Panangmatmat iti Lubong

“Makasabidong” a Dara

Ti narugitan iti AIDS a dara ket makasabidong a sustansia, inkeddeng ti hues iti Korte Suprema iti Brooklyn, Nueva York. Ti awan kaparisna a pangngeddeng ti nangipaay iti gundaway iti maysa a doktor a nakaala iti virus ti AIDS manipud iti di umiso ti pannakaibellengna a ringilia a mangiyuli iti darum a $175 milion. Ti doktor, maysa a 30-años a babai, ket masakit unayen a din makapagtrabaho ket “sapulenna ti napartak a pannakabista,” imbaga ti abogadona iti The New York Times.

● Maysa a report a napauluan Autologous and Directed Blood Programs, nga impablaak ti American Association of Blood Banks, ti nangaramid itoy a komento maipapan iti narugitan ti AIDS a dara: “Daytoy ti kadadaksan kadagiti amin a di naipagpagarup iti medisina; a ti napateg a maikaited-biag a regalo a dara mabalin nga agbalin nga instrumento iti ipapatay.”

Ammo Kadi ti Vaticano?

Ti inaldaw a pagiwarnak iti Italia a Corriere della Sera nabiit pay nga insaludsodna no ammo ti Vaticano ti Nazi a Holocaust bayat a mapaspasamak dayta. Ilista ti artikulo dagiti adu nga addaan ti autoridad a nakakita a mismo a nangipadamag iti panangpapatay iti kaputotan dagiti Judio ken dagiti dadduma a direkta iti Vaticano. Kas pangarigan, maysa a tsaplin nga adda iti tren iti ospital “ti nangibaga iti papa a buyogen ti panaglua: ‘Ti pannakapapatay dagiti addaan lapped ken dagiti Judio agtultuloy. Dagiti kakaasi a Judio awananda pay kadagiti kard a maipaay iti rasion tapno makagatangda iti taraon, gapuna matayda iti bisin.’” Kadagidiay inlista ti artikulo a nangipakaammo iti Vaticano maipapan iti Holocaust ket: ti apostoliko a delegado manipud Berlin, dagiti arsobispo iti Münster ken Vienna, ti ambasador ti papa iti armada nga Aleman, ken ti ambasador ti Reich iti Nasantuan a Seseda. Ti konklusion ti artikulo? “Ammo ti Vaticano.”

Awan Mamaay ti Sabali a Teoria

Ti maysa a teoria a ti biag ditoy daga ket nangrugi kadagiti hydrothermal (napudot a danum) nga abut iti tukok ti baybay ket napaneknekan nga ulbod babaen kadagiti nabiit pay nga eksperimento. “Nalabit daytoy ti saan a pulos a pagtaudan iti biag,” kuna ti kemiko a ni Jeffrey L. Bada iti University of California. Ti teoria ket naipakaammo kalpasan ti pannakadiskubre iti sibibiag a bakteria ken dagiti dadduma nga organismo, kas kadagiti dadakkel a kappo ken igges, iti aglawlaw ti napudot a danum iti abut. Babaen ti panangtulad iti temperatura ken ti puersa nga adda iti abut, ni Bada ken ti kaduana, ni Stanley L. Miller, nasarakanda a dagiti amino acids, ti mangbukel iti biag, dagdagus a marunawda iti sidong dagita a kasasaad. “Ti pannakaitipon dagiti amino acids kadagiti daddadakkel a molekula ti peptide, a maawagan polymerization, ket nasarakan nga imposible a mapasamak iti danum aniaman ti kapudotna,” kuna ti The New York Times. “Ket ti narikrikut pay a molekula nga addaan iti genetiko a kodigo, maysa a kasapulan iti sibibiag nga organismo, ket saan nga agbayag iti nakaro a pudot.” Sigun iti Times, dagiti managsirarak nagkonklusionda “a dagiti napudot a dandanum kadagiti baybay a kadaanan mabalin a dinadadaelda imbes a pinataudda dagiti organiko a compounds kadagiti kadaanan a baybay.”

