Agsubsublin Aya ti Naimbag a Kababalin?

AWAN nagyan dagiti balbalay. Kunaen dagiti karatula a dagitoy ket paabangan. Dagidiay a balbalay idiay Hamburg, Alemania, ket paset idi ti maysa a kadadakkelan a sentro iti panagbalangkantis iti lubong. Apay a nagserrada?

Gapu iti isu met laeng a rason a napanawan dagiti nadumaduma a nalalatak a pagtitiponan dagiti homoseksual iti San Francisco. Iti intero nga Estados Unidos, nagsasaruno a nagserra dagiti adu a klab ken sauna para kadagiti homoseksual.

Aniat’ nangnangruna a makagapu kadagitoy a panagbalbaliw? Ti panagsaknap ti AIDS, ti makapapatay a mikrobio nagbalinen a maysa a kadadaksan a saplit iti maika-20 a siglo.

Ti AIDS innalanan ti biag dagiti pinullo a ribo. Ket no umiso dagiti agdama a pattapatta, daytat’ mangalat’ minilion pay a biag iti asideg a masanguanan.

Agsubsublin ti Naimbag a Kababalin?

Iti 1960’s ken ’70’s, adda seksual a panagbalbaliw iti adu a Makinlaud a pagilian. Nasaknap ti pannakaawat ti awan laplappedna a pannakiinnayat. Immadu dagiti naipasngay a bastardo. Bimmaban ti kasta unay ti edad dagiti damdamona pay laeng ti makidenna. Napukawen dagiti gagangay a naimbag a pagalagadan iti biag dagiti minilion, ket napartak nga umad-adu ti bilangda.

No sawen ti agsaksaknap nga espiritu itoy a tiempo, kuna ti magasin ti Canada nga L’Actualité: “Ti pannakidenna saanen a magura nga ay-ayam.” Maigiddato iti dayta, gaput’ yaadu dagiti movimiento a makidangdangadang kadagiti “kalintegan” dagiti homoseksual, nagbalinen a nalatak nga isyu ti homoseksualidad, ket nabalbaliwan dagiti linteg a nangiparit idi iti relasion a homoseksual.

Idin nagparangen ti AIDS iti lubong. Bayat ti yaadu ti ipapatay manipud itoy a moderno a saplit ket awan agas a nasarakan, kasta unay ti panagbalbaliw ti kababalin dagiti tattao iti sekso. Inlawlawag ti L’Actualité: “Babaen iti AIDS, nagbalinen a nakapegpeggad ti pannakidenna.” Nagkomento ti Americano a mannurat a ni Ellen Goodman maipapan iti panagbalbaliw ti kababalin nga ipamatmat daytoy: “Gapu—saan a no di gapu—iti panagsaknap ti AIDS iti populasion, ti ‘saan’ isunto ti gagangay a sungbat iti pannakidenna.”

Nagbaliwen ti Ar-aramid—Saan a ti Kababalin

Kayat kadi a sawen daytoy a makitkitatayon ti panagriing nga agsubli iti naimbag a kababalin? Kas kunaen no dadduma ti damdamag, daytat’ “panagsubli ti konserbatismo” wenno “puritanismo”?

Nagbaliw ti dadduma nga ar-aramid gapu ta kasapulan, ngem ti kangrunaan a kapanunotan ket saan a nasken a sumaruno. Kas pangarigan, dagiti homoseksual a nangbaybay-a kadagiti adu a parehada iti sekso ket linimitaranda ti bagbagida iti “maymaysa” a pakitiponan ket saan a makuna a panagsubli iti naimbag a kababalin. Kasta met, aniat’ mapasamak no nasarakanen ti bakuna iti AIDS? Adda pamatian nga adut’ agsubli iti dati nga ar-aramidda ket malukatan manen dagiti naisangsangayan nga establisimiento.

Iti ummong dagiti agrayo iti kasungani a sekso, mapaliiw met ti panagbalbaliw iti ugali, ngem saan nga iti kapanunotan. Ni Felice, maysa nga estudiante iti University of California idiay Los Angeles, E.U.A., pagbabawianna ti dina pannakapadas iti seksual a wayawaya idi uso pay dayta iti eskuelaan. Kinunana: “Kasla makaparurod. . . . Pudno a kayatko nga addaanak ti wayawaya a mangaramid iti bukodko a pangngeddeng.” Ket inlawlawag ti maysa nga Americano a mannurat a dagiti napalabas a moral a pagalagadan didanton agsubli, a kunkunana: “Nupay nabambannayaten ti seksual a panagbalbaliw, awan ti interamente a panagsubli ti kapanunotan idi 1940s ken ’50s nga agkasar-sakbay-panagdenna.”

