Alopecia—Panangibtur a Siulimek iti Panagurot ti Buok

Kas insalaysay ti maysa nga agsagsagaba iti alopecia

‘ALOPECIA?’ mabalin a kunayo. ‘Diak malagip a nangnangngegkon dayta a sakit.’ Dagiti tattao a masaplit iti dayta mabalin a mabainda unay a mangibaga kadakayo. Ilimedda dayta. Addaanak iti alopecia, gapuna palubosandak a mangibaga kadakayo ti maipapan iti dayta.

Padasenyo a panunoten ti pannakakigtot a mariknayo no kellaat a makitayo a mangrugin a maurot ti buokyo. ‘Kasano a mapaspasamak daytoy? Saan a pudno daytoy,’ mabalin a kunayo a buyogen ti di panamati.

Kamaudiananna, naammuanyo a saan a dakdakayo ti addaan alopecia. Saplitenna ti 1 iti tunggal 100 a tattao, ket saplitenna agpadpada dagiti lallaki ken babbai. Daksanggasat, masansan a di naballigi ti panangagas iti sakit.

“Uray ket, buok laeng,” kuna ti dadduma a tattao. Pudno. Kaskasdi, ti alopecia apektaranna ti tunggal paset ti panagbiagko, ket ti mangnayon pay iti parikut, narigat nga ilawlawag dayta kadagiti dadduma. Apay? Agsipud ta ti sakit naabbungotan iti misterio.

Kas pangarigan, gagangay a no panaganan ti maysa ti sakit, dagus a mailadawanmo iti isipmo no ania a sakit dayta. Saan a kasta ti alopecia. Saan a maibaga a direkta ti makagapu. Ket no usigen ti pamay-an ti panangrugi ti alopecia—dagus ken awan pakdaar—masansan a masarakan ti biktima ti bagina a saan a sisasagana a mangisalaysay iti dayta. Gapuna, saan laeng a mapukaw ti tao ti buokna no di ket ti pay dignidadna.

Ania Dayta?

Ti alopecia ket maysa a sakit a di makontrol dagiti biktima. Di makaakar dayta, gapuna ditay maakaran ida. Di matay dagiti biktima manipud iti dayta, ngem ti rigat iti pannakalais, pannakapaay, ken ti pannakaibabain agbalin a makakarit a kapadasan.

Ti alopecia di koma mapagsinnukat iti gagangay a panagkalbo. Gapuna, no dipinaren ti alopecia, dadduma kadatayo kaykayattayo ti termino a “panagurot ti buok” ngem “panagkalbo.”

Ti termino nga alopecia areata tuktukoyenna ti kasasaad a dagiti pattopattok a kudil ti ulo maurot ti buokna. Daytoy ti kita nga adda kaniak. No mauroten amin a buok ti ulo, ti sakit matukoyen nga alopecia totalis. Ket no ti sakit ramanenna ti panagurot ti amin a buok ti bagi, daytat’ maawagan alopecia universalis. Para kadagiti dadduma nga agsagsagaba, ti sakit dinan labsan ti alopecia areata. Dadduma mapadasanda ti kankanayon a panagtubo ti buok a pulos di makaawat iti pannakaagas. Dadduma, nupay kasta, maurot dagiti kidayda ken dagiti kurimatmatda. Daytoy mabalin nga agturong iti impeksion iti mata agsipud ta awanen ti buok a mangsalaknib kadagiti matada manipud iti tapuk ken ling-et.

Aniat’ Mangpataud iti Dayta?

Ipamatmat ti medical a panagsirarak a ti alopecia nalabit ket maysa a sakit nga autoimmune, kayatna a sawen, alergik ti dadduma a paset ti bagiyo. Sabali pay a sakit nga autoimmune a mabalin nga ammoyo isu ti lupus. Ti resistensia ti tao nga addaan iti alopecia biddut nga ilasinna ti buok a kas maysa a ganggannaet a sustansia. Ti resistensia agtignay babaen ti panangipatulodna iti mangpapatay a selula a T (lymphocytes) iti lugar. Dagitoy lawlawenda ti puon ti buok ket umatakeda ken dadaelenda dayta. Iti di nakedngan a tiempo, malapdan ti puon ti buok a mangpataud iti normal nga iyaatiddog ti buok.

Nadumaduma ti panangagas. Iti kasayaatan, mabayag a magun-odan ti resulta, ket masansan dagiti resulta di isut’ ninamnama. Ti buok kas pangarigan, mabalin a tumubo manen, ngem mabalin a nakapimpino ken nakusnaw ti kolorna. Makaupay no ti alopecia agsubli ket ti agas a nakaagas idi naminsan din agkurri. Gapuna ti biktima mabalin nga agtungpal iti ipapanna kadagiti nagduduma a doktor, a padpadasenna dagiti nadumaduma nga agas. Ti alopecia mabalin nga agbalin a rigat iti pinansial ken iti emosional.