Sino ti Judio?

Dayta a saludsod ket nabiit pay a nangtignay iti nakaro a debate a nangapektar kadagiti minilion a Judio, nangnangruna idiay Israel ken Estados Unidos. Dagiti papangulo iti 400,000 nga Orthodox a Judio iti Israel nabayagen a sinapsapulda ti pannakabalbaliw ti “Linteg ti Panagsubli,” isu a mangipalubos iti siasinoman nga immakar a Judio nga agbalin nga umili iti Israel, tapno iti kasta laksidenna dagidiay a nakumberte iti Judaismo babaen kadagiti rabbi a saan nga Orthodox, kas dagidiay sangsanga a Conservatibo ken Reform. Timmaud ti ibubusor iti kasta a nainget a panangmatmat no “sino ti Judio,” nangnangruna manipud kadagiti Conserbatibo ken Reform a Judio idiay Estados Unidos. Sigun iti The Jerusalem Post, ti diplomatiko nga Israeli a ni Abba Eban “binabalawna dagiti panangikagumaan a mangibilang a saan a kualipikado ti ‘kaaduan a kongregasion a Judio, rabbi, dagiti templo ken seremonia iti lubong gapu iti kinatangsit iti Kinajudioda.’” Dagiti Orthodox a Judio buklenda ti nakurkurang ngem 10 porsiento iti populasion ti Israel.

Natignay a Memoria

Ti Japan Teachers’ Union naaddaan iti riri iti ministri ti edukasion iti Japan. Ipadamag ti The Economist a daytoy nga union “dina magustuan ti makitkitana a kumarkaro a panangsupsuportar ti ministri iti nasionalismo iti klase” ket nagkomento nga idiay Japan “ti bandera ken ti antipona kaskasdi a tignayenna ti pakalaglagipan idi 1930s.” Dagiti Hapones a saksi ni Jehova a naibalud idiay Japan idi 1930’s gapu iti Nakristianuan a neutralidadda addaanda kadagiti nakalawlawag a pakalaglagipan iti nasionalismo kadagidiay nga al-aldaw.

Nangina a nagbanagan ti Bagio

Ti makin-abagatan nga Inglatera daldalusanna pay laeng ti rugit nga imbati dagiti mangdadael nga angin ti bagio maysa a tawenen ti panalabas. Ti manayon a patawid ti bagio: 15 milion a natumba a kaykayo, nga adu pay laeng ti natumba nga agrunrunoten iti daga. Sigun iti Manchester Guardian Weekly, ti bagio innalana ti “ngangngani 10 milion a conifers, dua milion nga oaks, 1.75 milion a beech ken 1.25 milion a dadduma pay a dadakkel ti bulongna a kaykayo.” Kuna pay ti pagiwarnak: “Iti nakagupgopan, 5,333 ‘a kadaanan a kasla natural a kakaykayuan’ ti nadadael iti kasta unay.” Kagudua laeng kadagiti natumba a nalukneng a kaykayo ken 20 porsiento kadagiti natangken a kaykayo ti naipakni iti maysa a tawen kalpasan ti bagio. Apay? Ti panangdalus kadagiti rugit ket nakangingngina. Nupay no maar-aramiden ti panangimula iti lima milion a kabbaro a kaykayo, dadduma kadagiti nadadael a kakaykayuan ti mapagbalinen a talon. Ti maysa a mangliwliwa: Nupay no adu a kayo ti napukaw iti bagio, pinukaw met dayta dagiti adu a marunrunoten.

