Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Kayatendak dagiti Tattao?

GAGANGAY laeng ti agtarigagay a kayatendakayo dagiti tattao. Kaskasdi, kasla kasano man ti panangpadasyo, mapaadayuyo dagiti dadduma; a tunggal padasenyo ti mangirugi iti pannakisarita kanayon a di umiso ti maisaoyo; a kanayon a dakayo ti maudi a maawis, ti maudi a mairaman, ti maudi a sapulen. Kasano, ngarud, a mabalbaliwanyo dagiti bambanag ken kayatendakayo dagiti dadduma?

Kaykayatyo Kadi ti Bagiyo met Laeng?

Umuna ngem amin, sanguenyo ti kinapudno nga awan ti kayaten ti tunggal maysa. Ta, dadduma ti di pay mangayat ken ni Jesu-Kristo​—ket isu naan-anay! (Isaias 53:1-3) Nakalkaldaang ngarud a kinapudno iti biag a dadduma a tattao ti basta di mangayat kadakayo. Daytoy a kasla makariro a kinapudno ket narigrigat nga awaten, nupay kasta, no dikay kaykayaten ti bagiyo met laeng. No kurang ti panagraemyo iti bagiyo met laeng, mabalin a makadadael ti pannakasarak nga adda di mangayat kadakayo. Gaput’ pannakarikna dikay maikankano, mabalin a makaaramidkayo kadagiti awan mamaayna a panangikagumaan a manggun-od ti anamong ti tunggal maysa.

Ti sangapulo ket maysa ti tawenna a ni Sean nasarakanna a ti panangaramid iti kasta mabalin a mangipababa kadakayo: “Nasarakak a no nakaro ti pakaseknak iti panangayat dagiti tattao kaniak, ikarkarigatak ti panangayatda kaniak ta madlawda [ti kinaawan talgedko] ket iti kinapudnona umadayuda.”

Ti bilin ni Jesus nga “ayaten ti kaarruba a kas iti bagiyo met laeng” ipakitana nga umiso ken nasken ti kaadda ti panagraem iti bagi met laeng. (Mateo 22:39) Gapuna bigbigenyo ti pategyo a mismo kas maysa a tao. Nupay no awan duadua addaankayo kadagiti pagbiddutan, laglagipenyo nga addaankayo met ti adu a maipaay kas maysa a tao.a

Ti nasalun-at a kaadu iti panagraem iti bagi met laeng tulongannakayo a makilangen a nasaysayaat iti mammano nga indibidual a di mangikankano iti panangikagumaanyo a makipagayam. Dayta met ti manglapped kadakayo nga agtalinaed a nakaing-inget iti relasion. Ni agtutubo a Kelly, kas pangarigan, personal a nariknana a mabutbuteng idi ti gayyemna a babai nangrugi a nakilangen iti sabali a babai. Nupay kasta, ti pannakipagayam ket saan a naipamaysa​—a kasla adda laeng maymaysa a tao iti lubong a mabalin a mangayat kadakayo. Maaddaankayo iti nasayaat a panagrikna iti bagiyo met laeng ket situtulokkayo a mangipakaammo kadagidiay a nasinged kadakayo. Kinapudnona, nasarakan ni Kelly a nupay no ti gayyemna a babai addaan kadagiti dadduma a kakadua, ti maipatpateg a panaggayyemda ket nakasaysayaat pay laeng!

Mabalin, nupay kasta, a ti parikutyo ket saan unay a ti nababa a panangipapanyo iti bagiyo met laeng no di ket ti personalidad nga addaan kadagiti sumagmamano a kababalin a di nasayaat.

Panangsanay iti Arte ti Pannakisarita

Tarigagayan ni Tarah nga isut’ ayaten dagiti nataengan. Nupay kasta, idi ikagumaan dagiti natataengan a pagsawen babaen kadagiti salsaludsod, dagiti saan a nasayaat a sungbat ni Tarah ti dagus a nangpugsat ti panagsasarita.

Ti maysa a tao a komportable a makisarita kadagiti dadduma ket gagangay a kaykayatenda. Ngem maalumiimkayo kadi ken saan a komportable no padpadasenyo ti makisarita? Basta maibusankayo kadi kadagiti sawen a bambanag? Dakdakes pay, pagaburiduenyo kadi ti bagbagiyo met laeng babaen ti panangipamaysa iti panagsasarita iti bagiyo met laeng? No kasta, sukayenyo ti arte iti napateg a pannakisarita.

