“Laglagipenyo ti Pearl Harbor!”

MAYSA idi a nagpintasan nga agsapa iti Domingo. Ni Adeline iti Isla ti Oahu, maysa a maikanem a grado nga ubing a babai a Hapones-Hawaiiana, adda idi iti paraanganna iti ili ti Honolulu. Nakitana dagiti agtatayab nga eroplano ken asuk nga aggapu iti deppaar iti Pearl Harbor. Dayta kadit’ maysa manen a panagsanay iti militar?

Dagiti tao idiay Oahu nairuamdan kadagiti panagsansanay iti militaria ken ti di agpayso a panagpipinnaltog, ta uray pay ti Bise Admiral a ni William S. Pye iti U.S. Pacific Fleet timman-aw iti tawa ti apartmenna ket kinunana iti asawana: “Kasla naisangsangayan a ti Buyot agsansanay a mangtiro iti agsapa iti Domingo.” Dayta nga agsapa ti Domingo ket Disiembre 7, 1941.

Idi nangngegna dagiti umad-adani nga eroplano, maysa a 13-años nga ubing a lalaki simmirip iti tawa. “Tatang,” imbagana ken tatangna, nga isu ti pangulo iti Kaneohe Naval Air Station, “dagidiay eroplano addaanda iti nalabaga a sirkulo.” Ti pannakasirpat iti nagtimbukel a nalabaga, ti lumlumgak nga init, kadagiti eroplano iti Japanese Imperial Navy, ket umdasen a mangilawlawag iti mapaspasamak—maysa a kellaat a panangraut!

Ni Admiral H. E. Kimmel, komander iti U.S. Pacific Fleet idiay Pearl Harbor, nakaawat ti maysa a report iti panangraut iti telepono. Nakellaat iti kasta unay ta “bimsag” bayat a sitatakder a masmasdaaw, a mangbuybuya kadagiti eroplano ti kalaban a sumayangguseng a kas alumpipinig bayat ti panangbombada iti buyotna. “Ammokon a dagus,” nalagipna, “nga adda dakes a mapaspasamak, a daytoy ket saan laeng a gagangay a panangraut dagiti sumagmamano nga eroplano. Nakaad-adu ti eroplano ti kabusor.”

“Tora, Tora, Tora”

Sumagmamano laeng a minutos sakbay ti panangsinga ti panagbettak ti torpedo ken bomba iti kinatalna itiPearl Harbor, maysa nga opisial a nakalugan iti Hapones a dive-bomber nakitana a limtawen ti isla ti Oahu. “Daytoy nga isla nakataltalna a rauten,” kinunana.

Ti pannakawaknit ti ulep, nupay kasta, inapektaranna ni Commander Mitsuo Fuchida, ti pangulo ti buyot ti eroplano iti mangraraut a puersa, iti naiduma unay a pamay-an. “Mabalin a kaduatayo ti Dios,” impagarupna. “Mabalin a timmulong ti Dios a nangwaknit iti ulep iti Pearl Harbor.”

Idi alas 7:49 t.b., inteden ni Fuchida ti senial a rumaut, “To, To, To,” a kaipapananna “Rumaut!” iti Hapones. Gaput’ pagaammona a naan-anay a nakellaat ti puersa Americano, imbilinna nga iyallatiw ti mensahe babaen iti Morse code tapno ipamatmat a naiwayaten ti panangraut—dagiti nalatak a sasao a “Tora, Tora, Tora” (“Tigre, Tigre, Tigre”).

Naibanagen ti Kellaat nga Iraraut

Kasano a nakalibas a simrek ti nagdakkelan a buyot a mangiraman iti innem nga aircraft carriers agingga iti kaasideg a 370 kilometros manipud Oahu ket impatayabda ti umuna a grupo dagiti 183 a mangraut nga eroplano, isu a nangbaliw a kellaat iti radar networks ket nangipaay iti kasta unay a panangtiro iti U.S. Pacific Fleet? Ti maysa ket, ti puersa a Hapones innalada ti makin-amianan a dalan nupay nakadaldaleg ti baybay iti tiempo ti kalam-ekna. Nakapuy dagiti patrolia ti E.U. iti amianan iti Pearl Harbor. Ket dagiti flattop (eroplano a pakigubat) a Hapones tinaginayonda ti nainget a kinaulimek ti radio.

