‘Ti Kasaknapan a Porma iti Panangabuso ti Ubing’
Pinetpetan ti babai ti karabukob ti ubing. Kalpasanna pinairutanna—a nangin-inot a nangbekkel iti ubing. Naggulagol ti awan gawayna a maladaga. Iti apag-isu a tiempo pinalukayan ti babai ti petpetna. Nagangsab ti ubing a maipaay iti angin ngem nakalasat iti panangbekkel. Di nagbayag, pinetpetan manen ti babai ti bassit a karabukob, a rugianna manen ti panangtutuok. Manen pinalukayanna ket binaybay-annan ti ubing nga agan-anangsab . . .
TI KABASBASAYO deskribirenna ti panagsagaba a mapadpadasan ti maysa a di pay naipasngay nga ubing no abusuen ti agsigsigarilio nga inana.
Inggat’ Tungpal-Biag a Pannakadadael
Nakalablabes a panagsao? Nikaanoman. Ipadamag ti maysa nga artikulo iti New York Times a ti umad-adu a bilang dagiti sientipiko a panagadal ipakitana a ti maysa nga ina a kankanayon nga agsigarilio mabalin a mangipaay iti inggat’ tungpal-biag a pisikal ken mental a lapped iti anakna. Dadduma kadagitoy a pannakadangran, kuna ti artikulo, “ti dagusen a madlaw nupay no dagiti dadduma mabalin a nabambannayat ti itataudda.”
Iti ania a pamay-an a ti panagsigarilio ti ina apektaranna ti di pay naipasngay nga ubing? Ni Dr. William G. Cahan, maysa a mangay-aywan a siruhano idiay Memorial Sloan-Kettering Cancer Center idiay Estados Unidos ken autor iti artikulo ti Times, ilawlawagna: “Iti uneg ti sumagmamano a minutos ti tunggal susop ti sigarilio mangiserrek iti carbon monoxide ken nikotina iti dara ti ina.” Bayat a pabassiten ti carbon monoxide ti kabaelan ti dara a mangawit iti oksihena ket pagkebbetan ti nikotina ti urat ti dara idiay kadkadua, “ti di pay naipasngay nga ubing temporario a maaw-awanan iti gagangay a kaadu iti angsenna nga oksihena. No kankanayon a maulit daytoy a kinaawan ti oksihena iti mabayag bassit,” kuna ni siruhano Cahan, “mabalin a dadaelennan a din maagasan ti utek ti sikog, maysa nga organo a naisangsangayan ti kinasensitibona iti kinakurang iti oksihena.”
Maysa a panagadal, kas pangarigan, impalgakna nga iti uneg ti lima a minutos kalpasan ti panagsigarilio ti masikog a babai iti dua laeng a sigarilio, dagiti sikogda impakitada dagiti pagilasinan iti rigat—napartak a bitik ti puso a mapakuyogan iti tignay a kasla maang-angsan.
Mannigarilio iti Maysa a Pakete
Ania, ngarud, ti ipamatmat dayta maipaay iti di pay naipasngay nga ubing no agsigarilio ti inana iti 20 sigarilio, wenno maysa a pakete, iti inaldaw? Ni Dr. Cahan pattapattaenna a ti gagangay a mannigarilio lang-abenna ti lima a susop iti maysa a sigarilio. Gapuna, ti maysa a pakete iti inaldaw nga ugali magupgop a sangagasut a susop iti inaldaw. Gapu ta agpaut ti panagsikog iti 270 nga al-aldaw, ti ina ik-ikkanna ti sikog “iti agarup 27,000 a pisikal-kemikal a pannakadangran.”
Dagita a maabuso nga ubbing mabalin nga agbayaddanto iti inggat’ tungpal-biag a panagsagaba gapu iti ugali ti inada a panagtabako. Malaksid kadagiti pisikal a parparikut, kuna ni Dr. Cahan, dagiti ubbing mabalin nga addaanda pay iti “parparikut iti kababalin, nadadael a kabaelan nga agbasa, sobra ti kinagarawna ken ti pannakatiltil ti isip.” Saan ngarud a nakaskasdaaw, inimtuodna: “Ania a responsable nga ina ti mangitultuloy iti ugali a napeggad iti anakna?”
Mainayon pay, dagiti agsigarilio a nagannak ket pagpeggadan met dagiti dumakdakkel nga annak. Apay? Ti polieto a Facts and Figures on Smoking, nga impablaak ti American Cancer Society, sumungbat: “Dagiti annak dagiti managsigarilio ad-adu ti sakitda iti pagangsan ngem dagidiay saan nga agsigarilio, agraman ti kankanayon a panagsakit ti bronkitis ken pneumonia iti nasapa pay a panagbiag.”
Ni Dr. Cahan ngarud kunaenna a “daytoy a porma iti panangabuso iti ubing mabalin nga isu ti kasaknapan kadagiti amin a panangabuso.” Ti saludsod ket, Likliklikanyo kadi dayta?