Idiay Canada, kas pangarigan, impadamag ti magasin a Maclean’s ti sumaganad maipapan iti ginastosan ti gobierno a surbey kadagiti estudiante ti kolehio: “Dagiti nataenganen nga agtutubo napakaammuanda a naimbag maipapan kadagiti saksakit a mayakar babaen iti sekso, agraman ti AIDS, syphilis ken gonorrhea. Ngem nalawag a dayta a pannakaammo dina pinagbalin ida a naan-annad. Kinuna ti kaaduan nga estudiante a nasurbey a makidennada, ngem aminenda a dida agan-annad babaen ti panagusarda iti tulong a manglapped iti sakit bayat ti pannakidenna: panangusar iti condom.”

Kinuna met ti maysa a report: “Adut’ autoridad iti salun-at nga agkuna a maseknanda a, nupay adda amin a publisidad maipapan iti natalged a pannakidenna, ti mensahe dina apektaran ti aktibo iti sekso a paset ti populasion.” Kinuna ni Dr. Noni MacDonald, espesialista dagiti makaakar a saksakit a taga Ottawa: “Kaaduan nga edukasion ken kampania ti pagiwarnak a mangpaadu iti panagusar iti condom ket awan ti mamaayna.”

Kinuna pay ti Maclean’s: “Ti survey kadagiti 54 nga eskuelaan nasarakanna a tallo a kakapat kadagiti estudiante ti nakidennan. Agarup kagudua kadagiti lallaki ti agkuna nga addaanda ti lima wenno ad-adu pay a pareha, a ti kakapat kunaenda nga addaanda ti 10 wenno ad-adu pay. Kadagiti napagsaludsodan a babbai iti kolehio, 30 por siento ti nagkuna a nakidennada iti lima a pareha; 12 por siento ti nagkuna a nakidennada iti 10 a lallaki. Nupay kasta, saan a nasaknap a maus-usar ti condom. . . . Dagidiay ad-adda nga agpeggad ti ad-adda a saan nga agusar iti condom.”

Nakasursurodan Aya ti Leksion?

Adut’ madi a makasursuro iti leksion manipud iti mapaspasamak. Dadduma kadagiti doktor ibagada ti panangbaliw iti ugali, nga irekomendarda ti maysa laeng a pareha ken ti panagusar iti condom tapno maliklikan ti AIDS. Ngem dida kondenaren ti nalulok a kababalin. Ni Alan Dershowitz, propesor iti linteg idiay Harvard, iparangarangna daytoy a pagannayasan idi isingasingna a dagiti managsirarak dida koma pagduaduaan ti moral a paset ti seksual a kababalin a mangiyakar iti AIDS. Kinunana: “Agtignay koma dagiti sientista a kasla ti sakit ket maiyakar babaen iti neutral a kababalin.”

Nupay kasta, ti Pranses a magasin dagiti damdamag nga Le spectacle du monde mariknana a saan nga umdas daytoy. Kinunana: “Awan ti epekto ti aniaman a pannakidangadang a maibusor iti AIDS no daytat’ di mapakuyogan iti napartak, sangalubongan, ken boluntario a panagsubli iti natan-ok a porma iti kababalin. (Di koma liplipatan a ti kinalulok iti sekso, panagbalangkantis, ken pannakaadikto iti droga isuda dagiti kangrunaan a padron iti kababalin ti kagimongan a pakaisaknapan daytoy a sakit.) Dumteng laeng daytoy a panagsubli iti naimbag a kababalin no rumsua ti baro a kasasaad ti kultura. . . . Ti naimbag a kababalin saan a patauden ti aniaman a kapanunotan ti maysa a grupo. Gaput’ mapasanguan iti peggad iti AIDS, masapul nga awaten dayta a nasken unay a kasapulan iti biag isu a pakaibatayan iti pannakalasat ti rasa ti sangatauan.”

Maisubli kadi ti naimbag a kababalin kas “nasken unay a kasapulan”? Ti kadi panangalagad iti maysa a sistema ti moral a pagalagadan ket idiktar laeng dagiti kasasaad? Agpapada kadi ti pateg dagiti amin a pagalagadan ti naimbag a kababalin? Kitaentayo no aniat’ masursurotayo iti historia.

[Blurb iti panid 5]

“AWAN TI INTERAMENTE A PANAGSUBLI TI KAPANUNOTAN IDI 1940s KEN ’50s NGA AGKASAR-SAKBAY-PANAGDENNA”