Panangmatmat iti Lubong
PANAGTAKAW DAGITI EMPLEADO
Paggastuan ti industria a Briton ti krimen iti nasurok a $9,000,000,000 iti tinawen, kuna ni John Banham, direktor heneral iti Confederation of British Industry. Iti daytoy a nakagupgopan, manipud dua agingga iti tallo a ribo a milion a doliar ti maigapu iti panagtakaw dagiti empleado. Iti panangipadamagna kadagiti resulta iti maysa a nabiit pay a surbey, ipalgak ti Daily Telegraph iti London nga 85 porsiento kadagiti nakasaritan ti di mangireport ti kaduada iti superiorda gapu iti panagtakawna iti kompania. Kadagiti dadduma pay a kinukusit nga ar-aramid, napaliiw ti panagsaludsod a nagduduma ti kababalin sigun iti edad. Nupay nasurok a kagudua kadagiti empleado a nasurok a 45 ti edadda ti di mangawat iti panangusar iti telepono ti kompania a maipaay iti pribado nga awag, nakurkurang ngem maysa iti uppat kadagiti agedad iti 16 agingga iti 24 ti di mangawat. Kasta met, 19 porsiento iti ub-ubing a grupo ti mangibilang iti tiempo nga agsasarita kadagiti bambanag a di mainaig iti ar-aramid ti kompania a “tinakaw a tiempo.”
KAADU TI IPAPATAY DAGITI MALADAGA
Dandanin idauluan ti Estados Unidos ti listaan dagiti narang-ay a nasnasion nga addaan iti nangato nga ipapatay dagiti maladaga, kuna ni Dr. Regina Lederman, maysa a katulongan a dean ken propesor iti School of Nursing of the Medical Branch of The University of Texas. Duapulo a tawenen a napalabas ti Estados Unidos ti maika-5 iti internasional iti kaadda dagiti nasalun-at a maladaga, ngem idi 1987 daytat’ bimmaba iti maika-20 a lugar. Ti America rinaut ti droga ken ti panangabuso ti alkohol, AIDS, nakapuy a nutrision, kinaawan ti pagtaengan, panagaburido, epedemia ti panagsikog dagiti tin-edyer, ken dagiti epekto ti panagsigarilio. Amin daytoy makatulong iti nababa a dagsen dagiti maipasngay, ti nakaro a panagpeggad ti biag ti kappasngay ken ti makagapu kadagiti ingganat’ tungpal-biag nga an-anayen. Sigun ken Lederman, iti nagbaetan ti 1950 ken 1987, ti nasional a pannakaseknan iti panangaywan iti salun-at dagiti babbai ken dagiti ubbing ti nangital-o iti Japan manipud iti maika-17 a lugar agingga iti umuna a lugar, a nakaibanag iti kababaan iti lubong kadagiti matmatay a maladaga. “Dandani amin a panagadal ipakitana a parang-ayen ti panangaywan ti sikog ti gagangay a panagpasngay ken ti nasalun-at nga anak,” kuna ni Lederman. “Ti kasayaatan, ti panangaywan ti sikog mangrugi sakbay ti panagnginaw.”
BIMMASSIT DAGITI BAKES
Dagiti dadakkel nga awan ipusna a bakes iti Rock of Gibraltar a maawagan Barbary macaques bumasbassitdan, kuna ti The Times iti London. Dagiti bakes agingga ita siwayawayada a mangan iti rabaw ti Bato iti sidong ti panangaywan iti garison ti buyot a Briton. Ngem adu kadagiti tallo ket kagudua a milion a turista a bumisita a tinawen ti mangpakan kadagiti bakes kadagiti tsokolate ken dadduma pay a kendi. Kas resulta, ti kinalukmeg ken ti pannakaadikto kadagiti nasam-it ti mamagbalin kadagiti Barbary macaques a “makapukaw iti interes nga agpaadu ket makidangadangda gapu iti taraon.” Daytoy ti nangpataud iti ibabassit dagiti animal a maipasngay, ket bimmassiten ti populasionna manipud 130 agingga iti 70. Tapno masumbra daytoy, ti gobierno ti Gibraltar nangipasdeken ti naguardiaan a parke a sadiay maysa a tropa dagiti bakes ti masalakniban ken makissayan ti taraonda a nasam-it a buklen laeng dagiti naisaganan a taraon dagiti animal. Ti direktor ti parke inanamaenna a daytoy agbanagto iti normal a kababalin ket makatulong a mangitalimeng itoy nga agpegpeggaden a kita.
