Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Masapul Aya nga Agtrabahoak Kalpas ti Eskuela?

“Agriingkayo!”: Aniat’ nangiduron kenka nga agtrabaho kalpas ti eskuela?

Eric: Agnanaedak iti balay, ket kayatko a tulongan dagiti dadakkelko iti pinansial.

Olga: Panagwaywayas. Kayatko ti maaddaan iti bukod a kuarta.

Michelé: Addan alawansko, ngem kayatko ti maaddaan ti kapadasan nga agtrabaho.

Duane: Diak agtrabaho gapu iti kuarta. Agtrabahoak tapno tulongak ti pangamaek nga addaan iti negosio a panagpinta, panagsemento, ken dadduma pay.

Anthony: Agtrabahoak tapno makagatangak kadagiti kawes.

“Agriingkayo!”: Dinaka igatgatangan ni nanangmo ti kawes?

Anthony: Saan a dagiti kita ti kawes a kayatko.

PAMPANUNOTENYO aya ti agtrabaho kalpas ti eskuela? Nalabit basta kayatyo ti maaddaan ad-adu a panggastos a kuarta, ket ti panagtrabaho isut’ kasla kalakaan a pananggun-od iti dayta.

Ti panagtrabaho mabalin nga adda dagiti pagimbaganna.a Mabalin nga isurona ti agtutubo iti responsabilidad. Mabalin a makaipaay iti napateg a kapadasan ken nausar a paglaingan. Nupay kasta, saan nga amin a paset iti panagtrabaho adda pagimbaganna, ket sakbay ti panagtrabahoyo, masapul a naannad a kuentaenyo ti gatadna.—Idiligyo iti Lucas 14:28; 1 Corinto 10:23.

Anianto ti Aramidek iti Kuarta?

Adu nga agtutubo ti agtrabaho tapno ipaayanda dagiti dadakkelda kadagiti kasapulan a pinansial a tulong. Napaliiw ti mannursuro iti high-school a ni David L. Manning, nupay kasta, a “ti kangrunaan a motibo iti paset-tiempo a panagtrabaho agparang nga aglablabes a panagimbubukodan.” Kinapudnona, adu a biruk dagiti tin-edyer ti naipamaysa, saan a maipaay iti urnong wenno panggastos ti pamilia, no di ket maipaay kadagiti naluho a bambanag, ti kompleto nga alikamen ti stereo ken dagiti tiket iti konsierto agingga kadagiti nangingina nga sneakers. Di agbayag, ti masapulan a kuarta masansan a kuarta a masaysayang.

“Aniat’ nangusarak iti kuartak?” kuna ni agtutubo a Michelé idi inimtuod ti maysa a reporter ti Agriingkayo! no aniat’ nangusaranda iti kuarta a nasapulanda kadagiti trabahoda. “Diak ammo,” inaminna. “Diak nakagatang ti aniaman. Pagarupek ginastosko a nagpaspasiar. Sine—agbuyaak tunggal ngudot’ lawas. Ken sapatos. Ti alikamek isut’ sapatos. Bayadak agingga iti $250 ti maysa a paris.” Kasta met laeng ti sungbat ni agtutubo nga Olga: “Pagarupek a ginastosko amin a kuartak. No ad-adut’ masapulam, ad-adut’ gastuem. Ngem diak mapanunot no sadinot’ napananna.”

“Ania a gunggona ti adda iti tao iti amin nga ar-aramidna nga aramidenna iti baba ti init?” inimtuod ni Salomon. (Eclesiastes 1:3) Ket no awan ti nalawag a rason iti panagtrabaho, no awan ti umiso a plano no kasano ti panangusaryo—wenno panangurnongyo—iti masapulanyo a kuarta, mabalin nga awanto met ti gunggona ti nagbannoganyo, awanto ti mamaayna.b ‘Ngem aniat’ pagdaksan iti pananggastos iti dayta kadagiti bambanag a tarigagayam?’ mabalin nga imtuodenyo.

Napateg a banag ti panagtrabaho a maipaay kadagiti pudno a kasapulan. Ngem ti panagbannog iti kasta unay maipaay kadagiti pagay-ayatan laeng ket maysa a silo. Daytat’ makapataud iti di nasalun-at a panagtarigagay kadagiti namaterialan a bambanag. (Idiligyo iti 1 Timoteo 6:8. 9.) Daytoy taripatuenna ti naisentro iti bagi met laeng, siak nga umuna nga espiritu a maisupadi iti Nakristianuan nga espiritu a panangipaay. (Aramid 20:35) Gapuna sakbay ti panangala iti trabaho, saan kadi a nasaysayaat ti panangtingiting no pudno a kasapulan dayta?

