Pannakaadikto iti Shabu—Adda Kadi Agasna?

AWAN duadua a ti pannakaadikto iti shabu nakagtengen iti nakaam-amak a kaadu, ket umad-adu pay ti parikut. Ipakpakaammo ti radio ken telebision ti parikut. Adda iti paulo dagiti diario ken magasin dayta. Mapasanguan dagiti kukuarto iti emerhensia iti ospital ken dagiti sentro a pagagasan iti kinaranggas dayta. Napnapno dagiti kukuarto a pagaywanan kadagiti agpasngay kadagiti maladaga a dinadadael iti pannakaadikto. Dagiti kukuarto a pagidulinan ti suplay iti ospital mausarda a “pagikabilan” kadagiti nabaybay-an nga ubbing imbes a kadagiti maidulin a materiales.

Ti panangikkat iti droga ken dagiti establisimiento a mangisubli iti kasasaad ti ubing ag-agasanda dagiti ubbing a di pay nag-tin-edyer. Dumawdawat dagiti ahensia iti panagserbi iti kagimongan kadagiti makatulong a manglaban iti epedemia. Addada dagidiay agkuna a dida maparmek ti pannakaadiktoda ken dadduma dida kayat a parmeken ti pannakaadiktoda. Maipaay iti naud-udi, adda agur-uray a pakarigatan, pannakapaay, kinaranggas, ken mabalin nga ipapatay. Para iti immun-una, adda namnama.

“Makatawen laeng ti napalabas,” impadamag ti The New York Times nga Agosto 24, 1989, “ti shabu nasaknap a maibilbilang a kas baro unay a droga, a di pay unay maawatan ngem addaan kadagiti naisangsangayan a kalidad a mangpataud iti pannakaadikto a dandani imposible nga agasan.” Itan, nupay kasta, masarsarakanen dagiti managsirarak a ti pannakaadikto iti shabu, iti sidong dagiti umiso a kasasaad, mabalin a sibaballigi a maagasan, kinuna ti pagiwarnak. “Ti pannakaadikto iti shabu mabalin nga agasan,” kinuna ni Dr. Herbert Kleber, ti katulongan ni William J. Bennett, direktor iti pagalagadan ti E.U. maipapan iti droga. Ti sekreto, kinunana, ket maikkan dagiti adikto iti lugar iti pamilia ken ti kasasaad a saanda a pulos a napadasan idi. Impaganetgetna ti “panangsursuro ken panangsanay imbes a ti panangisubli kadakuada iti makagunggona a kasasaad.”

Nasarakan dagiti managsirarak a ti kaepektibuan a programa iti panangagas iti adikto iti crack cocaine ket nagkatlo a tukad—panangikkat iti droga, napaut a personal a panangbalakad ken panangsanay, ken, ti kapapatgan, panangsuportar iti sidong ti umiso nga aglawlaw. Ti panangikkat iti droga iti adikto, saan nga isut’ kangrunaan a pagballigian. Masansan, gaput’ kasasaad, ti maysa a tao maaramidna daytoy a bukodna. Mabalin a ti kinaawan ti kuarta a maigatang iti droga, ket masansan a kasta, ket makatulong. Ti pannakaibalud iti maysa a mangdusa nga institusion a sadiay ti droga saan a magun-odan isut’ sabali a pamay-an, wenno ti panagnaed iti maysa nga ospital a sapulenna ti panangidian. Ti pudno a parikut, nupay kasta, isut’ panangtaginayon iti adikto a saan nga agsubli iti droga no daytat’ magun-odanna.

Nupay no dadduma nga adikto sibaballigi a nakalapsutdan iti panangtengngel iti bisio iti shabu bayat ti kaaddada iti naisangsangayan nga urnos ti panangagas, ipaganetget dagiti espesialista iti panangagas a kaaduan nga adikto ti di makapagballigi a mangidian iti dayta kadagiti umuna a sumagmamano a lawlawas. Kas pangarigan, ni Dr. Charles P. O’Brien, maysa a sikoterapia idiay University of Pennsylvania, kinunana a dua a kakatlo kadagiti adikto a nailista iti programana a panangagas ti nagikkat iti umuna a bulan. Dadduma a programa basbassit pay ti balligida.

Ti Di Umiso nga Aglawlaw

“Masapul nga ikkatentay ida manipud iti komunidadda,” kinuna ti maysa a mabigbigbig a direktor iti sentro ti pagagasan. “Masapul nga ikkatenyo dagiti adikto manipud iti aglawlaw ti droga. Dayta nga aglawlaw ket maysa a morgue.” Daytoy, nasarakan dagiti managsirarak, isut’ kangrunaan a rason no apay nga ad-adu nga adikto a naikkatanen iti droga ti nagsubli iti droga a nangadipenen kadakuada. Kasla nalawagen ti rason. Saan kadi a dagitoy dagiti aglawlaw a nangiduron kenkuana a mapan kadagiti sentro a pagpaagasan iti damdamo pay laeng? Saan kadi a magun-odan ti shabu iti tunggal pagsulian ti kalsada, a sadiay ti panangpilit dagiti kapatadan, masansan manipud iti bukodda a pamilia ken kadagiti kasingedan a gagayyem, ti nangtignay kadakuada iti damo a panangsusop iti suako ti shabu? Siasino ngarud itan ti mangparegta kadakuada nga agtalinaed iti programa iti panangagas ken makalapsut manipud iti pannakidangadang iti droga a maipaay iti biagda a mismo?

