Aniat’ Mapaspasamaken Idiay Naciones Unidas?
ADDA mapaspasamak idiay Naciones Unidas. Mapaspasamak dagiti makapakigtot a bambanag a mangapektarto iti masanguananyo. Dagiti papangulo iti lubong kasta unay ti pananginanamada kadakuada. Usigenyo dagiti sasaoda:
“Uppat a pulo ket lima a tawen kalpasan ti pannakaipasngayna, kalpasan ti pannakaparalisadona iti nabayag a tiempo, ti [Naciones Unidas] rumangrang-ayen iti imatangtayo, ket ita rumrummuaren a kas ti pudno nga ukom, a mangipasdek iti linteg ken mangikagkagumaan a mangipaalagad iti dayta.”—Presidente François Mitterrand iti Francia iti maika-45 a sesion iti UN General Assembly, Setiembre 24, 1990.
Iti daytoy met laeng a gimong, ti dati a Soviet Minister for Foreign Affairs Eduard Shevardnadze napaliiwna a “di maliklikan ti maysa ti mapnek iti awan kapadana a panagtutunos iti Security Council iti [NU] . . . Ti sasaaden nga innala dagiti miembro [iti Organisasion ti Naciones Unidas] ti nangipaay iti Security Council iti autoridad nga agtignay iti pamay-an a kasapulan iti sangalubongan a talna.”
Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, ni Presidente George Bush iti Estados Unidos nagpalawag iti General Assembly iti NU. Ti nakitana a panagbalbaliw ti nangtignay kenkuana nga agkuna: “Nanipud laeng idi 1945 a nakitatayo ti pudno a posibilidad a mangusar iti Naciones Unidas kas iti nakairantaanna—kas sentro iti international a panagkaykaysa a mangsalaknib ti talged.” Imbagana daytoy agsipud ta nagtignay “ti Naciones Unidas iti mabigbigbig iti historia a panagkaykaysa ken determinasion” iti krisis idiay Persian Gulf. “Iti damdamo unay, mangrugrugin ti Security Council iti N.U. nga agtrabaho sigun iti nakairantaanna a trabaho.” Kinunana pay: “Ti Naciones Unidas makatulong a mangiyeg iti baro a panawen” no dagiti miembrona ‘idianda dagiti nakaam-amak nga armas.’ Babaen ti panangaramid itoy, mabalin a makompletoda ti mabigbigbig iti historia a panagtignay nga agturong iti baro a lubong ken ti napaut a panawen iti talna.”
Ni Mr. Guido de Marco, Presidente iti General Assembly iti Naciones Unidas, patienna met daytoy a pananginanama. Inwaragawagna a buyogen iti panagregget: “Ti pangrugian iti maysa a baro a sistema a naibatay iti pannakipagayam ken kooperasion iti nagbabaetan dagiti kangrunaan a pannakabalin makitkitatayon. . . . Dagitoy a paspasamak ti nangparegta manen iti Organisasion ti Naciones Unidas.” Imbagana a “ti akem iti General Assembly kas sentro iti internasional a panagsasarita ken panangusig, ket napatalgedan manen iti makaa-ayo a pamay-an.” Gapu itoy, kinunana pay: “Saanen nga agbibiag ti lubong iti sidong ti mabalin a mapasamak nga Armagedon a patauden iti panagsasalisal dagiti kapanunotan.”
Ania “dagitoy a paspasamak” a sipapartak a nangiyeg iti Naciones Unidas iti daytoy a nabayagen nga in-inanamaenna a kasasaad a kinalatak ken impluensia? Ania ti nangpataud iti kasta a pananginanama a nangtignay kadagiti papangulo iti lubong nga agsao a buyogen ti pananginanama iti “maysa a baro a lubong nga urnos ken maysa a napaut a panawen iti talna” nga awan ti peggad iti nuklear nga Armagedon?
Aniat’ Nangiyeg iti Panagbalbaliw?
“Ti panagpatingga iti panagsusuppiat [idiay Europa],” insungbat ni Sekretario-Heneral Javier Pérez de Cuéllar iti reportna iti NU idi 1990 maipapan iti trabaho iti Naciones Unidas. Iti pinulpullo a tawen dayta a narikut a kasasaad “pinataudna ti nakaro a panagsuspetsa ken panagamak ken pinagsisinana ti lubong iti agbibinnusor a grupo.” Imbagana a ti “pananginanama iti kinatalged [a] nangrugin a tumaud isut’ apag-isu a salsalimetmetanen ti Naciones Unidas kadagitoy amin a tawtawen.”
