Kinaranggas​—Masalaknibanyo ti Bagiyo

TI Home Office iti Britania di pay nabayag nga indaulona ti maysa a porma iti panagsanay a maipaay iti serbisio iti pagbaludan, a maawagan “panangtengngel ken pananglapped.” Ti panagsanay ket nabingaybingay kadagiti tallo a paulo:

◼ Panangtengngel ken pananglapped iti indibidual babaen ti panagtrabaho ti grupo

◼ Dagiti pamay-an ti ilalapsut dagiti kamkameng nga agsolsolo

◼ Panangtaming iti nagkaykaysa a panangatake, kas iti derraaw

Ti kurso “ket saan a nairanta a kas agresibo a porma iti di naarmasan a pannakidangadang,” inlawlawag ti pannakangiwat ti Home Office. “Aniaman a sabali a pili ken pamay-an a mangtengngel ken mangpakalma iti kasasaad masapul a mapadas nga umuna.” Iti sabali a pannao: Liklikan ti Pannakilaban! Kasano kasayaat ti kasta a kapanunotan?

Ti Ngay Panangidepensa iti Bagi?

Nupay no ti martial arts ket masansan a maitandudo, ti pannakausarda iti panangidepensa iti bagi met laeng a maibusor kadagiti kriminal ket saan a mairekomendar a pilien dagiti kaaduan a tattao. Ti publikasion a Violence​—A Guide for the Caring Professions ilawlawagna:

“Gagangay a bassit laeng ti pannakasuportar ti pannakaisuro ti narikut a kinasigo iti panangidepensa iti bagi met laeng, saan laeng a gapu ta ti kangrunaan a panggep iti panagsanay ket makita a kas panglapped no di ket gapu met iti masansan a saanda a kinapraktikal. . . . Kasta met mabalin a limitado ti pannakaiyaplikar dagita a pamay-an kadagiti kasasaad a kas ti nakulong, nagulo nga espasio ket mabalin nga ad-adda a madangran ken masugatan ti agsansanay bayat ti panagsanay ngem kadagiti mapadasannanto iti peggad ti pannakaatake bayat ti panagbiagna.”

Iti Self Defence in Action, ni Robert Clark, ti coach ti nasion iti British Jiu Jitsu Association, intuloyna pay, a kunkunana: “Kas kadagiti amin a damdamo a nasursuro, dagitoy [ti martial arts] kasapulanna ti adu unay a panagbannog iti damo sakbay ti panagbalin ti panagtignayda a nakairuamanen ket mabalin a maaramiden uray saanen a pampanunoten. No maatakeka, basta awanen ti panawenmo nga agpanunot iti no ania a panagtignay ti sumaruno iti ania.”

Ti Suzy Lamplugh Trust, maysa nga institusion a tumultulong a naipasdek a panglaglagip iti 25-años a babai a misterioso a nagpukaw bayat ti sekular a panagtrabahona idiay Londres idi 1986, irekomendarna met ti panangidepensa iti bagi a kas ti maudi laeng a pamusposan.

No ti martial arts saan nga isu ti sungbat a makidangadang iti di namnamaen a kinaranggas, ania ngarud?

Panangparmek kadagiti Manangbugbog

Ti sekreto iti panangparmek kadagiti manangbugbog isu ti panangliklik iti panagbalin a nalaka a biktima. Kas napaliiw ti maysa nga inspektor ti polis idiay Leeds, Inglatera: “Ti panangbugbog ket aramid dagiti mananggundaway, dayta ti laglagipen.” Gapuna no pilitennakayo dagiti kasasaad a mapan iti maysa a lugar a saan a natalged, agalertokayo. Dikay mangipaay iti gundaway kadagiti manangbugbog. Salimetmetanyo ti prinsipio ti Biblia: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes, ket aglemmeng; ngem ti nanengneng aglayon laeng, ket agsagaba.”​—Proverbio 22:3, An American Translation.