Ti komunidad iti medisina itudoda ti panagdandanag a kas ti nakabasol. Dika agdandanag, kunada, ket agtubon ti buok. Gapuna ti biktima nalabit di umiso a patienna a patpataudenna ti panagurot ti buokna wenno, kas isingasing dagiti dadduma a doktor, mabalin a pinataud ti asawa ti panagdandanag. Ita, nupay kasta, maawatanen a ti panagdanag di isut’ makagapu. Ti agsagsagaba iti alopecia dina koma marikna a nakabasol wenno pabasolen ti bagina iti kasasaadna.

Dagiti Karit a Sanguen

Balbaliwan ti panagurot ti buok ti itsura, gapuna dagiti agsagsagaba iti alopecia opisial a maibilangda a kadua dagiti dadduma a grupo. No kalbo ti maysa a tao, wenno ti ibilang dagiti dadduma a nakaing-ingpis ti buokna, ket ababa dayta, dagiti makapaliiw mabalin a kunaenda a dagiti addaan ti alopecia gaggagaraenda dayta kas pakabigbigan a kamengda ti maysa a grupo iti kagimongan wenno iti politika.

Kankanayon a karit ti panagsapul iti trabaho, ngem nangnangruna pay kadagiti addaan alopecia. Dadduma a mabalin a mangimpleo madanaganda kadagitoy nga al-aldaw gapu iti panagamak iti AIDS. Yantangay dagidiay addaan alopecia narasay laeng wenno awan pay ketdi ti buokda, mabalin a pagarupen dagiti mangimpleo a dagitoy addaanda iti AIDS. Ti alopecia siempre, saan a kapada ti sakit nga AIDS. Dadduma pagarupenda a dagiti agsagsagaba iti alopecia aglaslasatda iti chemotherapy.

No dadduma dagiti di pampanunoten a komento mabalin a makaupay unay ta dagiti addaan alopecia maamakda nga umadayu iti pagtaengan. Dagiti dagdagus a balakad manipud kadagiti mangkumkumosta nasakit met. Mabalin a kunaenda: “No siak ti sika, basta diak madanagan iti dayta. Katawaak laeng dayta.” Nalaklaka a sawen ngem aramiden. Nabigbig ti nasirib nga Ari Solomon nga “uray iti panagkatawa ti puso agladingit.” (Proverbio 14:13) Yantangay ti alopecia balbaliwanna iti kasta unay ti itsuratayo ken kellaat, apresiarentayo no ditay mapalagipan maipapan iti itsuratayo.

Apay Dika Agusar iti Wig?

“Apay a dika agusar iti wig? No siak agusarak,” isingasing ti tattao. Ngem kaaduan a wig nadisenioda a maipaay kadagiti babbai a, gapu iti uso, kayatda a baliwan ti istilo ti buokda. Dagitoy basta saanda a naaramid a maisuot iti ulo nga awan ti buokna. Dagiti wig a nadisenio nangnangruna para iti agsagsagaba iti alopecia ket gagangay a nangina, ket saan a mabaelan ti tunggal maysa ken maaywanan a siuumiso ida.

Dagiti babbai nga addaan iti alopecia nabalballigida a mangsapul iti umiso a wig ngem dagiti lallaki ken dagiti ubbing. Ti makagapu ket ad-adu ti istilo ti buok a pagpilian dagiti babbai. Dadduma a babbai, nupay kasta, kaykayatda ti agusar kadagiti napipintas a bandana. Kaaduan a wig a nadisenio para kadagiti lallaki, ti kasla saan a natural ti itsurana. Ken adda met ti saludsod a: ‘Kaano ti panangisuotmo iti wig? Kankanayon? Usarem aya dayta no agsolsoloka iti pagtaengan en kaso adda di mapakpakadaan a bisita?’ Gapuna, kadagiti adu a rason, dagiti biktima iti alopecia mabalin a dida agusar ti wig. Iti kasumbangirna, kaaduan a biktima mapadasanda ti panagurot ti buok iti limitado a lugar a mabalin a maabbungan ti aglawlaw a buok ket awan ti rason iti panangpanunotda iti panagusar ti wig.

Kasanot’ Panagballigik

Dagiti biktima iti alopecia mabalin nga agbalinda a managbabain ken suminsina, a malidlidayda gaput’ panangmatmat ti dadduma kadakuada. Bayat dagidiay a narikut a tiempo, napateg ti maaddaan iti nalawag a pannakaipamaysa dagiti ipangpangruna iti biag ken laglagipen a ti makin-uneg a kinataotayo ti makagun-od iti panagraem dagiti dadduma.

