Panangallilaw iti Siensia—Ti Kadadakkelan kadagiti Amin a Panangallilaw

Kuna dagiti ebolusionista: ‘Ti ebolusion ket kinapudno; ti Dios ket sarsarita.’ Dida mapaneknekan dagitoy a dua, ngem ti panangidumduma dina kasapulan ti pammaneknek.

PRIBADO A SANIKUA. Dika sumsumrek. Sika, Dios! Iyanunsio dagiti ebolusionista ti tema iti biolohia ket ibagada iti Dios a di sumsumrek iti dayta. ‘Amin dagiti nalalaing a sientista patienda ti ebolusion,’ kunada. Ket kaiyariganna, kunada met: ‘Dagiti sientista a saan a mamati ket saanda a nalaing; kurangda iti kinasigotayo.’ No maipapan iti Dios, kunada nga awan ti lugarna iti sientipiko a panagpampanunot. Kasta met, uray pay ti kaaddana ket saan a mapaneknekan.

Daytoy nakalaklaka a panangidian iti Dios ti kadadakkelan kadagiti amin a panangallilaw.

Ti The New Biology, ni Robert Augros ken George Stanciu, ipaganetgetna iti panid 188 ti dadduma kadagiti sasao dagiti nalalatak a sientista a mangiwalwalin iti Dios: “Ti gagangay a kapanunotan kunaenna nga inikkat ni Darwin a namimpinsan iti biolohia ti pannakasapul iti Dios. Kuna ni Eldredge, ‘Insuro [ni Darwin] kadatayo a maawatantayo ti historia ti biag iti naan-anay a naturalistiko a termino, nga awan ti obligasiontayo iti sobrenatural wenno dios.’ Kinuna ni Julian Huxley: ‘Inikkat ti Darwinismo manipud nainkalintegan a panagsasarita ti interamente a panangpanunot iti Dios kas maysa a namarsua kadagiti organismo.’ Nagsurat ni Jacob: ‘Ti kapanunotan a tunggal kita ket sinaggaysa a dinisenio ti maysa a Namarsua, ket dinadael ni Darwin.’ Ket agsurat ni Simpson maipapan iti nagtaudan ti immuna nga organismo: ‘Saan a nainkalintegan, nupay kasta, a pagarupen ti maysa a milagro. Ket saan met a nasken a pagarupen a timmaud ken nagbalbaliw dagiti bambanag babaen ti Dios.’”

‘Ngem saan kadi a daytoy kayatna a sawen nga awan ti Namarsua-Diseniador iti biag ditoy daga?’ imtuodenyo. ‘Saan a kasapulan,’ sumungbat ti ebolusionista. ‘Daytat’ agpannuray iti pannakaiparparna. Ti basta pannakaiparparna isut’ diseniador. Awagantay dayta iti Natural Selection.’

Ngem no ad-adut’ maammuantayo, ad-adu a disenio ti makitatayo. Nakaskasdaaw ti magun-odan a kinalaing ken kinasirib. Saan kadi nga agsobsobran dayta a tamingen ti bulsek, awan panagpampanunotna, awan siribna a tsansa? Usigenyo ti sumagmamano laeng a gasut nga alikamen iti naturalesa a mangiparangarang iti kinasirib ti panamarsua—isu a masansan a kinopia dagiti imbentor a tattao.

Ti aerodynamics iti paypayak dagiti tumatayab immun-una iti adu a milenio ngem ti nakapuy a disenio a masarakan kadagiti payak dagiti eroplano. Ti chambered nautilus ken ti laki usarenda ti pagpatapaw a tangke a mangtaginayon iti pannakaital-o iti aniaman a kaadalem a paglangoyanda, a nalalaing pay ngem ti aramiden dagiti moderno a submarino. Ti kurita ken ti pusit nalalaingda iti jet propulsion. Dagiti panniki ken dolphins ekspertoda iti sonar. Sumagmamano a reptilia ken dagiti tumatayab iti baybay addaanda iti naisiguden a “planta a pangikkat iti apgad” a mamagbalin kadakuada a makabael nga uminum iti danum iti baybay. Dadduma a mikroskopiko a bakteria ti addaan kadagiti agrikrikos a motor ta mabalinda ti agabante ken agsanud.

