Lubong nga Awan Panagteppelna

Ti di pannakaan-anus ti tao a manggun-od iti dagus a pannakapnek nagbanag iti kinaawan panagteppelna. Usigenyo ti sumagmamano laeng a pangarigan:

Ekolohikal: Daddadaelen ti tao ti aglawlawna. No agpaut, dagiti pagbanaganna mangipaayda iti didigra; iti mabiit laeng, nupay kasta, ti panangdadael kadagiti gameng iti daga ken ti bassit laeng a pananglimitar iti polusion kaipapananna ti kuarta agpadpada iti industria ken iti gobierno. Gapuna agtultuloy ti panangdadael, nupay no agprotesta dagiti environmentalista.

Ekonomia: Dagiti nasnasion iti aglawlaw ti lubong bumulodda ti ad-adu a kuarta, ket nayonanda dagiti nakaad-adun nga utang gapu iti kasapulan ti ekonomia iti dayta a kanito. Dida ikankano ti nakalkaldaang a pakdaar dagiti ekonomista—a ti interes kadagidiay amin nga utang mabalin a dumakkel nga agbalin nga awit a dinton kabaelan nga ibaklay wenno ti ekonomia ti lubong a naibatay iti pamuon a sangalubongan nga utang ket nalawag a saan a natibker ket mabalin a marbek no dagiti napanglaw a nasnasion dida agbayad kadagiti utangda.

Moral: Dagiti manangabuso iti droga ken alkohol, dagiti managsugal, dagiti amin a kita iti kriminal, dagiti mannakikamalala, dagiti mannakiabig—sinot’ mangilibak nga umad-adu ti bilangda iti isuamin a lubong itatta? Dagitoy dagiti naisangsangayan a kita nga adda nagpapadaanda: Kayatda a gun-oden dayta ITAN! “Dayta” man ti sekso, kuarta, pannakabalin, wenno basta ti pannakarikna ti high, adut’ situtulok a mangiwalin iti panagasawa, pamilia, konsiensia, pinansial a kinatalged, salun-at, reputasion, uray pay ti biag, maipaay kadagita nga apagkanito a ragragsak.

Saan nga aglablabes ti panangibaga a ti lubong itatta ket awanen panagteppelna, nga iturayan iti dandani inuubingan a kinabuklis. Sipapasnek a makidangadangda a maibusor iti kinamaag a nakasaksaknapen iti lubong. Ngem ti nabilbileg pay, ken nasaksaknap isu dagiti puersa a mangpakapuy iti kinasirib ken ti panagteppeltayo amin.

Mangpakapuy nga Impluensia

Ti moderno a tao, nangnangruna kadagiti narangrang-ay iti industria a nasnasion kankanayon a malaylayusda kadagiti propaganda babaen iti pagiwarnak. Iti telebision man, radio, sine, dagiti magasin, wenno dagiti diario, ti dagus a pannakapnek nakasigsigo a maitantudo.

Dagiti anunsio ti pagiwarnak kayatda a gumatangkayo, gumatangkayo, gumatangkayo—ken agaplikar kadagiti credit cards tapno makagatangkay itan, itan, itan. Nakaad-adu a produkto ti maawagan laeng. ‘Problemaemton kalpasanna ti panagbayad!’ kasla sisasayaat nga isingasing dagiti anunsio. Dagitoy nadisenioda nga addaan iti dandani nakaskasdaaw a kinasigo tapno allukoyenna dagiti panagriknam. Ukagenyo ti panid ti maysa a magasin, ket ringbawannakayo ti pangawis ti bangbanglo. Patokarenyo ti radio, ket kankanayon ti panangpilit ti maysa nga aweng kadakayo iti adu nga al-aldaw. Lukatanyo ti TV, ket mangipabuya kadagiti ladawan a mangikuleng kadakayo. Iti estilo ti musika-video, maipakita dagiti ladawan iti apagkanito tapno awisenna uray pay ti apagbiit laeng nga atension.

