Ti Misterio Dagiti Sunggo iti Gibraltar

NALABIT pagarupenyo nga iti laeng tropiko ti pagnanaedan dagiti sunggo ken manmano kadakuada ti mapan kadagiti nalamiis a lugar. Nupay kasta, adda maysa wenno dua a kita a naisalsalumina.

Iti Atlas Mountains iti Amianan nga Africa, a sadiay gagangay nga agtinnag ti niebe no panawen ti lam-ek, adda bassit a grupo dagiti sunggo ti Barbary nga agpaspasiar kadagiti kabakiran a napno kadagiti kayo a sedro ken oak. Adda naisangsangayan a grupo dagitoy a sunggo a masarakan 300 a kilometro iti amianan, a naiputong iti Rock of Gibraltar, iti makin-abagatan a murdong ti Europa.

Kasano nga ilawlawag dagiti mangad-adal kadagiti mula ken animal ti kaadda ditoy dagita a kita ti sunggo? Patien ti dadduma a dagiti sunggo iti Gibraltar nagnaedda met iti dadduma a paset ti Europa idi nabayagen a panawen ket dagiti laeng grupo nga adda iti Gibraltar ti nabatbati a sibibiag. Dadduma ti mamati a dagiti Arabe wenno manangkolonia a taga-Britania ti nangitugot kadagitoy iti Rock of Gibraltar. Sigun iti sarsarita, bimmallasiw dagiti sunggo iti akikid a sabangan a namagsina iti Europa ken Africa babaen ti nabayagen a napukaw nga usok. Aniaman ti naggapuanda, dagitoy laeng a sunggo nga adda idiay Europa ti nawaya nga agpaspasiar.

Dagiti sunggo ti Barbary agnaedda iti kabakiran nga aduan iti saleng a nangsaknap iti alimpatok ti Rock of Gibraltar. Nupay agarup 100 laeng ti bilangda, dagitoy ti nagbalin a “kalatakan nga agindeg iti peninsula,” sigun iti International Primate Protection League.a

Tangay pito a milion a turista ti bumisbisita iti Gibraltar iti kada tawen, adda umdas a taraon dagitoy managay-ayam a sunggo. Nupay manganda kadagiti balang a mula, nalaingda a dumawat​—ken sagpaminsan takawenda—​ti taraon dagiti bumisita. Dagiti lokal nga agtuturay mangtedda met iti prutas ken natnateng kadagiti sunggo.

Malaksid iti pannanganda, 20 a porsiento ti tunggal aldawda ti busbosen dagiti sunggo a mangdalus iti maysa ken maysa. Ti kalakian ken kabaian a sunggo agtinnulongda a mangaywan ken makiay-ayam kadagiti annakda. Nakasingsinged ti panaglalangenda, isu nga agaapada no dadduma. Nupay mamutbuteng ken agikkis dagiti natataengan a sunggo tapno papanawenda dagiti annakda, adda met naisangsangayan nga ugalida nga agngariet a kasla mangpakalma kadagiti annakda.

Awan pay laeng ti makaammo no kasano a simmangpet dagiti sunggo ditoy Gibraltar; kaskasdi, dagitoy a mannakilangen a sunggo ti ad-adda a mamagbalin a makaay-ayo iti nagdawadaw nga apug a bato a nangbangen iti pagserkan iti Baybay Mediteraneo. No awan dagitoy, mabalin a saan a kasta kapintas ti Gibraltar.

[Footnote]