Ngarud, inaldaw-aldaw ti panagbiagko ket padasek ti di agdanag maipapan iti sumaganad nga aldaw tapno dinak pagdanagen ti parikutko. Nasarakak a makatulong ti pagsasao ti Biblia: “Saankay ngarud nga agagawa iti maipaay iti aldaw a sumaganad, ta ti aldaw a sumaganad agawaannanto ti maipaay kenkuana.”—Mateo 6:34.

Pudno, adu a dadduma a tattao ti addaan iti dakdakes pay a parikut. Kaskasdi, para kadagidiay addaan ti alopecia, masansan nga awan ti suportar ken pannakaawat dagiti dadduma. Agingga laeng iti sumagmamano a tawenen a napalabas, dagitoy bassit laeng ti gundawayda a mangisarita kadagiti rikriknada kadagiti dadduma nga agsagsagaba iti alopecia, ngem itan adda maysa a nagkakawing a mangsupsuportar a grupo iti intero nga Estados Unidos. Babaen kadagitoy a grupo dagidiay addaan iti alopecia makagun-odda iti tulong dagiti kualipikado ken addaan pannakaammo a dodoktor, a mangiraman iti baro a rinang-ayan ti medisina ket ibutaktakda dagiti daanen a sarsarita.

No dadduma diak magawidan a panunoten a mabalin a naiduma unay koma ti biagko. Kaskasdi tagiragsakek ti pribilehio a nagbalin a maysa a Saksi ni Jehova ket ngarud maipaayko ti bagik a tumulong kadagiti dadduma a makasuro maipapan kadagiti napipintas a karkari ti Dios iti masanguanan. (Apocalipsis 21:3, 4) Ti sabali pay a tulong a namagtultuloy kaniak isu dagiti makapabileg a sasao a masarakan iti Biblia idiay Salmo 55:22: “Iyallatiwmo ta awitmo ken Jehova a mismo, ket saranayennakanto.”

[Kahon iti panid 13]

Maysa nga Agsagsagaba iti Alopecia

Maysa ti aktor a ni Humphrey Bogart. Ti asawana, ni Lauren Bacall, nagsurat: “Madlawna ti awan dutdotna a pingpingna a di pagtubtubuan ti imingna. Immadu dayta iti sumagmamano—kalpasanna mariing iti bigat ket makasarak iti sangapirit a buok iti punganna. Daytoy ti nangpaamak kenkuana. Naiduma ti agkalbo nga addaan iti buok, mabalin a kanayon a mangusar ti aktor iti wig, ngem no awanen ti buok daytat’ naan-anayen nga agusar iti wig. No umad-adu ti agurot a buok, ad-adda met nga agnerbios, ket no ad-adda nga agnerbios, umad-adu ti maurot. Iti maudi nga eksena iti Dark Passage isut’ nangisuot iti kompleto a wig. Nagammangaw—agbitbitinen iti timbangan ti pagsapulanna. Masapulen a mapan iti doktor. . . . Ti keddeng ket isut’ addaan iti sakit a maawagan alopecia areata.”

[Kahon iti panid 14]

Aniat’ Epektibo nga Agas?

Mabalin nga agasan ti alopecia iti indieksion a cortisone iti panangikagumaan a mangpasardeng iti panagatake. Ti cortisone ket maysa a droga a mangpakebbet iti ileletteg ti puon ti buok tapno makaawat ti dara ken sustansia.

Ti sabali pay nga agas isut’ DNCB (dinitrochlorobenzene). Daytoy ket maysa nga acid a maiyaplikar a direkta iti apektado a paset iti panangikagumaan a mangpataud iti artipisial nga alergik—saan a kas ti dakes a sabidong nga ivy—iti pananginanama a singaenna dagiti lymphocytes. Ti panaglabagana mabalin a nakasaksakit para kadagiti dadduma.

Ti nairanta laeng iti dayta a paset a panangusar iti droga a maawagan minoxidil mairekomendar met. Nupay idi damo daytoy napataud a mangagas iti alta presion, kas epektona, daytoy a droga nasarakan a mangpatubo iti buok. Kaskasdi, kas iti kaaduan nga agas iti alopecia, nakabasbassit ti panagballigina. Kaaduan kadagiti naipadamag maipapan iti pannakausarna ket maipapan iti panangagas iti panagkalbo dagiti lallaki, saan nga iti alopecia.

Nasurok a 16 a nadumaduma a droga ken dagiti ag-agas ti mairesita maipaay iti alopecia, ket tunggal maysa masapul a mausar a kankanayon maipaay iti agnanayon. Yantangay masansan nga alaenna ti innem a bulan a mangikeddeng no ti maysa a partikular a droga ket epektibo, ti panangagas ket mabalin a busbosenna ti adu a tiempo ken makaupay. Gapuna, itatta, awan ti pudpudno nga agas iti alopecia.