Saan laeng nga iyanunsio ti telebision ti dagus a pannakapnek. Isaknapna dayta. Babaen ti panangitalmeg laeng iti maysa a buton, pennekenna ti tarigagay a malinglingay. Masansan manglinglingay babaen ti panangipakitana kadagiti tattao a mangpempennek iti pagayatanda. Ti nalaka a matignay a tao usarenna ti kinaranggas no ti manggargari kenkuana ‘maiparbeng iti dayta.’ Ti nasapa nga agmataengan nga ubing babainenna dagiti nagannak babaen kadagiti manginsulto a sasao. Ti romantiko a mananggargari nalaka laeng a tumulok iti pannakikamalala wenno panagdenna sakbay ti kasar. Mammano a laisen ti TV dagitoy a karakter gapu iti kinakurang iti panagteppelda; dayawenna ida, nga impluensiaanna ida iti kasta unay a kinadayag wenno ti uman-anamong a pammarang a panagkatkatawa.

Kasta met, ti nabiit pay nga artikulo iti The Atlantic Monthly kinunana a ti sine ti Hollywood itatta ket maysa a “buya a nainget ti pannakaaramidna a mangpennek iti tunggal kanito,” a dagiti “agsasaruno a pelikula maulit-ulit ti panagririawda, ‘Mabalin a magun-odanyo amin dayta!’” Kasla awan ti ad-adda a mangpennek kadagiti agbuya itatta ngem ti kinaranggas. Mamabasol ti artikulo a dagiti sine idi napalabas “lapdanda ti tarigagay ti agbuya a makiraman iti panagkugtar,” bayat a “maisupadi iti dayta, ti kinaranggas iti iskrin itatta maus-usaren a nangnangruna a mangawis iti agbuya a mangtagiragsak iti rikna iti panangpapatay, panangmalo, panangpawad.” Kinapudnona, ti panagtignay ken kinaranggas linapunosnan ti estoria ken dagiti sasao kadagiti sine ta dagiti pabuya iti iskrin itatta ket 25 porsiento nga ab-ababat’ pannakaisuratda ngem idi 1940’s, nupay dagiti sine a mismo isu met laeng ti kaatiddogda.

Dagiti relihion iti lubong addada iti kasayaatan a kasasaad a tumulong a mangital-o iti sangatauan manipud iti di umiso ti nakaituronganna a ‘pagayatan iti kanito.’ Kaskasdi, kasla dagiti amin a nakaad-adu a papangulo ti relihion nailumlumda iti panagsapsapulda iti dagus a pannakapnek. Anian a masansan ti pannakabasatayo iti panangsapsapulda iti pannakabalin ken impluensia iti pagbabakalan iti politika, wenno pempenkenda ti bagbagida babaen iti nasukir nga arbanda babaen iti panangpakapuyda kadagiti moral a pagalagadan, wenno usaren pay ti Biblia kas maysa a nalinteg a maskara nga iti likudanna aramidenda a buyogen ti kinamanaginsisingpet ti kaykayatda? Imbes a lukaisanda ti dagus a pannakapnek iti masansan a kasasaadna—paset iti panangallukoy iti basol—nakikaduada kadagiti dadduma a ‘papangulo iti moral’ a mangpalag-an iti panangipapan iti basol, a baliwanda ti depinasionna babaen iti nakapuy a kaipapanan a kas ‘natawid a parparikut’ ken ‘maisukat nga estilo ti panagbiag.’—Kitaenyo ti kahon iti panid 8.

Alikamen a Mangsumbra iti Pagannayasan

Babaen iti kasta a kasasaad ti lubong, kasano ti panangsarangettayo? Kasano a makaaramidtayo iti pangngeddeng a ditay maallukoy iti dagus a pannakapnek? Ti sungbat mabalin a kigtotennakayo: Makatulong ti Biblia. Maikontra iti pagarupen dagiti adu a tattao, ti Biblia saanna a busoren ti ragragsak. Saanna nga itandudo ti ascetismo wenno nainget a pananglaplapped iti bagi. Imbes ketdi, isuronatay ti Biblia nga agbiag iti naragsak a biag a maikabil ti ragragsak iti umiso a lugarna.