Wen, kasla makasursuron dagiti nasnasion, kinuna ti sekretario-heneral, a “ti nakaro a panangpampanunot iti kinatalged ti militaria agbanag iti tumaud a bukodna a panagsasalisal iti armas, . . . lapdanna ti panagsasarita maipapan iti politika, . . . ken pakaruenna ti pannakarikna iti kinaawan talged kadagiti amin a nasnasion.” Ket aniat’ pinataud daytoy a baro a kababalin?
Maysa nga espiritu iti nabara a panagtitinnulong ken panagtalek iti maysa ken maysa ti nagsaknap iti gimong dagiti papangulo iti superpowers. Bayat ti irarang-ay daytoy nga espiritu, didan kasapulan dagiti agpada a kasta unay ti pannakaarmasna a namilitaran a puersa nga agserbi a lapped kadagiti estratehiko a luglugar idiay Europa. Narbeken ti Pader ti Berlin. Nagkaykaysan ti Alemania. Adu a pagilian iti Makindaya nga Europa ti nangipasdeken kadagiti baro a gobierno, a nangipaay kadagiti umilida iti wayawaya a pulos a dida tinagiragsak idi. Nalukatanen iti turismo, panagsisinnukat iti kultura, komersio, ken negosio dagiti nakaserra a beddeng. Ket kangrunaan kadagiti amin, rinugianen ti Union Soviet ken ti Estados Unidos nga idayaw ti Naciones Unidas ken iwarwaragawag ti pannakasapul iti panangusar iti dayta kas epektibo a puersa iti panangsapsapul ti lubong iti talna ken talged.
Panangsalimetmet iti Napudno a Panangmatmat
Masdaawkayo kadi kadagitoy a kellaat a panagbalbaliw? Pinanunotyon aya, a makitkitatayo met laengen, ti talna ken talged ket ti Naciones Unidas ti mangakem iti kangrunaan a saad iti pannakaibanag dagita a panggep? Gapu iti napasamaken, nalawag a maawatan ti pananginanama. Nupay kasta, iturongnatay ti kinasirib ken ti historia a salimetmetantayo ti napudno a panangmatmat iti daytoy a pananginanama.
Paliiwenyo ti kinuna ni Mr. Pérez de Cuéllar iti reportna: “Namindua iti daytoy a siglo, kalpasan ti dua a makadadael a gubgubat, ti pananginanama a mangibangon iti natalna a sangalubongan nga urnos saan a naan-anay a natungpal.” Ni Presidente Bush dandani inusarna dagiti isu met laeng a sasao iti palawagna iti agkadua a sesion iti Kamara iti E.U. idi Marso 6, 1991. “Namindua sakbayna iti daytoy a siglo, nakaro ti pananggungon ti gubat iti intero a lubong. Namindua itoy a siglo, manipud iti panagamak iti gubat timmaud ti namnama maipaay iti manayon a talna. Namindua sakbayna, dagidiay a namnama napaneknekanda nga adayo, saan a magun-odan ti tao.”
Ad-adda nga espisipiko ti Sekretario iti Estado iti E.U. a ni James Baker idi nagpalawag iti Security Council iti NU. Iti panangawagna iti resolusion a panangusar iti puersa idiay Persian Gulf, impalagipna kadagiti kakaduana a ti “pakpakaasi [ti Ethiopia idi 1936] iti Liga de Naciones saan a naipangag. Saan a nagballigi ti panangikagumaan ti Liga a mangikkat iti pakaigapuan iti panangraut ken ti internasional a riribuk ket napasamak ti gubat.” Nagpakaasi ni Baker: “Ditay koma palubosan ti Naciones Unidas nga agturong iti dalan a nagturongan ti Liga de Naciones.”
Ania ti Liga de Naciones? Apay a naorganisar? Apay a di nagballigi? Ti sungbat kadagitoy a salsaludsod tulongannatay a mangapresiar kadagiti panagbalbaliw a mapaspasamak idiay Naciones Unidas.