Babaen iti nainsiriban ti pannakadiseniona nga umok ken babaen ti panangusarda iti danum, dagiti anay ikkanda ti air-condition dagiti pagtaenganda. Dagiti insekto, mikroskopiko a mulmula, ikan, ken kaykayo usarenda ti bukodda a “panglapped iti pannakailado.” Ti bassit laeng a panagbalbaliw iti temperatura ket madlaw ti naisiguden a termometro dagiti dadduma nga uleg, lamok, tumatayab a mallee, ken brush turkeys. Dagiti hornet, alumpipinig, ken yellow jackets mangaramidda iti papel. Dagiti sponges, fungi, bakteria, glowworms, insekto, ikan—mangpataudda amin iti nalamiis a lawag, a masansan de kolor. Adu nga umakar a tumatayab ti nalawag nga addaan kadagiti kompas, mapa, ken biolohikal a pagorasan iti uloda. Dagiti barrairong iti danum ken dagiti lawalawa mangusarda kadagiti scuba gear ken diving bells.a—Kitaenyo ti ilustrasion iti panid 15.

Tapno maaramid amin daytoy a disenio ken naisigud a kinasirib kasapulan ti ad-adda pay a kinalaing ngem ti kinalaing ti tao. (Proverbio 30:24) Ngem dadduma kadagiti nakaskasdaaw unay a pangarigan ket masarakan iti lubong dagiti babassit unay a bambanag—a sadiay dagiti ebolusionista inanamaenda ti makakita kadagiti simple a nangrugian iti biag a mangirugi iti iyuuli ti ebolusion agingga iti nalawagen a nakarikrikut a disenio a masarakan iti sadinoman—agraman kadatayo. Simple a nangrugian? Awan ti kasta a banag! Usigenyo dagiti naririkut a bambanag a mangiparangarang iti nalaing a disenio kadagiti kababassitan a selula.

Kuna ti The New Biology iti panid 30: “Ti gagangay a selula addaan kadagiti ginasgasut a kemikal a panagbalbaliw iti tunggal segundo ket paaduenna ti bagina met laeng iti tunggal duapulo a minutos wenno ad-adu pay. Ngem mapasamak amin daytoy iti nakabasbassit a lugar: nasurok a 500 a bakteria ti malaon ti maysa a lugar a kas iti tulnek iti pungto daytoy a sentensia. Nagsiddaaw ni [biologo a François] Jacob iti nakabasbassit a laboratorio iti selula ti bakteria, isu a ‘mangaramid kadagiti agarup dua ribo a naisangsangayan a panagbalbaliw nga addaan iti di maparisan a kinasigo, iti mapanunot a kababassitanen a lugar. Dagitoy a dua ribo panagbalbaliw agsinada ken agtiponda a nakaparpartak, a saanda a pulos nga agsisiglot.’”

Ti The Center of Life—A Natural History of the Cell, ni L. L. Larison Cudmore, kunaenna iti panid 13, 14: “Ti maysa laeng a selula mabalin a makaaramiden kadagiti armas, makatiliw iti taraon, tunawenna dayta, agibleng, aggaraw iti aglawlaw, mangibangon kadagiti balay, makiraman iti seksual a direkta wenno di nakapapati nga ar-aramid. Dagitoy a parparsua addada pay laeng iti aglawlaw. Dagiti protist—kompleto ken naan-anayda nga organismo, ngem buklen laeng ti maymaysa a selula nga addaan kadagiti adu a paglaingan, ngem awananda kadagiti tisyu, organo, puso ken is-isip—pudno nga addaanda kadagiti isuamin nga adda kadatayo.”

Ti The Blind Watchmaker, ni Richard Dawkins, iti panid 116 nagkomento maipapan iti kaadu ti impormasion a naipempen iti maymaysa a selula: “Adda umdas a pagipempenan iti DNA ti maymaysa a bukel iti lily wenno iti maymaysa a semilia iti salamander tapno ipempen ti Encyclopædia Britannica iti nasurok a 60 a daras. Dadduma a kita dagiti di umisot pannakaawagna a ‘kadaanan’ nga amoeba ti addaan kadagiti nakaad-adu nga impormasion iti ikutda a DNA a kas ti 1,000 nga Encyclopædia Britannica.”

Ti molecular a biologo a ni Michael Denton nagsurat iti Evolution: A Theory in Crisis, panid 250: “Impakita ti molecular biology nga uray ti kasisimplean kadagiti amin a sibibiag a sistema ditoy daga itatta, dagiti selula ti bakteria, ket kasta unay ti kinarikutda a bambanag. Nupay no dagiti kababassitan a selula ti bakteria ket nakabasbassitda, nga agdagsen iti nakurkurang pay a [maysa a kakatrilion a paset iti maysa a gramo], tunggal maysa ket kaiyariganna ti pudno a nakabasbassit a paktoria a naglaon kadagiti nakapimpintas ti pannakadiseniona a pedaso dagiti nakarikrikut a molekular a makinaria, a buklen nga interamente dagiti ginasut a bilion nga atomo, a narikrikut pay ngem ti aniaman a makina nga imbangon ti tao ken naan-anay nga awanan iti kapada iti lubong dagiti awan biagna.