Deskribiren ti Biblia ti Namarsua a kas “ti naragsak a Dios,” nga ‘agrag-o kadagiti ar-aramidna.’ (1 Timoteo 1:11; Salmo 104:31) No maipapan kadagiti tattao, kunaen ti Eclesiastes 3:1: “Maipaay iti tunggal banag adda nakedngan a tiempo, ket maysa a tiempo maipaay iti tunggal panggep iti baba ti langit.” Dayta iramanna, sigun kadagiti sumaganad a bersikulo Ec 3:4, 8, ti tiempo ti panagkatawa, panawen ti panangmedmed ti panagarakup, panawen ti panagarakup, panawen ti panagayat. Idayaw pay ti Proverbio 5:18, 19 ti kinapintas ti ragsak ti sekso iti nagbaetan dagiti agasawa no kunaenna iti asawa a lalaki: “Pagrag-oam ti asawa ti kina-agtutubom.” Nalawag, ngarud, a saan nga amin a panangpennek ket dakes, wenno masapul nga amin a panangpennek ket maidian. Ti panagteppel, nupay kasta, ket masansan nga awan.—Galacia 5:22, 23.

Masapul nga ikabiltayo ti bukodtayo a pagraragsakan iti umiso a panangmatmat. Kasapulantayo dagiti umiso nga iyun-una. Ti panangay-ayo iti Dios masapul nga umun-una ngem ti bukodtayo a pagragsakan; masapul a daytat’ umun-una iti biagtayo. Sumaganad isu ti naprinsipiuan nga ayat kadagiti pada a tao. (Mateo 6:33; 22:36-40) No pudno nga inay-ayattayo ti Dios ken ti kaarrubatayo, ngarud siraragsaktayo nga itunos ti bukodtayo a pakapnekan kalpasan dagitoy dua nga umun-una.

Dagiti naibatay-Biblia nga iyun-una makatulongdanto kadatayo a mangibaga iti saan iti panangpennek iti bagi no kasapulan. Idiantayo ti panagbartek, pannakikamalala, pannakiabig, panagsugal, kinabuklis, panangabuso ti droga, ken kinaranggas. Dagitoy a basol mangipaayda iti dagus a pannakapnek iti pamay-anda, ngem ibabainda ti Dios ken dangranda ti padatayo a tao. Dagiti linlinteg ti Dios a maibusor kadagitoy a basbasol ket sigurado a pagilasinan iti ayatna kadatayo, ta no agpaut, ti basol pagbayadendanto ti managbasol a nangnangruna. Ti bayadna mabalin a sakit, nasinasina a pagtaengan, wenno kinapanglaw. Mabalin a kamaudiananna ipapatay wenno ti nakalkaldaang a narabaw ken awan panggepna a panagbiag.

Panangsurot iti Naimbag nga Ulidan

Kayat ti Dios nga agbiagtayo iti naragsak, nabunga a panagbiag; ti Saona napnapno kadagiti ulidan iti lallaki ken babbai a nangaramid iti kasta. Iti adu a kaso ti pammatida ken ayatda iti Dios ti nangtignay kadakuada a mangitantan iti bukodda a pannakapnek. (Kitaenyo ti Hebreo, kapitulo 11.) Ni Moises ket maysa a maitudo a nalatak a kaso. Napadakkel kas anak a lalaki ti anak a babai ni Faraon idiay kadaanan nga Egipto, silulukat kenkuana ti biag nga addaan pannakapnek. Ti pannakabalin, impluensia, kinabaknang, ken awan duadua ti adu a seksual a gundaway mabalin a kukuana no nagtalinaed iti sangakabbalayan ni Faraon. Imbes ketdi, nakikadua iti malalais, naadipen a nasion iti Israel. Apay?

