Panangmatmat iti Lubong
Trilion a Doliar a Militaria
Nupay adda ti nagsayaatan nga isem ken pannakipasamano a maipaay iti sangalubongan a panangikkat iti armas babaen kadagiti superpowers iti daytoy a tawen, ti gastos iti militaria iti sangalubongan ket dandanin maysa a trilion a doliar. “Iti nagbaetan ti 1960 ken 1980, ti sangalubongan a gastos a maipaay iti militaria ket dandani nagdoble iti pudpudno a termino—itatta napattapatta a nasurok a $900 bilion iti makatawen,” kuna ti UN Chronicle. Ti report ipadtona a no ti agdama a pagannayasan iti salisal ti armas ket agtultuloy, ti bilang a trilion a doliar di agbayag magtenganton. Dagiti managlako iti armas agtultuloyda nga agragsak.
Panangusar ti Crack ken ti AIDS
“Dagiti eksperto iti salun-at kumarkaron ti pannakaseknanda a ti panagusar iti crack kadagiti sangakaarrubaan a napanglaw ket mabalin a papartakenna ti panagsaknap ti AIDS kadagiti heteroseksual,” kuna ti The New York Times. Kasano a kasta? “Agpadpada dagiti babbai ken lallaki a managusar iti crack ti masansan a makapadas iti nakaro unay a seksual a tarigagay ket pababaenna ti panagteppelda bayat ti panagusarda iti crack,” a mangiturong iti pannakidenna kadagiti ganggannaet, dagiti likliklikan idi napalabas a seksual nga ar-aramid, ken ti panangisukat iti pannakidenna a maipaay iti droga. Ti nagbanaganna isu ti kasta unay nga iyaadu dagiti kaso iti syphilis, ket dagidiay a “naimpektaran iti syphilis ti mabalin a mangisaknap wenno makaala iti AIDS.” Adu kadagiti lallaki a kankanayon a mapan kadagiti balbalay a pagusaran iti crack (umasping kadagiti immuna a pagidulinan kadagiti opium) ti nagusaren kadagiti droga a maipadalan iti urat ket dagitoy ti naimpektaran iti makapataud ti AIDS a virus nga HIV. “Ti panagsasaruno dagiti paspasamak ket panagusar ti crack, syphilis, HIV,” kuna ti City Health Commissioner a ni Dr. Stephen C. Joseph. “Addada itattan dagiti nakabilbileg a mangipamatmat a ti crack ken dagiti dadduma a porma iti cocaine isuda ti isyu a mangiduron iti pannakaiyallatiw iti HIV.”
Dagiti Agtutubo ken dagiti Credit Cards
Dagiti credit cards nagbalinen a kaudian nga uso kadagiti tin-edyer ket dagitoy isudan “ti simbolo a pakabigbigan dagiti agtutubo,” kuna ti The Sun-Herald a pagiwarnak iti Australia. Maysa a panagadal idi Enero ti nangipakita a 50 porsiento kadagiti estudiante iti Year 10 iti maysa nga eskuelaan ken adda 80 porsiento iti sabali nga eskuelaan ti addaan iti credit card. Sumagmamano ti addaan ti auxiliary cards iti credit cards dagiti dadakkelda, a ti limitasionna ket agingga iti A$10,000! Maigiddato iti dayta, ti utang dagiti managusar nalabsannan ti A$23.4 bilion—katupag ti $1,500 maipaay iti tunggal lalaki, babai, ken ubing—a kaaduanna manipud iti di nabayadan a babayadan kadagiti credit card. Gaput’ saanda a mabayadan dagiti utangda gapu iti nalabes a panaggastos, umad-adu nga agtutubo nga Australiano ti mangipalpalista iti pannakabangkaruta. Idi 1987 dagiti agtutubo nga agedad iti nagbaetan ti 18 ken 25 buklenda ti 16.8 porsiento kadagiti nagboluntario a nabangkaruta, ket ti bilang mainanama a nangatngato pay iti daytoy a tawen. Kuna ti maysa nga opisial: “Ti parikut ket kapadan ti alkohol, ipapatay kadagiti kalsada ken ti panangabuso iti tabako kadagiti agtutubo.”