Nupay kasta, ti radar sipsiputanna ti estratehiko nga isla a mangilasin iti aniaman nga umadani nga eroplano. Agarup alas siete iti dayta a makaikeddeng nga agsapa, dua a private nga adda iti Opana Mobile Radar Station iti isla ti Oahu ti nakadlaw iti naisangsangayan a napipigsa a kilap iti oscilloscope, a mangirepresentar “nalabit iti nasurok a 50” nga eroplano. Ngem idi pinagalertoda ti Information Center, naibaga kadakuada a saanda nga agdanag iti dayta. Ti opisial iti Information Center impagarupna dayta a panagtayab dagiti bombers a B-17 iti Americano a naiyeskediol nga umay iti mainland.

Kaskasdi, saan kadi a nagsuspetsa ti gobierno ti E.U. a mabalin nga adda panangraut? Ti gobierno a Hapones nangipatulod iti 14-paset a mensahe iti embiadona idiay Washington, D.C., tapno itulod ken ni Cordell Hull, ti sekretario ti estado, iti apag-isu nga 1:00 t.m. Eastern Standard Time idi Disiembre 7, 1941. Dayta koma ket parbangon iti Disiembre 7 idiay Pearl Harbor. Ti mensahe a linaon ti sasao ket isardengen ti Japan ti negosasionna iti Estados Unidos maipapan kadagiti naririkut a napolitikaan a bambanag. Gaput’ naammuanda ti mensahe, ti gobierno ti E.U. pagaammona ti kinagrabe ti kasasaad. Iti karabiianan sakbay dayta a malaglagip nga aldaw, ni Franklin D. Roosevelt, agdama idi a presidente iti Estados Unidos, naawatnan ti umuna a 13 a paset iti naammuanen a dokumento. Kalpasan ti panangbasana iti dayta, kinunana, iti kababagasna, “Daytoy kaipapananna ti gubat.”

Nupay no dagiti opisiales ti E.U. mariknada ti umadanin a narungsot a panagtignay ti Hapones, kunaen ti The New Encyclopædia Britannica: “Dida ammo ti oras wenno lugar a pakapasamakanna.” Kaaduan ti makarikna a mabalin a mapasamak dayta iti Adayo a Daya, nalabit iti Thailand.

Masapul a maitantan ti ala 1:00 t.m. a naituding a tiempo agsipud ta dagiti sekretario ti embahada ti Japan nabuntogda nga agimakinilia iti mensahe iti Ingles. Idi ti embahador ti Hapones inyawatna ti dokumento ken ni Hull, ti oras ket alas 2:20 t.m. idiay Washington. Iti dayta a tiempo, mararauten ti Pearl Harbor ket agpegpeggaden iti maikadua a panangraut. Ti damag maipapan iti panangraut nakagtengen ken ni Hull. Dinan pinagtugaw dagiti embiado; binasana ti dokumento ket awan ragsakna a nangiturongen kadakuada iti ruangan.

Ti pannakaitantan ti pannakaitulod ti nairanta nga ultimatum ti nangpakaro iti pungtot ti America a maibusor iti Japan. Uray pay dagiti dadduma a Hapones mariknada a daytoy a kasasaad ti namagbalin iti iraraut iti Pearl Harbor a nasikap nga iraraut imbes nga estratehiko a kellaat nga iraraut. “Dagiti sasao a ‘LAGLAGIPENYO TI PEARL HARBOR’ nagbalin a sapata a nanggargari iti pannakidangadang dagiti Americano,” insurat ni Mitsuo Fuchida, ti komander ti eroplano iti umuna a panangraut. Binigbigna: “Ti panangraut inyegna iti Japan ti pakaibabainan a saan a napukaw uray pay idi kalpasan ti pannakaabakna iti gubat.”