“Impakita met ti molekular a biolohia a ti kangrunaan a disenio ti sistema ti selula ket kapadpada dagiti amin a sibibiag a sistema iti daga manipud iti bakteria agingga kadagiti mamalia. Kadagiti amin nga organismo ti paset ti DNA, mRNA ken ti protina ket padapada. Ti kaipapanan ti paglintegan iti genetiko ket pudno nga agpapada kadagiti amin a selula. Ti kadakkel, pannakaibangon ken pannakadisenio ti protein synthetic machinery ket ngangngani agpapada kadagiti amin a selula. No maipapan iti kangrunaan a biokemikal a disenio, ngarud awan ti sibibiag a sistema a maipagarup a kadaanan wenno sistema dagiti appo no maipapan iti aniaman a sabali a sistema, wenno adda man ti uray sangkabassit laeng a pangripiripan iti agsasaruno nga itataud dagiti nakaskasdaaw ti panagdudumadumada a selula ditoy daga babaen iti ebolusion.”

Bigbigen ni George Greenstein amin daytoy a kinalaing a nairaman iti pannakaibangon ti daga. Iti librona a The Symbiotic Universe, saritaenna ti misterioso ken ti di nakapapati a panagsasaruno dagiti pannakaiparparna a saan a mailawlawag, dagiti pannakaiparparna a no awan dagitoy mabalin nga awan koma ti biag ditoy daga. Dagiti sumaganad a sasao, a nagparang iti intero a panid 21-8, iparangarangda ti panagsennaayna kadagiti kasasaad a mangipanayag iti pannakasapul ti nalaing ken addaan panggep a Dios:

“Patiek a napasanguantayo iti maysa a misterio—maysa a nagdakkelan ken kasta unay a misterio, ken maysa a nakapatpateg: ti misterio iti kasasaad a mabalin a pagnaedan ti uniberso, ti pannakaibagay ti aglawlaw.” Inlanadna “a detaliado ti kasla nakaskasdaaw laeng a panagsasaruno dagiti nakaskasdaaw ken mabalin a di mapasamak a pannakaiparna a nangiwaya iti itataud ti biag.b Adda listaan dagiti pannakaiparna, aminda ket nasken iti kaaddatayo.” Ngem “umat-atiddog ti listaan . . . Nakaad-adu dagiti pannakaiparparna! No ad-adda ti panagbasak, ad-adda a makumbinsirak a dagita a ‘pannakaiparna’ ket mabalin a saanda a naiparparna a napasamak.” Maysa a makadadael a kinapudno a sanguen ti maysa nga ebolusionista, bayat a sumaganad a bigbigenna:

“Ngem bayat ti irarang-ay daytoy a panamati, adda met banag a rimmang-ay. Uray pay itatta narigat nga iyebkas daytoy ‘a banag’ kadagiti sasao. Daytat’ nakaro a pakaupayan, ket no dadduma dandani pisikal ti kasasaadna. Pudno a maupayak iti kasta unay. Ti panangpanunot a mismo a ti pannakaibagay ti uniberso maipaay iti biag mabalin a maysa a misterio a makasapul iti solusion ket pagbalinennak a nakakatkatawa, awan ti mamaayna. Mariknak a narigatko nga awaten dayta a kapanunotan nga awan ti pannakaupay . . . Ket daytoy a rikna saan a napukaw bayat ti adu a tawtawen: Masapul ti pannakidangadangko a kankanayon iti dayta bayat ti panangisuratko iti daytoy a libro. Masiguradok a daytoy met laeng a rikna ti adda kadagiti dadduma a sientista, ket daytoy ti makagapu iti nasaknap a di panangikankano iti kapanunotan itatta. Ket ad-adda pay ngem iti dayta: Patiekon a ti kasla di panangikankano kinapudnona ti nangabbongot iti nakaro a panangsuppiat.”

Ania a panangsuppiat? Ti panangsuppiat iti kapanunotan a ti eksplinasion mabalin nga agpannuray iti addaan panggep a Namarsua. Kas inyebkas ni Greenstein iti dayta: “Bayat ti panangsurbeytayo kadagiti amin a pammaneknek, kankanayon a lumtuad ti kapanunotan nga adda sobrenatural nga ahensia—wenno, imbes ketdi, Ahensia—a nairaman. Posible kadi a kellaat, a di inggaggagara, nakasaraktayo iti sientipiko a pammaneknek iti maysa a Katan-okan Persona? Ti kadi Dios ket nakibiang ken sipaparabur a nangaramid iti uniberso a maipaay a pakagunggonaantayo?” Ngem nagbaw-ing ni Greenstein manipud iti kasta nga erehes a panagpampanunot ket inulitna ti panangibagana iti gagangayen a panamatina iti ebolusion, nga imbagana ti maysa kadagiti pannursuroda: “Ti Dios saan nga isu ti eksplinasionna.”