Ti Panageskuela ken Panagtrabaho

Ti sabali pay a banag nga usigen isu ti epekto ti panagtrabaho iti panageskuela. “Awan ti tao a makabalin nga agserbi iti dua nga appo,” kinuna ni Jesus. (Mateo 6:24) Daytoy a prinsipio agaplikar kadagiti adu nga estudiante a nasallamaan iti panagrupak ti panageskuela ken ti panagtrabaho.

Ipamatmat dagiti panagadal a dagiti agtartrabaho nga agtutubo ad-adda nga aglanganda manipud iti eskuelaan ngem dagiti saan nga agtartrabaho. Ket no addada sadiay, masansan a saanda nga agat-atension. “Rummuarak iti eskuelaan iti agtengngat’ aldaw ket agtrabahoak kas sekretaria manipud ala una agingga iti alas singko,” inlawlawag ni agtutubo nga Olga. Ti epektona? “Nabannogak. Bannogennaka ti panageskuela ken ti panagtrabaho.” Di ngarud pagduaduaan, a dagiti grado dagiti estudiante bumabada kalpasan ti panangrugida nga agtrabaho. Dadduma ti di pay makaruar.

“Masapul nga ag-summerak,” malagip ni Anthony, a di nakaruar bayat ti panagtrabahona iti maysa a paktoria kalpasan ti panageskuela. Nupay kasta, intultuloy ni Anthony ti nagtrabaho agingga iti summer. Ti resulta? “Diak met nairuar ti panageskuelak iti summer ket masapul a subliak ti maysa a grado.” Pudno, dadduma a nalalaing nga estudiante mabaelanda a taginayonen ti nangato a grado. Malagip ni Michelé: “Basta umimdengak laeng iti mannursurok, maawatak ti ibagbagana, ket nakaruarak. Pulos a diak agad-adal.” Adut’ nakaidumaanna, nupay kasta, ti basta makaruarka iti panageskuela ken ti pudno nga ipaspasnekmo ti panagsuro.—Idiligyo ti 1 Timoteo 4:15.

Gapuna no us-usigenyo ti panagtrabaho, imtuodenyo ti bagiyo? ‘Makaipaayakto kadi ti nainkalintegan a panangasikaso iti homeworkko? Maaddaanakto kadi ti umdas nga inana ken pannaturog?’ (Eclesiastes 4:6) Adut’ agpannuray iti kasasaad iti trabaho ken ti eskediol. Ngem no lapdannakayo ti panagtrabaho iti panageskuelayo, pudno kadi a napateg dayta?

Panagtrabaho ken ti Pamiliayo

Ti pay pakaseknan isu ti epekto ti panagtrabahoyo iti relasionyo kadagiti miembro ti pamiliayo. “Ti panagadalmi a mismo ipamatmatna . . . a dagiti babbarito/babbalasitang nga agtrabaho pudno a busbosenda ti basbassit a tiempo kadagiti ar-aramid ti pamilia ngem dagiti di agtartrabaho a kapatadanda,” kuna da managsirarak a Laurence Steinberg ken Ellen Greenberger. Kas pangarigan, “adu nga agtartrabaho nga agtutubo ipadamagda a mammano a mangrabiida a kadua ti pamiliada (iti kasta mapukawda ti maysa kadagiti sumagmamano a tiempo iti aldaw nga ‘ammuen’ dagiti nagannak ken annak dagiti ar-aramid ti maysa ken maysa).”

Dagiti pannangan ket napateg a paset ti biag ti pamilia idi panawen ti Biblia ket agtultuloy a kasta iti ili ti Dios itatta. (Idiligyo iti Proverbio 15:17.) Kadagiti Saksi ni Jehova, adu a pampamilia ti mangusar iti panagalmusar wenno pangrabii kas okasion a panagsasarita kadagiti naespirituan a bambanag. Ti kadi panagtrabahoyo kalpasan ti eskuela lapdannakayo iti pannakipasetyo?