Dagiti ad-adda a naballigi a programa ipaganetgetda ti di umiso nga aglawlaw a kas ti kangrunaan a banag iti panangitultuloy ti adikto iti panangabuso iti droga. “Naisuro ti pasiente kadagiti pamay-an iti iyaadayo manipud iti droga, agraman iti no kasano ti panangliklik kadagiti aniaman a banag a manggargari iti panagtarigagay iti dayta,” impadamag ti The New York Times. “Ti pannakakita iti kalsada nga idi naminsan nanggatangan ti tao iti shabu, dagiti naibellengen a bassit a bote iti shabu iti dalan, ti opisina ti dentista wenno ti angot ti parmasiutika a kapada ti angot ti shabu,” ket bambanag a mangtignay iti panagtarigagay iti droga, kinuna ti pagiwarnak. Dagiti epektibo a programa ipaganetgetda met ti kinapateg iti “pannakisina [ti adikto] kadagiti amin a singgalut kadagiti gagayyem ken kakabagian nga agus-usar pay laeng iti droga.” Imbes ketdi, mabalakadanda a makigayyem kadagiti baro a gagayyem a saan nga agus-usar iti droga. Pudno a nainsiriban a balakad.

Mabalin a Kunaen ti Saan!

Ti libro a Self-Destructive Behavior in Children and Adolescents addaan iti kastoy a kapaliiwan: “Dagiti ubbing pay masasan a maiyam-ammoda wenno ‘maiturongda’ kadagiti nadumaduma a droga babaen iti maysa a nasinged a gayyem . . . Ti panggep[na] mabalin a tapno iraman ti maysa a makaparagsak a kapadasan.” Ti panangpilit iti kapatadan saan a limitado, nupay kasta, iti agtutubo, kas paneknekan dagiti natataengan nga adikto; ket daytoy a nainsiriban a Nainkasuratan a balakad saan laeng nga agpaay iti agtutubo, no di ket agaplikar kadagiti amin a tattao iti amin nga edad, kas kunaen ti mannurat iti Biblia: “Makikuyogka kadagiti masirib a tattao, ket masiribkanto, ngem ti makikuyog kadagiti maag pagsikorannanto.”—Proverbio 13:20.

No maringbawanka kadagiti parparikut a kasla dika mapagballigian, dika biruken ti panaglisi babaen kadagiti droga. Daytoy nayonanna laeng dagiti parparikutyo. Pakisaritaanyo dagiti bambanag iti maysa a naganak wenno kadagiti dadduma a mapagtalkan a nataengan a mangipapuso iti kasayaatan a pagimbaganyo. Laglagipenyo, met, ti balakad ti Biblia: “Dikay madanagan iti uray ania no di ket kadagiti isuamin, maipakaammo koma dagiti dawdawatyo iti Dios gapu iti kararag ken araraw agraman panagiaman; ket ti talna ti Dios a daeganna ti amin a pannakaawat aywanannanto dagiti puspusoyo ken dagiti panunotyo ken Kristo Jesus.—Filipos 4:6, 7.

[Kahon iti panid 9]

Ice, Nakarkaro Ngem Shabu

“Dagiti Hapones awaganda dayta iti shabu, kadagiti Koreano daytat’ hiroppon. Kadagiti Americano ti basta pannakasarakda iti nakaro a panagbalin a “high” ken ti kasla impierno a panagliday, ti droga ket basta ‘ice,’” kuna ti magasin a Newsweek maipapan iti daytoy a droga manipud Asia. Daytoy ket maysa a kita iti methamphetamine, wenno speed, a naaramid iti maysa a laboratorio manipud kadagiti kemikal a nalaka a magun-odan. Ti panagbalin a high manipud iti shabu agpaut iti adu a minutos; daydiay manipud iti ice agpaut iti adu nga or-oras, agingga iti 24. Masansan pagbalinenna a naranggas dagiti mangusar. Ti napaut a panangusar pataudenna ti sikolohikal a pannakadadael ken ti makapapatay a saksakit ti bara ken bekkel. Kuna ti Newsweek a dagiti “epekto iti ice kadagiti kappasngay ket nakaam-amak.” Kuna ti maysa a managsirarak: “No pagarupenyo a ti panagpannuray iti cocaine ket dakes, dayta ket bassit laeng no idilig iti daytoy a droga.” Daytat’ narigrigat nga ikkaten ngem ti pannakaadikto iti cocaine, ket ti panagar-arapaap mabalin a nakabilbileg pay laeng kalpasan ti dua a tawen a panangagas.