Ti astropisiko a ni Fred Hoyle iti librona a The Intelligent Universe, iti panid 9, saritaenna ti maipapan kadagidiay, kas ken ni Greenstein, a maamak iti iseserrek ti Dios iti ladawan: “Dagiti gagangay a sientista ad-adda a maseknanda iti pananglapped iti panagsubli iti relihiuso a panaglablabes idi napalabas ngem ti pananginanama iti kinapudno [ket daytoy a pakaseknan] ti nangituray iti sientipiko a kapanunotan idi napalabas a siglo.”

Iti librona sinalaysayna ngarud dagitoy met laeng a misterioso a kasasaad a nangriribuk ken ni Greenstein. “Dagita a kasasaad,” kunana, “ti kasla lumasat iti linabag ti gagangay a lubong a kas maysa a sinulid dagiti naragsak a pannakaiparna. Ngem nakaad-adu dagitoy a naisangsangayan a pannakaiparna a nasken iti biag ta kasla kasapulan ti dadduma a panangilawlawag iti kaaddada.” Agpadpada ni Hoyle ken ni Greenstein kunaenda a ti pannakaiparna dina mailawlawag dagitoy adu nga “aksidente a pannakaiparna.” Ngarud kunaen ni Hoyle a tapno mapatalgedan ti kaaddada, ‘ti nagtaudan ti uniberso sapulenna ti kinalaing,’ maysa a ‘kinalaing a nangatngato ti kasasaadna,’ ‘maysa a kinalaing nga immun-una ngem datayo ken dayta ti nangiturong iti inggagara a panangparsua kadagiti bambanag a maibagay iti biag.’

Awan iti daytoy ti maipagarup a panangikuna a pampanunoten ni Hoyle ti Dios iti Biblia, ngem pudno a makitana a kadagiti kasasaad a nanglawlaw iti uniberso ken ti daga ken ti biag iti dayta, masapul nga adda ti kasta unay a sobrenatural a kinalaing. Nupay no kunaenna a ti “‘Dios’ ket maysa a maiparit a sao iti siensia,” ipalubosna a mabalin a “depinaren[tayo] ti kinalaing a natantan-ok ngem datayo kas maysa a dios.” Pampanunotenna a “babaen iti immunan a naiprograma a kasasaad iti panunottayo,” mabalin nga adda ti “mangisilpo a kawar iti kinalaing, a makagteng nga agpababa . . . kadagiti tattao iti rabaw ti Daga.”

“Addada adu a mangipamatmat,” kunaenna, “a daytoy mabalin a kasta. Ti saantay a pannakatalna ket maysa kadagita a pangripiripan. Kasla addaantayo iti naisigud a pannakaawat nga adda napateg a banag nga ibanagtayo. Tumaud ti saantay a pannakatalna gapu ta ditay pay nasarakan ti pudno a kasasaadna.” Iti dadduma a lugar kunaenna: “Ti relihiuso a rikna agparang a naisangsangayan iti tao . . . Gaput’ awananen kadagiti adu nga arkos a gagangayen a nanglawlaw iti relihion, saan kadi nga agbanag dayta iti instruksion nga adda kadatayo a simple laeng ti pannakaiyebkasna a mabalin a mabasa a kas iti sumaganad: Timmaudka iti maysa a banag ‘sadiay’ langit. Sapulem dayta, ket makasarakkanto iti ad-adu pay ngem ti inanamaem.”

Agar-arikap ti tao. Ti ar-arikapenna a dina mabigbig isu ti kinapudno ti Biblia a datayo naparsuatayo a kaladladawan ken kaasping iti Dios, a kaipapananna nga addaantayo kadagiti kababalin ti Dios a kas iti kinasirib, ayat, pannakabalin, kinahustisia, panggep, ken dagiti dadduma a kualidad a makagapu iti dakkel a nagbaetan ti tattao ken an-animal. Dagiti isiptayo ket immun-unan a naiprograma a maipaay kadagita a nadiosan a kababalin ken maipaay iti pudno a panagdayaw iti Dios. Agingga a dagitoy a sumagmamano a kababalin ket umiso ti kinatimbengda ken mainaigda iti Dios babaen iti kararag ken iti pudno a panagdayawna, agtalinaedto ti saan a panagtalna. No mapenneken dagitoy a naespirituan a kasapulan isu a nakaparsuaantayo, ti saan a panagtalna iwayaannanto “ti talna ti Dios a daeganna ti amin a pannakaawat.”—Filipos 4:7; Genesis 1:26-28.