NASION A KAYKAYAT TI EUROPA
“Dagiti Manedyer iti Nubentas,” kuna ti The European, “masapul a parmekenda saan laeng a ti lapped iti pagsasao” tapno makagun-od iti trabaho iti sabali a pagilian. Ipamatmat dagiti panagadal a naaramid idiay Europa nga adda “dagiti pudno a kaykayat ti nasion” no maipapan iti panangala kadagiti gangannaet. Iti maysa a surbey kadagiti 700 a kompania a Briton, dagiti Aleman ken Dutch ti nasarakan a maibagay kadagiti nasurok a kakatlo, ket dagiti Italiano ken Español saanda unay a kaykayat. Dagiti Pranses ken taga Belgium masansan a maawatda kas gangannaet nga empleado, ngem dagiti Sueko makunada a nagastos unay ken managkalikagum. Kadagiti kompania nga Español, ti kasayaatan a pangalaanda isu dagiti Pranses. Kayat dagiti Briton ken dagiti Dutch ti agsinnukat, ngem madi dagiti Pranses ken Italiano. “Nagduduma dagiti tattao” kuna ti diario, “ket nagduduma ti panangipapanda iti kinalaing nga agtrabaho.”
NO APAY TUMALAW DAGITI UBBING
Inusig ti Canberra Times iti Australia dagiti rason no apay a tumalaw dagiti ubbing iti pagtaengan. Kadagiti dadduma, daytat’ apagkanito a pangeddeng. Dadduma ti pumanaw gaput’ adbentura. Kaaduan kadagitoy a timmalaw di agbayag mabisinandanton ken malidliday ket agsublida kalpasan ti sumagmamano nga aldaw. Ngem dadduma naun-uneg ti rasonda, kas kadagiti parikut iti eskuelaan, ken ti panagdiborsio dagiti nagannak. Dagidiay pumanaw iti pagtaengan gapu kadagitoy a rason napapaut ti panagtalawda, dadduma ti agnanayonen. Mabalin nga agturongda iti panagbalangkantis ken kadagiti babassit a krimen tapno makagun-odda iti kuarta a pagbiagda. Dagiti pakdaar a pagilasinan ket: kankanayon a pannakiriri iti pagtaengan, kankanayon a panaggian iti ruar agingga iti nakarabrabiin, ken ti kankanayon a kinasadut. Tapno mapabassit ti panagtalaw, ilista ti artikulo dagitoy a singasing para kadagiti nagannak: ‘Mangipaay iti nabara, naayat a kasasaad iti pagtaengan; timbengen ti kinalulok ken kinainget; ikkan dagiti ubbing ti panagwaywayas ken responsibilidad; sukayen ti laing nga epektibo a makisarita, nangnangruna ti abilidad nga umimdeng; mangipaay iti nainkalintegan agtutunos a disiplina.’
DAGITI BUDDHA A MANGSALAKNIB ITI GAMENG
Dagiti alahero iti Japan ipadamagda a dagiti balitok a ladawan iti Buddha kellat a nagbalin a kaaduan a malako a banag. Apay? Dagiti balitok nalaklakadan nanipud naipakaammo ti baro a sistema ti panagbuis. Mainayon pay, adda nalatak a panamati a dagitoy a relihiuso a ladladawan saanda nga agbuis no matawid. Ti Ahensia ti Buis, nupay kasta, mamutbuteng a buisanna dagiti ladladawan iti Buddha a nagatang a mangkusit iti linteg imbes nga ipategda ken usarenda a maipaay iti relihionda. Itudo met dagiti alahero, a ti panagtrabaho a mangbukel iti Buddha paaduenna ti gatad agingga iti 75 porsiento iti gatad ti balitok, isu a mamagbalin iti dayta a saan a nasayaat a pangipuonan ti kuarta.
MAMMAPATAY ITI KALSADA
◻ “Adu a tattao a matmatay kadagiti kalsada ti agus-usar iti cocaine,” kuna ni Dr. Peter Marzuk, kadua nga autor iti maysa a panagadal a naipablaak iti The Journal of the American Medical Association. Ti panagadal, a naaramid gaput’ immadut’ matmatay gapu iti trapiko iti Siudad ti Nueva York, impakitana a 56 porsiento kadagidiay napapatay addaandat’ arinsaed ti cocaine wenno alkohol, wenno dagitoy a dua, iti bagida iti panawen ti ipapatay. Pagarupen ni Marzuk nga ad-adu pay a tsuper ti agus-usar ti cocaine ngem ti impakita ti panagadal. Daddumat’ saan a mapapatay, ket dagiti dadduma a natay dida nagusar iti umdas tapno di madlaw.