Sisisiput a kankanayon dagiti matayo iti kalsada iti sanguananyo ken tumaliaw sagpaminsan. Kitaenyo ti masanguananyo sakbay ti iseserrekyo iti maysa a bloke​—inanamaenyo ti peggad. Padasenyo a liklikan ti panagdaliasat nga agmaymaysa no sumipngeten. No addaka iti paggigimongan, agurayka iti gayyem a kaduam nga agawid. No agmanehoka iti kotse, siguraduem a nakatulbek dagiti amin a ruangan. No saan, nalaka laeng a sumrek ti maysa a kriminal no agsardengka iti pagilasinan nga agsardeng.

Ngem ania ngay no, uray agan-annadka, kellaat a mapasanguanka iti maysa nga addaan kutsilio wenno paltog? Laglagipenyo: Napatpateg ti biagyo. Awan ti sanikua a makalab-aw iti pategna. Gapuna no ti immatake tarigagayanna ti kuarta, itedyo dayta kenkuana. Dadduma a tattao nga agnanaed iti napeggad a luglugar mangawitda iti ‘kuarta a para kadagiti manangbugbog’​—bassit a gatad ti kuarta nga adda iti pitaka wenno kartamoneda tapno penken ti manangbugbog.

Laglagipenyo met: Agtignaykayo a sikakalma. Agsaokayo a sititibker ken iti gagangay a timekyo. Matmatanyo ti tao iti mata, ket mingminganyo ti panangmatmatna. Dikay insultuen wenno butbutngen. Iyaplikaryo ti balakad ti Biblia: “Ti naalumamay a sungbat, pagbaw-ingenna ti pungtot.” “Agbalin a naamo kadagiti isuamin.” (Proverbio 15:1; 2 Timoteo 2:24) Sisasaganakayo nga agpakawan nupay no pudno nga awan met ti banag a pagpakawanan.

Panangrames ken Talged iti Pagtaengan

“Adu a manangrames ti masdaaw no kasano a naglaka ti mangrames iti maysa a babai,” insurat ni Ray Wyre iti Women, Men and Rape. “Ti panagbutengna ket maipapan a kas kinakurang iti panagkedked isu a gagangay a pangibatayan ti managdakdakes a mangitultuloy iti panangatakena.” Gapuna, dikay pulos umanamong! Ilawlawagyo a dikay ipalubos. Mabalin nga usarenyo ti aniaman a pamay-an a mausaryo a mangliklik iti panagdenna. Uray pay no saankayo a napigsa a mannakidangadang, addaankayo iti nabileg nga armas​—ti timekyo.

Agriawkayo iti napigsa aginggat’ kabaelanyo. Dayta ket panangsalimetmet iti balakad iti Biblia. (Deuteronomio 22:23-27) Maysa a tin-edyer, a naiguyod iti maysa a naiputputong a pagparadaan, ti nagriaw iti kasta unay ken nagkedked. Daytoy ti nangkellaat iti kasta unay iti nangatake kenkuana ta isut’ timmalaw. Ti panagriaw pagamkenna ti mangatake kadakayo ken mangipaay kadakayo iti gundaway nga agtalaw, wenno mangpaalerto kadagti dadduma a tumulong kadakayo.a

Idiay Britania, kaaduan a kaso iti panangrames maaramid iti uneg, masansan iti pagtaengan ti babai a naatake. Ti umad-adu a bilang dagidiay a maatake ket mapasamak bayat ti panagtakaw. Nainsiriban, ngarud, ti panangsigurado a natalged ti pagtaenganyo. Maipapan itoy, ania ti maaramidanyo?

Masapul a pagbalinenyo a natalged ti amin a mabalin a serkan babaen ti panangusar iti nalagda a kawit ken serradora ti ruangan. Ti kasta a serradora kasapulanna ti tulbekyo a mangtulbek iti dayta no pumanawkayo ken mangtulbek iti dayta no addakayo iti uneg. Mainayon iti dayta, mabalin a nainsiriban ti manggun-od iti kawar ti ruangan. Ngem laglagipenyo, ti kasta nga alikamen ket kas laeng iti kalagda ti kaha ti ruangan ken dagiti tornilio a nakaikabitan ti kawar.