Irekomendar ti Aramid 17:27, 28 daytoy a panagar-arikap, kayatna a sawen, “tapno sapulenda ti Dios, bareng no iti panagar-arikapda isut’ masarakanda, uray pay, iti kinapudnona, adda iti saan nga adayo iti tunggal maysa kadakayo. Ta kenkuana agbiagtayo, ken aggunaytayo ket mataginayon ti kinataotayo.” Babaen kenkuana, ti Namarsua iti uniberso, agraman ti daga ken datayo nga adda kenkuana, nga agbiagtayo ken aggarawtayo ken mataginayon ti kinataotayo. Babaen ti panangikkat kadagiti arkos ken dagiti ulbod a doktrina dagiti gagangay a relihion—a dagitoy a relrelihion ti nangiyadayo kadagiti minilion iti Dios, agraman dagiti adu a sientista—ken ti panangsurot iti pudno a panagdayaw ken Jehova a Dios, magun-odantayto ti biag nga agnanayon iti maysa a paraiso a daga, nga isu ti panggep ni Jehova a Dios a nangparsuaan iti daga idi damo pay laeng.—Genesis 2:15; Isaias 45:18; Lucas 23:43; Juan 17:3.

Sapulenna ti kasta unay a panamati ti mangpanunot a ti kinalaing a kastoy ti kadakkelna adda iti bulsek, awan utekna a pannakaiparna. Daytat’ pammati a maipadis kadagiti pagano a relihiunista idi panawen ni mammadto nga Isaias: “Ngem dakayo a nangidian ken ni Jehova, a nanglipat iti nasantuan a bantayko, a nangisagana iti maysa a lamisaan a maipaay ken Gasat, ken mangpunno iti naggampor nga arak ken Signo.” (Isaias 65:11) Dagiti ebolusionista manginanamada kadagiti minilion a “nagasat” a pannakaiparna a mangpataud iti tao manipud iti bato, ngem dida pay nakabangon tapno makagteng iti umuna a tukad iti agdan ti ebolusion. Ti “dios[da] iti Naimbag a Gasat” ket naparpar a runo.

Marikna ni Fred Hoyle ti nalawag a pammakdaar kadagitoy amin: “Ti sabali pay a punto a mangrirriribuk kaniak isu ti panamati a ti gundaway ti tao ket nakaab-ababa a tiempo. Kasapulan ti nangato a teknolohia a mangilukat iti dayta a gundaway, ngem no bukod laeng ti nangato a teknolohia, a di mangipasdek iti relasion iti nagbaetan ti natauan a rasa iti lubong iti ruar ti Daga, mabalin a daytat’ dalan nga agturong iti panangdadael iti bagina met laeng. No iti dadduma nga okasion kasla narungsot ti panangbusorko iti teoria ni Darwin iti daytoy a libro, ti makagapu isut’ panagriknak a ti sosiedad a naiyam-ammo iti dayta a teoria ket pudno a naipasdek iti dalan a panangdadael iti bagina met laeng.”

Ni Alice, iti maysa a sarsarita a Through the Looking-Glass, nga agduadua iti nakaskasdaaw a panagrason iti Puraw a Reina, mabalin nga agkatawa laeng. “Awan serbi ti panangpadpadas,” kinunana. “Di mabalin a patien ti maysa dagiti imposible a bambanag.” Simmungbat ti reina: “Makunak nga awanankayo iti adu a panagsanay. Idi agedadak iti edadmo inaramidko dayta iti kaguduat’ oras iti maysa nga aldaw. Ta no dadduma pinatik pay dagiti innem nga imposible a bambanag sakbay ti panagalmusar.”

Dagiti ebolusionista isuda dagiti Puraw a Reina itatta. Agnanayon ti panamatpatida kadagiti imposible a bambanag.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 12]

Amin daytoy a disenio ken naisigud a kinasirib sapulenna ti kinalaing

[Blurb iti panid 13]

Ti maysa a selula ti bakteria addaan iti sangagasut a bilion nga atomo

[Blurb iti panid 14]

‘Ti nagtaudan ti uniberso sapulenna ti maysa a kinalaing’

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Jet propulsion

Panangikkat iti apgad

Panangaramid ti papel

Sonar