Inawagan ni Fraklin D. Roosevelt ti Disiembre 7 a “maysa a petsa a malaglagip a nagdakes a pakasarsaritaan.” Iti dayta nga aldaw idiay Pearl Harbor, walo a barko ti E.U. a pakigubat ken sangapulo a sabsabali pay a luglugan ti napalned wenno nakaro ti pannakadadaelda, ket nasurok a 140 nga eroplano ti nadadael. Dagiti Hapones napukawda ti 29 nga eroplano kadagiti 360 a pakigubat ken bombers a nangraut iti namindua, malaksid kadagiti lima a midget submarines. Nasurok a 2,330 a biag ti Americano ti napukaw, ken 1,140 ti nasugatan.

Babaen iti ikkis a “Laglagipenyo ti Pearl Harbor!” nagkaykaysa ti publiko nga Americano a maibusor iti Japan. “Babaen iti maymaysa laeng a bumusor a botos iti Kamara,” kuna ti libro a Pearl Harbor as History—Japanese-American Relations 1931-1941, “Ti Kamara (kas ti kaaduan nga Americano) nagkaykaysada a nangsuportar ken ni Presidente Roosevelt iti determinasion a mangparmek iti kabusor.” Saan laeng a ti panangsapul iti panangibales iti panangraut ti gapu iti panangbusorda iti Land of the Rising Sun wenno Japan.

Kellaat a Panangraut Maipaay iti Sangalubongan a Kappia?

Kasano nga inkalintegan dagiti agtuturay a Hapones ti narungsot a panagtignayda? Kasla di nakapapati, kunaenda a naaramid dayta tapno ipasdek ti sangalubongan a kappia babaen ti panamagkaykaysa iti ‘intero a lubong iti maymaysa a dakkel a pamilia,’ wenno hakkō ichiu. Daytoy ti nagbalin a pagsasao a mangidurduron iti Hapones a mangibukbok iti dara. “Ti kangrunaan a panggep iti pagalagadan ti nasion a Japan,” kuna ti gabinete a Hapones idi 1940, “agpannuray iti natibker a pannakaipasdek iti sangalubongan a talna a maitunos iti natan-ok nga espiritu iti hakkō ichiu isu a nakaibangonan ti pagilian, ken iti pannakaibangon, kas umuna nga addang, iti maysa a baro nga urnos iti Dakdakkel a Makindaya nga Asia.”

Malaksid iti pagsasao a hakkō ichiu, ti pannakawayawaya ti Asia manipud iti Makinlaud a pannakabalin nagbalin a dakkel a kalat ti Hapones iti pannakigubat. Dagitoy a dua a pakaigapuan ti naibilang a pagayatan ti emperador. Tapno maibanag daytoy a panangparmek iti lubong, dagiti militarista ti nangidaulo iti nasion a makigubat iti China ken kalpasanna iti Makinlaud a pannakabalin, agraman iti Estados Unidos.

Ni Isoroku Yamamoto, hepe a komander iti Combined Fleet iti Japan, nupay kasta, napudno ti panangibagana nga awan ti pamay-an ti panangringbaw dagiti puersa a Hapones iti Estados Unidos. Nakakita laeng ti maymaysa a gundaway a mangtaginayon iti panangdominar ti Japan iti Asia. Ti Imperial Navy masapul a “sirurungsot a rautenna ken dadaelenna ti kangrunaan a buyot ti E.U. iti pangrugian pay laeng ti gubat, tapno mapukaw ti pakinakem ti U.S. Navy ken ti ilina” ket “lumned agingga a saanen a maisubli,” kinunana. Gapuna rimsua ti kapanunotan a kellaat a panangraut iti Pearl Harbor.

[Ladawan iti panid 4]

Mararaut ti Pearl Harbor

[Credit Line]

Ladawan ti U.S. Navy/U.S. National Archives