◻ “Ti pannaturog nga agmammaneho ti makagapu iti agarup 6,500 nga ipapatay iti trapiko iti tinawen ket mabalin a makagapu iti agingga iti 400,000 nga aksidente iti tinawen” idiay Estados Unidos, kuna ti magasin a Science, a nangipadamag kadagiti nasarakan iti neurologo a ni Michael Aldrich, maysa a managsirarak iti pannaturog idiay University of Michigan. Agingga iti 25 porsiento iti populasion ti agsagaba manipud iti saksakit iti pannaturog, kuna ni Aldrich, ket dagitoy ti ad-adda a maturog bayat ti panagmaneho. Ti sleep apnea, a masansan sumardeng ti panaganges bayat ti rabii, isu ti gagangay unay, ket baybay-anna ti agsagsagaba a nakapuy ti riknana iti sumaganad nga aldaw. Nupay kasta, ti kangatuan a bilang dagiti naaksidente napasamak kadagidiay nasaplit iti narcolepsy, maysa a kasasaad a mangpataud kadagiti kellaat a “panagatake” ti pannaturog.
PANANGPUKAW ITI IPES
“Dagiti ipes maibturanda ti nangatngato a radiasion ngem ti tao,” kuna ni Richard Brenner iti U.S. Agricultural Research Service, “ngem dida mabaelan a timbengen ti pudot, gapuna ti pudot a maibturantayo—agsipud ta agling-ettayo tapno palamiisen ti bagitayo—papatayenna ida.” Itan maysa a kompania iti panangpukaw kadagiti peste idiay California us-usarennan dayta a kinapudno a mangpukaw kadagiti ipes ken dadduma pay a peste iti balay. Ti aduan ipes a balay maabbungotan iti trapal. Dagiti agusar ti propane a paglutuan ken bentilador maikabilda iti uneg tapno pangatuenda ti temperatura iti uneg iti agarup 66° Celcius. “Kalpasan ti uppat nga oras iti dayta a temperatura, tunggal paset ti patakder makagtengton iti nasurok a 50° C nga umdasen a mangpapatay kadagiti ipes, kuton, ngilaw, timel, kulibangbang ken uray pay dagiti anay,” kuna ti New Scientist.
“ITI PAGIMBAGAN MAN WENNO PAGDAKSAN”
“Ti panagasawa, kunada, maaramid idiay langit,” kuna ti India Today. “Ngem para kadagitoy dua a pagasawaan idiay bario ti Patan, kasla di mawaswas ti panagasawa ditoy daga.” Napasamak dayta idi dua a boda ti simmangpet a naggiddan a maipaay iti kasarda. Agap-apurada a dua, ket naaramid a dagus ti seremonia. Dimteng ti pannakakigtot idi dagiti atitiddog a belo a nangabbong kadagiti rupa ti nobia naikkat, ket nakita ti panagsinnukat dagiti nobia. “Nupay no nakigtot dagiti nobia iti panagsinnukat, impapilit dagiti kakabagian a ti naaramiden saanen a mawaswas,” kuna ti India Today. “Gapuna itan, iti pagimbagan man wenno iti pagdaksan, masapul nga agtalinaed dagiti agasawa iti dayta agingga a pagsinaen ida ni patay.”
NAORASAN A BOMBA NGA ARTE TI EGIPTO
“Dagiti pintor iti Kadaanan nga Egipto nangpataudda iti napnuan kolor nga ar-aramid iti arte, frescoes, nakoloran a ladladawan, dagiti lungon ken tanem. Dagitoy naisangsangayan a pakabigbigan ken pakakitaan iti umuna a sentetiko a kolor, maysa a nasudi nga ‘asul ti Egipto,’ a napimpintas pay ngem dagiti amin a gagangay a kolor nga asul a magun-odanda,” kuna ti The German Tribune. Ngem dagitoy “dida nabigbig a ti asul ti Egipto nga iruruarda ket maysa a Kabayo a Trojan (traidor a kabayo) iti ar-aramidda iti arte. Dayta naglaon iti kemikal a mikrobio a mabalin a mangdadael kadakuada.” Ti mapabasol isut’ atacamite, maysa a mineral a di inggagara nga inlaok ngem, nasarakan dagiti managsirarak, nga agparang kalpasan ti panaglalaok dagiti kemikal, nga agin-inot a mamagbalin iti asul a berde. Agtultuloy ti pamay-an iti nasalimuot a kasasaad, isu a mangpalukay kadagiti kolor ket dadaelenna dayta. Adu a kinabasa ti dumteng no bumisita dagiti turista, isu a mamagpanunot kadagiti agtuturay iti Egipto: serraan dagiti lugar kadagiti turista, isu a pagpampannurayan ti pagilian iti pinansial, wenno irisgo ti pannakapukaw dagiti amin nga asul ken berde a kolor iti uneg ti maysa a siglo.