Maladaga Naipasngay a Nabartek
Idiay Ireland dagiti pediatrician ken dagiti nars makakitkitadan ti adu a maladaga a naipasngay a “nabartek gaput’ di pagarupen dagiti nagannak a mabartekda.” Ti pagiwarnak ti Addiction Research Foundation, ti The Journal, ipadamagna a “dagiti nabartek a maladaga masapul a busbosenda ti umuna a sumagmamano nga al-aldaw ti panagbiagda iti intensive care units nga agsagsagaba kadagiti epekto ti nalabes a panaginum.” Ti nalabes nga alkohol iti sistema ti ubing ket gapu, no dadduma, iti gagangayen nga aramid dagiti nalabesen ti aldaw ti sikogda nga inna nga aginum iti sobra nga alkohol kas pamay-an ti pananggargari ti panagpasikal. Dagitoy a kappasngay agsagabada manipud iti pannakalango, ket dadduma a nars ti agkuna nga “aktual a maangotda ti pannakainum” iti sumagmamano kadagiti maladaga. Ngem, kas kinuna ti maysa a doktor, ti nasustansia a taraon iti kaaduan kadagiti inna nga Irish ti mangipaay iti salaknib kadagiti dadduma a maladaga.
Ti Kalalakayan a Populasion ti Lubong
Sigun iti padto ti maysa a kompiuter, ti Japan ti mabalin a maaddaan ti kalalakayan a populasion inton tawen 2020. Ti 1985 a census ti Japan impakitana a ti bilang dagili Hapones a 65 ti edadna wenno natataengan pay ket agarup 12.5 milion, a dayta ket agarup maysa iti kada sangapulo iti populasion. Ti promedio a kapaut ti biag iti dayta a tawen ket 74.9 a tawen para kadagiti lallaki, 80.6 a tawen para kadagiti babbai. Nupay kasta, ti padto ti kompiuter, nga inaramid ti Population Research Institute iti Nihon University ti Tokyo, pattapattaenna nga inton tawen 2020, 31.5 milion a Hapones ti agbalinton a senior citizen, wenno maysa iti uppat iti populasion. Napattapatta met a ti promedio nga edad ket agpangato agingga iti 78 a tawen a maipaay kadagiti lallaki ken 83.6 a tawen a maipaay kadagiti babbai inton tawen 2025.
Makapapatay a Seksual a Pannakaadikto
Ti seksual a pannakaadikto ket maysa a “nakaro a sakit” a masansan di umiso ti pannakaresitana iti panangagas kadagiti agpampannuray iti droga a pasiente, kuna ti pagiwarnak ti Addiction Research Foundation, ti The journal. Maysa a doktor, a maysa met a pundador iti sistema ti telepono a maipaay kadagiti managusar iti cocaine idiay Estados Unidos, kunaenna nga “agingga iti 15% kadagiti pasiente nga adikto iti cocaine ti adikto met iti sekso.” Ti pannakaadikto iti sekso ramanenna ti inkapilitan a kababalin iti nadumaduma a tukad, manipud iti inkapilitan a masturbesion agingga kadagiti alikamen a manggargari iti sekso, dagiti ar-aramid a panagragragsak babaen iti panangmaltrato dagiti parehana, ken ti inkapilitan a pannakidenna a heteroseksual ken homoseksual. Intuloy a kinuna ti The Journal: “Ti inkapilitan a kababalin ti kangrunaan a banag iti panagsaknap ti AIDS”—ti sakit a ngangngani siguradon ti ipapatay.
Pagsennaayan ti Papa ti Kinakurang ti Pammati
Iti nabiit pay nga ibibisitana idiay Austria, ni Papa Juan Paulo II nangipaay iti “ad-adda a makababalaw a panangusig iti pammati idiay Austria” iti palawagna kadagiti obispo ngem kadagiti sermonna iti publiko. Sigun iti pagiwarnak ti Austria nga Oberösterreichische Nachrichten, kinuna ti papa a “dayta ket resulta ti kinabaknang ken ti relihiuso a panangidumduma a pinarang-ay iti kasta unay a kinanailubongan iti panagbiag ti indibidual, iti uneg ti pamilia ken, kaaduanna, iti panagbiag iti publiko.” Kasapulan ti Austria ti “baro a kampania ti panagebanghelio,” kinuna ti papa.