Sumungbat ti Hebreo 11:25 a pinilina “ti makipagsagaba iti rigat kadagiti tattao ti Dios ngem ti makiranud kadagiti aglabas a ragragsak ti basol.” Nakita ni Moises ti pudno a kasasaad ti dagus a pannakapnek. Dagus. Temporario. Aglabaston. Gapuna imbes nga impamaysana iti iyegto kenkuana ti ragsak iti dayta a kanito, impamaysana ti panagturongna iti naragsak a masanguanan. Idiay Hebreo 11:26 kunaenna: “A kitkitaenna idi a siinget ti gunggona.” Dayta a gunggona ket pudpudno kenkuana, kasta met ti Mananggunggona. Ti Heb 11 bersikulo 27 mabasa: “Nagtalinaed a sititibker a kasla kitkitaenna ti saan a makita.”

Mabalin a dadduma laisenda ti pili nga inaramid ni Moises. Daddumat’ mabalin nga agkuna a mabalin a pinilida koma ti kinabaknang, ti pannakabalin, ti dayaw. Ngem usigenyo: No ni Moises pinilina koma ti dagus a pannakapnek, isu aya ket naammuantayo koma itatta? Nakalasat kadi ti Egipcio a naganna kas hieroglyph kadagiti nabubuong, naikabil iti abut a batbato iti museo, maysa a nalidem a sangkabassit a banag nga ammo laeng dagiti sumagmamano nga arkeologo? Wenno, mabalin, dayta koma aya ti naikalin ken nalipatanen iti tapuk ken darat iti 34 a siglo? Ket ti ngay gunggonana? Siguradonto kadi ni Moises nga adda iti pakalaglagipan ni Jehova no pinilina ti nalaka a kurso a panangay-ayo iti bagina met laeng?

Ti nagan ni Moises agserbi kas maysa nga inspirasion kadagiti minilion a tattao itatta. Sigurado ti namnamana. Mabalin met a maipanamnama ti masanguananyo. Dakayo mabalinyo met ti agserbi a pammaregta kadagiti dadduma. No mangaramidkayo kadagiti pangngeddeng iti biag, manipud dadakkel agingga kadagiti babassit, dikay koma maallilaw iti propaganda ti lubong a masapul a gun-odenyo ITAN ti kayatyo! Imtuodenyo ti bagiyo, ‘Ti kadi kayatko maitunos iti kayat ti Namarsuak? Ti kadi panangitultuloy iti kayatko itan kaipapananna ti panangiyud-udik kadagiti naespirituan nga ar-aramidko? Daddadaelek kadi iti aniaman a pamay-an ti gunggonak? Ania nga ulidan ti ipapaayko para kadagiti gagayyemko ken pamiliak?’

Dikay pilpilien ti minamaag a panagkita daytoy a lubong a maisukat iti nalawag a kinasirib iti Dios. Dikay isuksukat ti napapaut a ragsak maipaay iti apagbiit a ragsak, ti agnanayon a maisukat iti temporario. Ta kalpasanna, ti Namarsuatayo itukonna kadatayo ti nakasaksaknap a mapanunot a pannakapnek. Kas kunaen ti Salmo 145:16 kenkuana: “Ukradem ta imam ket pennekem ti tarigagay ti isuamin a nabiag.” Dadduma itoy a pannakapnek ket dagdagus; dadduma kasapulanna ti anus. Ti biag iti panagserbi ken Jehova napnapno iti ragsak—dagiti kinapintas iti panamarsua, ti kinabara ti pannakipagayam, ti rag-o iti makakarit ken makagunggona a trabaho, ti ragsak iti panangammo kadagiti sungbat iti makariribuk unay a salsaludsod iti biag. Malaksid pay iti dayta, itukon ti Namarsua kadatayo ti biag a makapnek iti agnanayon.—Juan 17:3.