Mabalin met a mangrugin a marikna dagiti agtartrabaho nga agtutubo ti panagwaywayasda kadagiti dadakkelda. Dadduma ti mangirason pay a yantangay addaandan iti bukodda a kuarta, basbasiten ti panagpaiturayda kadagiti dadakkelda. Ti sueldo, nupay kasta, dinakay wayawayaan manipud iti Nainkasuratan nga obligasion a ‘mangipangag iti disiplina iti maysa nga ama’ wenno agtungpal iti ‘linteg ti inayo.’ (Proverbio 1:8) Addaan dagiti dadakkelyo ti amin a kalintegan, kas pangarigan, a mangikeddeng no mano iti nagbannoganyo a kuarta ti maipaay iti gastos ti pamilia. Ta, dandani amin a kuartada mapan iti dayta.

No ikeddengyo ti agtrabaho, apay a dikay ipakita ti kinanataenganyo ken ti interesyo iti pagimbagan ti pamilia babaen ti panangimtuod kadagiti dadakkelyo no mano ti maitulongyo iti paggastosan ti pamilia?

Ti Trabahoyo ken ti Espiritualidadyo

Ti kapapatgan nga usigen kadagiti amin isu ti epekto ti panagtrabaho iti espiritualidadyo. Da Steinberg ken Greenberger ireportda a ti pannakaisarang iti pagtrabahuan masansan agbanag iti adu a porma dagiti ‘naisiasi a kababalin’ dagiti agtutubo, kas iti panagtakaw iti trabaho wenno panagkusit idiay eskuelaan. Dadduma nga agtutubo sumurotda pay kadagiti kapatadanda ket mangipaayda kadagiti di napalubosan a diskuento kadagiti—wenno agtakawda pay maipaay kadagiti—gagayyemda. Ti rigat iti trabaho (ken ti kaadda ti madadaan a kuarta) ti mangiduron kadagiti adu nga agtutubo iti alkohol ken ti panangabuso iti droga.

Pudno, gaput’ addaankayo kadagiti Nakristianuan a prinsipio, diyonto pay pulos panunoten ti panangaramid kadagita a banag. Nupay kasta, ti kaadda iti trabaho isarangna ti maysa nga agtutubo kadagiti “dakes a pannakikuyog” nga ad-adda pay. (1 Corinto 15:33) Sisasaganakayon aya a mangtaming iti kasta a rigat? Bayat ti kaaddayo iti eskuelaan, ‘nakipagnakayon aya a sisisirib kadagidiay taga ruar’ babaen ti panangliklik iti di nasayaat a pannakikadua? (Colosas 4:5) No nangipakitakayo iti pagkapuyan iti daytoy a banag, pudno kadi a sisasaganakayon a mangsaranget iti dakdakkel pay a rigat iti pagtrabahuan?

Ti makabannog nga eskediol ti trabaho mabalin met a pagbalinenna a narigat ti panangsurotyo iti rutina dagiti Nakristianuan a gimgimong, personal a panagadal iti Biblia, ken ti pannakipaset iti Nakristianuan a ministerio. “Nakalanganak kadagiti gimgimong gapu ta nabannogak kalpasan ti maysa nga aldaw a panageskuela ken panagtrabaho,” kuna ni Michelé.

Ti pangngeddeng a mangala iti trabaho kalpasan ti eskuela ngarud ket serioso a banag. Masapul a panunoten a siaannad dagiti amin a nairaman. Pakisaritaanyo dagiti bambanag kadagiti dadakkelyo wenno ti maysa a nataengan a Kristiano. No maipato a nasken ti panagtrabaho, ikagumaanyo a salimetmetan ti kinatimbengyo. Surotenyo ti maysa nga eskediol a mangipalubos iti panangipaayyo iti atension iti panageskuelayo ken ti naespirituan nga irarang-ayyo. No saan a posible dayta, usigenyo dagiti dadduma a pamay-an a panagsapul iti kuarta. Nalabit addada kangrunaan a proyekto a situtulok a gastosan dagiti dadakkelyo nga aramidenyo. Dadduma nga agtutubo mangirugida iti bassit a negosio, kas iti panaggaik iti ruot wenno panagaw-awir, a mangipalubos iti pannakasapulda iti kuarta iti bukodda a pagnam-ayan.

Ngem dagiti ngay agtutubo kadagiti napangpanglaw a dagdaga a bassit laeng ti pagpilianda a trabaho? Maysa a masanguanan nga artikulo ti mangsalaysayto iti kasasaadda.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 16]

Agtartrabahokayo aya tapno mabayadan dagiti nainkalintegan a paggastosan wenno tapno penneken ti panagayat kadagiti namaterialan a bambanag?

[Ladawan iti panid 15]

“Ti kangrunaan a motibo ti paset-tiempo a panagtrabaho agparang a panangpanuynoy ken bukod a pagimbagan”