Managsaep nga As-aso

Ti panangsaep kadagiti eksplosibo ken dagiti droga ket nagbalinen a gagangay kadagiti nasanay a naimbag nga as-aso, gapuna ti naiparparna a pannakadiskubre dagiti Americano a sientista iti awan kolorna ken awan banglona a kemikal a mabalin a mangperdi iti panagangot ti aso iti uneg ti dua a tawen ket nangpataud iti kasta unay a pannakaseknan. Nakabilbileg ti kemikal, kuna ti The Times iti Londres, ta “maysa wenno dua a tedted nga adda iti angin ket makaipaayen iti matarigagayan nga epekto.” Mapagbutbutngan a no daytoy a kemikal ket maiggaman dagiti terorista wenno managlako ti droga, dagiti opisiales a mangiyimpuersar iti linteg mabalin a mapakalmada iti ulbod a kinatalged no saanda a madlaw a ti aso napukawna ti panagangotna. Ti Ministri ti Depensa ken Aduana iti Britania gasgastuanna ti nasken a panagsirarak idiay Warwick University tapno makasarak iti pangkontra iti kemikal sakbay ti pannakausarna.

Wayawaya iti Relihion?

Iti maysa a panagsaludsod iti The Toronto Star, ti pangulo iti Institute for Scientific Atheism iti Moscow kinunana a dagiti tattao a Soviet addaandanto ti ad-adu a wayawaya iti relihion iti masanguanan. Kinunana a dagiti Biblia ket saan a magun-odan a lokal, ngem gapu iti glasnost a polisa ti pangulo a ni Gorbachev (kinamannakaawat), ginasut a ribo a Biblia ti naipatulod iti daga. Impadamag ti opisial nga ahensia dagiti damdamag a Tass iti nabiit pay a ti Soviet Human Rights Commission inrekomendarna pay ti panangpakawan kadagiti amin a balud gapu iti relihion.

Dagiti Balyena iti Hielo

Idi napan nga Oktubre dagiti superpowers nagtinnulongda a nangalaw kadagiti dua a dapuen a balyena iti California a nakulong iti sirok ti hielo ti Artico iti baybay ti Alaska. Nupay no dagiti umili nga Inuit nagbannogda a nangaramid iti abut a pagangsan dagiti mamalia, dua a Soviet a pagburak ti hielo ti “nangburak iti hielo a nagdadakkelan a mabalin a makalaon kadagiti balbalay,” sigun iti The Toronto Star. Ti nagdakkelan a $1 milion nga Americano-Soviet a panangikagumaan a mangalaw ket winayawayaanna kamaudiananna dagiti balyena, nupay no ti maysa a kritiko iti panangalaw nga Inuit mariknana a ti nainsiriban a pamay-an ket isu ti panangusar kadagiti balyena a maipaay iti pangmalem. Nupay kasta, ni Presidente Reagan iti E.U. kinunana: “Ti natauan a panangikagumaan . . . ipakitana ti pannakaseknan ti sangatauan iti aglawlawna.” Innayon pay ti pannakangiwat ti Kremlin: “Nasayaat koma no ti Estados Unidos ken ti Union Soviet agtignayda a sangsangkamaysa no ti nairaman ket isu ti panangisalakan iti natauan a biag.”

Dagsen a Pangkontra Para kadagiti Ginggined

Maysa a 11-grado a patakder a maibangbangon idiay Tokyo, Japan, ti mangusar iti baro a napanunot a proteksion iti ginggined. Ti sistema, a maawagan Active Mass Driver, kontraenna ti panagpallayog babaen ti pananggarawna kadagiti dua a nadagsen a banag iti atep iti direksion a kasungani ti puersa ti ginggined. Dagiti dagsen, a ti maysa ket uppat a tonelada ket ti sabali maysa a tonelada, makatulong a mangpakapuy iti puersa ti ginggined babaen ti panaggarawna kadagiti riles iti kapartak a 40 metros iti maysa a segundo. No ti maysa kadagiti pangriknana a naikabil kadagiti nadumaduma a grado makadlaw iti panaggunggon, maysa a paandaren ti kompiuter a sistema ti manggaraw kadagiti dagsen. Ti kompania a nangdisenio iti sistema kunaenna a dayta ti “mangpabassit kadagiti epekto iti kalalainganna ti kapigsa a ginggined iti agarup 50 porsiento,” kuna ti Asahi Evening News. Kasano kaepektibonto daytoy? Ti laeng sumaganad a ginggined ti mangibaga.