Nagtitipon a Sintomas ti Agsakit a Patakder
“Ti trabaho iti opisina . . . ket pulos a di naibilang a napeggad . . . , ngem mabalin a dayta ket saan met a nangnangruna a nasalun-at,” kuna ti magasin a Time. “Nupay nakasilsileng, nalampaso a naimbag ti buyada, adu kadagiti pagtrabahuan itatta ket pagrikrikosan dagiti makadangran a rugit.” Ti parikut isu ti pannakarugit ti angin iti uneg, wenno ti “nagtitipon a sintomas ti agsakit a patakder,” a mangapapektar iti “napattapatta a kakalima agingga iti kakatlo kadagiti patpatakder iti E.U.” Dayta ket makapataud kadagiti sintomas a kas ti aglulua a matmata, nadagsen nga ulo, sakit ti ulo, panagdaringungo, pannakaturturog dagiti trabahador, ken “ti basta aglaladut a rikna.” Ti nakapuy a bentilasion kadagiti patakder a sadiay ti kaaduan wenno ti isuamin nga angin ket mairikos a maisubli wenno ti nakapuy a disenio ti nangikabil iti pagnaan ti maipauneg nga angin kadagiti narugitan a luglugar ti gagangay a makagapu. Mainayon pay, adda dagiti makarugit a kemikal nga agtaud kadagiti pagdalus, dagiti awan karbonna a papel, dagiti likido ti pagkopia a makina ken uray pay manipud kadagiti pintura, dagiti kurtina, rugs, ken dagiti paneling ti diding. “Dagiti makarugit a bambanag iti uneg ti kuarto mabalin a makapataud iti nakaro a peggad ti salun-at,” kuna ni Eileen Claussen iti Environmental Protection Agency iti Estados Unidos. “Ti angin kadagiti dadduma nga opisina iti patakder ket 100 a daras a narugrugit ngem ti angin iti ruar.”
Bumalbalesda
Idiay siudad ti León, Mexico, dagiti manggagama ket kumagkagatda iti nasurok a 100,000 a tattao iti tinawen, kuna ti The Mexico City News—ti kangatuan a bilang iti lubong. Agarup 60 bilion a pesos ti mabusbos iti tinawen iti panangaywan kadagiti biktima iti kagat ti manggagama. Iti uneg ti napalabas a lima a tawen, siam nga ipapatay ti maigapu iti kagat ti manggagama kadagiti biktima a saan a nangusar iti serum a pangsumbra iti kagat ti manggagama. Sigun ken Manuel Dahesa Damila iti University of Guanajuato, ti León ket nalatak a kas ti “kabisera ti manggagama iti lubong.” Ti kagat ti manggagama ti mangitudok kadagiti makapapatay a sabidong kadagiti tattao. Apay nga immadu ti panangatake dagiti manggagama? Ti iyaadu ti populasion ti León ti maipagarup a rason ti iyaaduna.
Nagbalinen nga Uso ti Kinabastardo?
“Nakaad-adun nga ubbing ti maipasngay iti ruar ti panagasawa idiay Europa,” kuna ti Economist iti Britania, “a kadagiti dadduma a pagilian dagiti maladaga a maipasngay kadagiti agasawa ti mabalin a bassitton.” Ti rason? “Ti nagbaliw a moral a kasasaad ket dakkel a paset iti panangilawlawag,” kuna ti magasin. Agsipud ta ti panagdenna sakbay ti panagasawa ad-addan a maawat iti sosiedad itatta, kasta met kadagiti bastardo nga annak. Dagiti di naikasar nga inna saandan nga aw-awiten ti kasta a pakabigbigan a kas idi napalabas a kapkaputotan. Gapuna, idiay Sweden, Denmark, ken lceland, ngangngani kagudua kadagiti ubbing ti maipasngay iti ruar ti panagasawa. Idiay Norway, Austria, Francia, ken Britania, dayta ket maysa iti uppat wenno lima. Ket uray pay iti nakaro ti kinarelihiusona a pagilian a kas iti Ireland, nasursurok ngem maysa nga ubing iti sangapulo ti bastardo.