Ibangon ti Daiku San ti Arapaap a Balay

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Japan

ADU a sangaili idiay Japan ti maawis iti kinapintas dagiti kadawyan a balbalay a makitada ditoy. Ti agundayas nga atep, ti timmung-ed a sagumaymay, ti nabakudan a minuyongan, ken dagiti beranda aminda papintasenda dagiti balbalay. Ngem, kinapudnona ti kastoy a kita ti balay ket kadawyan a nadisenio, naibangon, ken naarkosan iti panangiwanwan ti maysa laeng a tao. Isut’ maawagan ti Daiku san, wenno maestro nga allawagi.

Ni Mr. Kato ket maysa a Daiku san nga addaanen ti 40 a tawtawen a kapadasan. Isu ken dagiti kakaduana nga allawagi ti mangibangbangon iti ibilang ti kaaduan a Hapones nga arapaap a balayda. Umimdengtayo bayat nga isalaysayna kadatayo ti maipapan iti naisangsangayan a kita ti balay ken no kasano nga ipatakderna dayta.

Klasiko a Disenio

“Ti kalidad ti maysa a nangayed a balay dagiti Hapones,” kuna ti Daiku san, “mabalin a magupgop iti dua laeng a sasao: wabi ken sabi.” Kangrunaan ngem amin, dagitoy a sasao kaipapananda “naan-anay ken makaay-ayo a kinasimple.” “Pulido,” “simple,” ken “makaawis” ket dadduma pay a sasao a tumulong kadatayo a mangapresiar iti makagayugoy nga arkitektura iti Japan.

Gapu iti masansan a bagyo ken ginggined idiay Japan kasta met ti kinasalimuot iti kalgaw, ilawlawag ti Daiku san, kayo ti napili a material para iti balay ti pamilia gapu iti kinaandurna. Ti pitak, kawayan, ken papel ket karaman met dagiti kangrunaan a materiales. Tapno makaay-ayo a kitaen, mamimpinsan a madisenio ti balay ken ti minuyongan.

Aniat’ langa ti arapaap a balay ken ti minuyongan? Kasanot’ pannakaibangonna? Isingasing ti Daiku san a mapankami iti maysa pay a disso a sadiay ipakitana a mismo no kasanot’ panangibangon ti Daiku san iti arapaap a balay.

Manipud Baba nga Agpangato

“Saan a naikali iti daga dagiti balay a naibangon sangagasut a tawtawen a napalabasen,” kinuna ti Daiku san bayat a magmagnakami. “Naisaadda iti aglilinea a busuran a tengtenglen dagiti ababa nga adigi a nagsandag kadagiti batbato.” Ti kinapudno a sitatakder pay dagitoy a pasdek isut’ mangpaneknek iti kinalaing ti Daiku san. “Itatta,” naibaga kadakami, “dagiti pamuon naaramidda manipud iti semento. Ngem agpada pay laeng ti pamay-an ti panangsangal.” Agaplikar met daytoy kadagiti diding, isu a naiduma unay ti pannakaaramidda kadagiti balbalay nga estilo iti Laud.

Ti makin-uneg a diding ti balay idiay Japan ket nairanta a mangbingay laeng imbes a kas maysa a pader. “Iti rabaw ti nalagalaga a napisi a kawayan a kas iti daytoy,” inlawlawag ti Daiku san, bayat nga itudtudona ti maibangbangon a diding, “dua agingga iti lima a katuon ti pitak ti maikabil. Nagduduma ti kapuskol ti tunggal katuon, ket tunggal katuon nasken nga agmaga a naimbag sakbay a maikabil ti sumaruno. Gapu itoy, tallo a bulan ti kasapulan, iti promedio, a mangleppas iti balay.” (Siempre, napapaut ti panangibangon iti maysa nga arapaap a balay.) Dagiti diding, a naparabawan iti napino a pitak wenno darat manipud iti daga a kaykayat dagiti Hapones, ti saan nga agagneb a kas kadagiti semento a diding iti nalam-ek a klima.

Kalpasanna, inturong ti Daiku san ti imatangmi iti suelo. Ti suelo ti beranda, pasilio, ken kusina ket naaramidda iti natangken a kayo. Naalpombraan ti kaaduan kadagiti dadduma pay a silid iti nasedsed pannakalagana nga ikamen a maawagan tatami. Napudot daytoy a naisangsangayan nga alpombra iti tiempo ti lam-ek, nalamiis iti kalgaw, ken natibker ngem nalukneng a paglupisakan wenno pagiddaan. Tunggal ikamen ket agarup a 1 metro por 2 metros ti kalawana ken 5 centimetros ti kapuskolna. Mailasin dagiti silid sigun iti kaadu ti malaonda nga ikamen, isu a maawaganda iti walo-, innem-, wenno uppat-ket-kagudua nga ikamen a silid, depende iti kalawada.

Maysa a Palimed ti Pamilia a Nainget a Masalsalakniban

Ti pangringbawan ti kinalaing ti Daiku san ket adda iti kinasigona a mangsangal iti kayo. Ipakita ti giyami dagiti libro a nasurok a 70 a tawenen ti kadaanda, nga impatawid ni tatangna. Tunggal panid naglaon iti ladawan ti narikut, nagsayaatan a panangsangal iti kayo. Manipud idi kadaanan a tiempo ti nasigo nga allawagi nainget nga ikagumaanna a salakniban ti palimedna a mangsangal iti kayo, nga ipatawidna laeng dayta iti anakna a lalaki wenno iti kasunona. Nupay saanen a kasapulan, mabalin ti mangibangon iti balay a di usaren ti lansa.

