal
[Dagiti ladawan iti panid 17]
Uppat a pulo ket innem a ribo ti timmabuno iti maysa a naisangsangayan a programa idiay soccer estadium ti Restelo, Lisbon
Nalimed a gimong ti Biblia iti kakaykayuan iti asideg ti Lisbon idi 1961