Ti sabali pay a panagannad isu ti panangsukimat kadagiti pakabigbigan dagiti amin a bumisita. Dawatenyo ti ID da.

Saan a bumasbassit ti kinaranggas. Kinapudnona, dagiti estadistika iti aglawlaw ti lubong ipalgakda a daytat’ umad-adu. Ti panangsalaknibtayo itan iti bagitayo ken dagiti inay-ayattayo inggat’ kabaelantayo ket nainsiriban, ngem daytat’ saan nga interamente a mangrisot iti parikut. Ania ti pudno a sungbat?

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 7]

No Ania ti Maaramidanyo

◼ Iplanoyo ti panagdaliasatyo, nangnangruna no iti rabii, tapno maliklikan dagiti kalkalsada a saan a nasilawan ken napanawan a kalkalsada. Laglagipenyo, met, a naparpartak ti panagtarayyo no saan a nangato ti takon ti sapatosyo.

◼ Dikay aw-awaten ti pannakilugan iti dikay am-ammo. Dikay maawis a rummuar iti luganyo iti aniaman a panggep. Ti aniaman a panangtarimaan ket kasayaatan nga aramiden ti am-ammoyo ken iti natalged a lugar, saan nga iti di am-ammo iti igid ti dalan.

◼ Magnakayo iti asideg ti kurba, nga adayo manipud kadagiti patakder a sadiay mabalin a ti mangatake ket aglemmeng iti ruangan wenno eskinita.

◼ No makitayo ti maysa a grupo dagiti mapagduaduaan a tattao iti sanguanan, bumallasiwkayo iti kalsada tapno maliklikan ida, wenno baliwanyo ti turongenyo. No surotendakayo, magnakayo iti kalsada. No adda peggad, agtaraykayo wenno mangayabkayo iti tulong.

◼ Mangiggemkayo iti nasinggit nga alarma, dikay ikabil iti pitakayo. Ti uni masansan a pagtalawenna ti mangatake.

◼ Liklikanyo ti sumrek iti elebeytor no madlawyo ti peggad kadagiti nakalugan. No adda iti elebeytor, agtakder iti asideg ti control panel. No sumrek ti mapagduaduaan a tao, nainsiriban ti rummuar.

◼ Awitenyo dagiti credit cards ken dagiti dadduma a napapateg a bambanag a naisina. Iti kastoy a pamay-an, uray pay no masipdut ti pitakayo, saan unay a dakkel ti pukawyo.

[Kahon iti panid 10]

Siputanyo ti “Steaming”

Idiay Britania, ti “steaming” isut’ maysa a baro a sao a mangdeskribir iti aramid dagiti agtutubo nga agtitipon a nakaad-adu iti maysa a tiendaan, maysa a bus, wenno maysa a tren, a butbutngenda dagiti masabetda. Agpannurayda iti kaaduda tapno mamutbutengda ken agtakawda, a no dadduma mapakuyogan iti kinaranggas. Gapuna, nainsiriban, no dikay mangisusuot iti alahas wenno dadduma a napapateg a bambanag a mabalin a nalaka a makita ken masipdut. Mangawit iti pitaka wenno kartamoneda a naglaon iti bassit a kuarta​—nga idulinyo dagiti napapateg a papeles ken credit cards iti sabali a lugar​—ket sisasaganakayo a mangiyawat iti dayta. No sisasaganakayo a mangited kadagiti “steamers,” mabalin a panawandakayo ken dagdagus a labsandakayon.

[Ladawan iti panid 8]

Makidangadangkayo aya a mangsalimetmet iti kuartayo ket nalabit mapukawyo ti biagyo?

[Ladawan iti panid 8]

No seksual a maatake, ti kasayaatan nga aramiden ti babai isu ti PANAGRIAW

[Ladawan iti panid 9]

Dagiti nasayaat ti kalidadna a serradora ket naskenda a mangpatalged iti pagtaenganyo

[Ladawan iti panid 9]

Sukimatenyo dagiti pakabigbigan sakbay ti panangpastrekyo