“Dadduma kadagitoy a pamay-an iti panangsangal ti maipada kadagidiay us-usaren dagiti dadduma nga allawagi iti dadduma a lugar. Kas pangarigan, addada agsisinggalut a dovetail, rabbet, butt, ken scarf a pannakasangal,” inlawlawag ti Daiku san. No ania a kita ti pannakasangal ti mausar ket agpannuray iti kinatibker ti partikular a paset ti pasdek. Dagiti maitutop a pannakasangal maanduranda ti ginggined, ket agpallayog ti balay no kasta nga agdayeg.

Ti Mangpapintas iti Balay

Nalabit a ti atep ti naisalsalumina unay a paset ti kadawyan a balay dagiti Hapones. Kasla dakkel ken nadagsen no maidilig iti intero a balay. Ngem imbaga kadakami ti Daiku san a ti atep ket, kinapudnona, maysa a pangpatibker kontra kadagiti elemento, a ti tibkerna agtaud iti natibker a sibubukel a troso a wanan. Nupay nagduduma ti kita dagiti atep, kadawyan kadagitoy ti tinubeng (gabled) wenno kuatro-agua (hipped) wenno kumbinasion dagitoy. Impakita kadami ti Daiku san dagiti baldosa ti atep a naaramid iti ginebba a pitak. Manen, rumingbaw ti kolor ti daga, malaksid iti popular nga uman-anninag nga asul ti langit.

“Ti timmung-ed bassit a suli ken nawayway a sagumaymay ket napategda a detalye maipaay iti pakabang-aran ti agtaengto,” kinuna ti Daiku san. “Palubosannakayo a rumuar iti aguyas a sarming a ruangan nga agturong iti beranda iti tiempo ti tudo. Ngem naisimpada iti umiso nga anggulo tapno malinongan iti kalgaw.”

Nalpasen ti panagpasiarmi iti pagpasdekan a lugar. Inawisnakami a mapan mangkita iti maysa a balay nga impatakderna iti maysa ket kagudua a tawen.

Pudpudno nga Arapaap a Balay

Idi nakaasidegkamin a nakalugan iti kotse ken nakitami ti makaay-ayo a planona, ammomi a daytoy ti balay a tunggal maysa ibilangna a pagtaenganna. Ti sango a ruangan ket nasangal a nalagalaga a kayo ken sarming iti likudna. Nalaka nga iduron no lukatan, ket simrekkami iti napintas a pasilio. Idi naikkatmin dagiti sapatosmi, simrekkami iti balay. Natangken ti suelo a badbaddekenmi.

Nagsardengkami tapno matmatanmi dagiti nakaruar nga adigi. Kasla seda ti kalamuyotda ken kasla nabarnisan ti kasilengda. “Saan a nabarnisan wenno napinturaan dagiti kayo iti uneg ti balay,” kinuna kadakami ti Daiku san, a kasla mabasana ti panunotmi. “Napapinoda unay babaen ti katam.”

Iti maysa a parlor idiay Japan, minatmatanmi a naimbag dagiti detalye ti silid. Ti transom, wenno hamba, iti ngato ti aguyas a ruangan, wenno entrepanyo (panel), ket nakitikitan iti napintas pannakaikitikitna a sabong ti cherry. Napalawlawan ti silid iti aguyas nga entrepanyo a naaramid iti papel a naiyabbong iti kayo a kuadro. Ti aguyas a ruangan iti sango ti beranda ket nalagalaga ken naabbongan iti naingpis, puraw a shoji a papel. Dagidiay (maawagan iti fusuma) nga agturong iti pasilio wenno dadduma pay a silid naabbonganda iti napuspuskol a papel. Tunggal entrepanyo, isu a mangbingay kadagiti silid, ket naarkosan iti nagduduma a padron. “Mabalin a padakkelen dagiti babassit a silid babaen ti panangikkat laeng kadagiti aguyas nga entrepanyo,” inlawlawag ti Daiku san. Anian a kinapraktikal dayta!

Ti laeng natibker a diding ti pakaikapetan ti tokonoma, wenno picture recess (immuneg a paset ti diding a pagikapetan ti dekorasion), ken ti naisilpo nga estantena. “Daytoy ti kapintasan a paset iti balay,” kinuna ti Daiku san, “ket ditoy a maikabil ti kasayaatan a kayo.” Itatta, adda a nakabitin dita ti naisangsangayan a lukot ti calligraphy.

Impakitana kadakami ti dadduma pay a paset iti balay. Sumrek iti tunggal silid ti makapasalibukag nga angot ti sedro, aruo, saleng, ken tatami. Nakapulpulido ngem simple ken napintas ti amin nga adda iti uneg ti balay.

Idi rumuarkamin, napanmi kinita ti minuyongan. Nupay saan unay a nalawa, daytat’ nakaul-ulimek ken nakataltalinaay. Addaan daytoy iti libtong a napno kadagiti agkakapintas ti marisna nga ikan ken makaay-ayo a dissuor. Napnekkami a nagawid, a pagsidsiddaawanmi ti kinalaing ken kinasigo ti Daiku san a mangibangon iti balay.