Rugianyo babaen iti panangpataudyo iti abilidad nga agsarita maipapan kadagiti nadumaduma a tema. Mabalin, kas pangarigan, a taginayonenyo ti pannakaammo kadagiti agdama a damdamag. No marigatankayo a mangsapul iti tiempo nga agbasa iti pagiwarnakan, ti konsultant iti panagsao a ni Dorothy Sarnoff isingasingna a “taginayonenyo ti maysa a programa ti TV wenno radio bayat ti panagsuksukatyo, ket mangurnongkayo kadagiti saggabassit a mabalin a makapainteres a pagsasaritaan.” Ti kanayon a panagbasa iti Awake! ket sabali pay a pamay-an iti panangpaadu ken panangpaadelantado ti topiko a mapagsasaritaan.

Ti sabali pay a paglaingan iti pannakisarita isu ti panangsuro no kasano ti panangtaginayon iti panagsasarita. Kas pangarigan, adda nagsaludsod no tinagiragsakyo ti ngudot’ lawas. Dikay isardeng a kellaat ti panagsasarita babaen ti basta panangsungbat iti wen. Ilawlawagyo no ania ti inaramidyo iti ngudot’ lawas ken no apay a tinagiragsakyo dayta. Itultuloyyo pay ti panagsasarita babaen ti panangimtuodyo no kasano ti panangpalabas ti sabali a tao iti tiempo.

Ania, ngay, no bassit laeng wenno awan ti ammoyo maipapan iti tema a pagsasaritaan? Wenno basta dayta ti di mangpainteres kadakayo? Paregtaennatayo ti Biblia a ‘saan a kitaen ti kukuana laeng no di ket kitaenna met koma ti kukua dagiti sabsabali.’ (Filipos 2:4) Gapuna padasenyo ti mangimtuod kadagiti salsaludsod. Kaykayatdakayo dagiti tattao no interesadokayo kadagiti paginteresanda.

Mangipakitakayo ti naimbag nga ugali iti pannakisaritayo. Dikay paadayuen dagiti dadduma babaen ti panangbukbukodyo iti panagsasarita wenno panangbusor kadagiti dadduma no dikay umanamong. (Idiligyo ti Tito 3:2.) Kagura dagiti tattao ti kasta a makaparurod a kababalin. Bay-anyo dagiti dadduma nga agsarita. Kitaenyo dagiti punto a pagtunosanyo ket padasenyo ti agtalinaed kadagitoy. No mariknayo a masapul ti panangbusoryo iti dadduma a napapateg a punto, aramidenyo dayta iti “kinaemma ken buyogen iti nauneg a panagraem” iti panangmatmat dagiti dadduma a tattao.​—1 Pedro 3:15.

Sursuruenyo No Kasano ti Mangited, No Kasano ti Umawat

Dagiti panangtulong, napasnek a sasao iti panangapresiar, ken makaparegta a komento ket mangibaga amin kadagiti dadduma a pampanunotenyo ida ken ipatpategyo ida. Daytoy dakkel ti epektona iti panamagbalinyo iti bagiyo met laeng a kayaten dagiti dadduma. Kas ti panangikuna ti proverbio: “Ti agsibug isu met laeng masibuganto.” (Proverbio 11:25) Ti apostol a ni Pablo ket maysa kadagiti simmurot itoy a prinsipio. Basaenyo ti salaysay idiay Aramid 20:31-38, ket paliiwenyo ti awan agumna a panagbannog ni Pablo a nangparegta kadagiti katrabahuanna a taga Efeso. Ti resulta? Dagiti Kristiano idiay Efeso pagay-ayatda unay ni Pablo ta idi naammuanda ti ipapanawna, “isuda amin nagsangitda ti adu, ket idi inappungulanda ti tengnged ni Pablo inag-agkanda.”​—Aramid 20:37.

Kasta met kadi ti panangipaayyo iti bagiyo​—ti tiempoyo, ti bannogyo? Mangipaaykayo kadi ti pammaregta, suportar, ken tulong kadagiti dadduma? No kasta, sigurado a kaykayatdakayo dagiti tattao. Kinuna ni Jesus: “Mangtedkayo, ket maikkankayto.”​—Lucas 6:38.

Kasano, nupay kasta, ti panagtignayyo no dagiti dadduma, met, ti agtarigagay a mangaramid iti maysa a banag a maipaay kadakayo? Nalabit gaput’ pannakabain iti panangasikaso, dadduma ti di mangawat ti tukon. Nupay kasta, palubosanyo dagiti dadduma nga umadani kadakayo babaen ti sidadayaw a panangawat. (Colosas 3:15) Iti naminsan, ni Jesu-Kristo inawatna ti nabanglo a lana a mabalin a naggastuan ti nangipaay iti ngangngani makatawen a sueldona. (Juan 12:3-6) Laglagipenyo, dadduma ti maragsakan met a mangipaay. Ipakitayo nga apresiarenyo ti panangipakitada iti pannakipagayam, ket pagay-ayatdakayo dagiti tattao gapu iti dayta.

Panangala iti Risgo

Aminentayo, ti panangirugi iti panagsarita ken ti panangipakita iti pudno nga interes kadagiti dadduma ket adda bassit risgona, nangnangruna iti damo. Mabalin a maamakkayo a dagiti dadduma matmatandanto ti panangikagumaanyo a kas maysa a pagkapuyan wenno mabalin a dadduma ti mangipababa kadakayo iti panangpadasyo nga agbalin a mannakigayyem. Kasta ti narikna ti maysa nga agtutubo a managan Glen. Kas resultana, isut’ managbabain ken naadayu no makisarsarita kadagiti dadduma. Di nagbayag nabigbig ni Glen, nupay kasta, a nupay no ti pannakaisina ti mangsalaknib kenkuana manipud iti pannakaatake, isut’ di makagunggun-od kadagiti gagayyem. Ngarud rinugian ni Glen ti nangiyebkas iti bagina met laeng nga ad-adda pay, ken nangipakita iti nabara a panaginteres kadagiti tattao. “Idi damo kasla mapilpilitak,” kuna ni Glen, “ngem di nagbayag nalaklakan dayta.” Itan ni Glen tagtagiragsakennan ti nasaysayaat a relasion a kadua dagiti gagayyemna.

Ipapanyon, nga addada dagidiay saan a mangapresiar iti panangikagumaanyo a makigayyem. Ngem no dinakay ikankano ti maysa a tao wenno ang-angawennakayo, isu ti addaan iti parikut​—saan a dakayo. Addada adu a sabsabali nga umawatto iti panangikagumaanyo. Gapuna dikay maamak a mangsango iti risgo a dumteng iti panaginteres kadagiti dadduma.

Kinuna ni Ari Salomon nga iti “trabaho adda gunggonaen.” (Proverbio 14:23, The Living Bible) Wen, ti naipamaysa a panangikagumaanyo ket nasken iti pannakagun-odyo kadagiti resulta. Gapuna sanayenyo ken papinuenyo dagiti abilidadyo tapno tagiragsakenyo ti nasayaat a relasion kadagiti dadduma. Sanayenyo ti nasayaat a kababalin ken ti nadayaw nga ug-ugali iti pannakisarita, ken mangipakita iti napasnek nga interes iti pagimbagan dagiti dadduma. Kas ken agtutubo a Samuel idi panawen ti Biblia, makasiguradokayo nga agbalin nga “ad-adda a maay-ayat agpadpada iti panangmatmat ni Jehova ken kadagiti tattao.”​—1 Samuel 2:26.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 14]

Personal a Kinadalus ken ti Itsurayo​—Pudno a Napategda!

Maysa nga agtutubo ti nakasarak iti bagina met laeng a likliklikan dagiti kapatadanna. Maysa a makaparurod a personalidad? Saan, ti agtutubo binaybay-anna ti personal a kinadalusna. Inkeddengna ti mangipaay iti atension iti daytoy​—ket ti ummong dagiti gagayyemna immadu iti kasta unay! Saan koma a nakaskasdaaw daytoy, ta iti dakkel unay, ti personal a kinadalusyo iparangarangna ti kadakkel ti pannakaseknanyo iti rikrikna dagiti dadduma. Pudno, siasino ti agtarigagay nga adda iti aglawlaw ti maysa a saan a nadalus wenno mangiruar iti nabangsit nga angot?

Masapul a maipaayan met ti atension ti kawesyo ken ti personal nga itsurayo. Ti autor a ni Milo O. Frank itudona: “Di agbayag, pudno a saan a napateg no kasano ti kangina ti kawesyo, wenno no kasano a saanen nga uso wenno adelantado iti uso, no la ket di no dayta mangipaay iti impresion nga adda panangipategyo. No ipatpategyo nga iparang ti bagiyo met laeng iti kasayaatan, ngarud ipatpategdakayonto dagiti tattao.”

Pudno, addada dagidiay maawis no ti kawesyo ket saan a nadalimanek wenno nalabes ti estilona. Ngem dagitoy kadi a tattao ti tarigagayanyo nga awisen kas gagayyem? Mabalin a saan. Saan kadi a napateg ti mangsapul kadagiti gagayyem a mangiruar ti kasayaatan a kababalinyo imbes a ti kadaksan? (Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33) Ti naemma ken nadalimanek nga itsura ti kasayaatan nga agpaay iti paginteresanyo maipapan iti daytoy a banag.​—1 Timoteo 2:9.

[Ladawan iti panid 13]

Dagidiay a mangaramid kadagiti bambanag a maipaay kadagiti dadduma ti gagangay a kaykayatenda