Ti Silo ti Diborsio

NI Andrew ken Ann ket nagsayaatan nga agassawa. Ni Ann di matagtagari ken ad-adda a managpanunot kadagiti dua, ngem ti naragsak a kinaulimekna kasla maibagay a katupag ti ad-adda a mannakilangen a personalidad ni Andrew, ti kinaalibtakna ken ti kinamanagpakatawana. Ni Ann maragsakan iti kaadda ni lakayna. Ket makita ti siasinoman a ni Andrew maayatan unay kenkuana.

Kalpasan ti pito a tawen, nupay kasta, nangrugin a masinasina ti panagasawada. Nakagun-od ni Andrew ti baro a trabaho a nangala iti adu a tiempona. Kagura ni Ann ti baro a kinaokupadona iti trabahona ken masansan a pannakaladawna iti rabii. Pinadasna ti “agbalin nga okupado bayat nga awan ti asawana,” kas kunana, babaen ti panangipamaysana iti bukodna a karera. Ngem di nagbayag madlawna nga agaw-awiden ni Andrew a nakainum, nga ilawlawagna a nakikuyog kadagiti kakaduana iti negosio. Kimmaro ti panagin-inumna, ket kamaudiananna pimmanaw ni Ann iti apartmentda. Nagtungpal ni Andrew iti panagliday. Iti las-ud ti sumagmamano a bulan nagdiborsiodan.

Kadagiti adu daytoy nga estoria mabalin a gagangayen. Kas nakitatayon, ngimmato ti bilang dagiti diborsio iti intero a lubong. Ket tapno masigurado, dadduma a diborsio di maliklikan ken nasken. Saan a naan-anay nga iparit ti Biblia ti diborsio, kas pagarupen dagiti dadduma. Dagiti pagalagadanna ket awan idaddadumana ken nainkalintegan, nga ipalubosna ti diborsio gapu iti pannakikamalala (Mateo 19:9); dagiti prinsipiona ipalubosna met ti panagsina ti agassawa iti sidong ti aglablabes a kasasaad, kas iti pisikal a panangabuso.a (Kitaenyo ti Mateo 5:32; 1 Corinto 7:10, 11.) Ngem dagitoy saan nga isu dagiti prinsipio a nakaigapuan ti panagdiborsio da Andrew ken Ann.

Kristiano da Andrew ken Ann ket dinayawda idi kas sagrado ti panagasawa. Ngem kas kadatay amin, agbibiagda iti maysa a lubong a mangikaskasaba iti naiduma a kababalin—a ti panagasawa ket mabalin nga ibelleng ket ti diborsio ti pamay-an ti panangibelleng. Tinawen daytoy a kita ti kapanunotan impluensiaanna ti rinibo nga agassawa nga agdiborsio gapu kadagiti saan a natibker, saan a Nainkasuratan a rason. Ket adut’ makabigbig—a naladawen—a ti “moderno,” “nalawlawagan” a kababalin maipapan iti diborsio ti nangawis kadakuada iti dayta a silo.

Silo? ‘Maysa a nakaam-amak a sao,’ mabalin a kunat’ dadduma. Mabalin a mariknayo, kas iti adu itatta, a ti diborsio ket maysa laeng a sibilisado a pamay-an ti ilalapsut iti nakaay-ay-ay a panagasawa. Ngem pagaammoyo kadi ti pagdaksan ti diborsio? Ken nakitayo kadin no kasano kasikap ti panangbukel ti lubong itatta kadagiti kapanunotantayo maipapan iti diborsio—a ditay mabigbigbig dayta?

Ti Pangawis iti Panangpennek iti Bagi

No maipapan kada Andrew ken Ann, paset iti appan a nangawis kadakuada iti diborsio isu ti makagargari a kari a panangpennek iti bagi babaen iti naballigi a karera. Ti panagasawada nagbalin a biktima iti ‘panangiyun-una iti karera’ kas ti kapapatgan iti biagda. Saan nga isuda ti immuna a biktima. Ti pagiwarnak a Family Relations napaliiwna idi pay 1983: “Ti panangpennek ti indibidual iti bagina nagbalinen a prinsipio a mangiwanwan iti panagtignay ti maysa. Kas banagna, ti nasinged a singgalut ti kaaduan a miembro ti pamilia mabibiit a magsat ket maikabil pay ti panagasawa iti kasta unay a rigat.” Ni Andrew maawis unay iti baro a trabahona ken ti ipaayna nga irarang-ay. Nangala kadagiti kanayonan a proyekto ken nakilanglangen kadagiti kakaduana kalpasan ti panagtrabaho tapno magun-odna iti ad-adda a panagraem ken panangawatda. Kabayatanna, ni Ann naay-ayo iti karerana gapu iti pannakasirmata iti balligi babaen iti ad-adda pay a panagadal.

Ti pananggun-od iti balligi nagkadua ti epektona. Umuna, dayta kaipapananna a da Andrew ken Ann basbassiten ti tiempoda para iti maysa ken maysa. Kas kinuna ni Ann: “Maguy-guyodkami iti nagduma a pagturongan. Gapuna awanen dagiti panagsaritami iti alas dies ti rabii a kas ti sigud nga ar-aramidenmi, panagtugawmi a dua ket pagsaritaanmi dagiti bambanag. Isut’ agsaganan maipaay iti trabaho iti sumaganad nga aldaw, ket kastaak met. Simmardengen ti panagsarita.”

Ti maikadua nga epekto ket naespirituan. Babaen ti panangiyun-una iti karerada, iwalwalindan ti relasionda iti Dios idinto a dayta ti tiempo ti pannakasapulda unay kenkuana. Maysa a naipamaysa a programa iti panangiyaplikar kadagiti prinsipio iti Biblia ti nakatulong koma ken Andrew a nangtaming iti parikutna a panaginum ken nangipaay ken ni Ann iti bileg a nakipagtalinaed iti asawana a mangsaranget itoy a narigat a kapadasan.

Gapuna imbes a rinisotda dagiti parikut ti panagasawada, minatmatanda ti diborsio a kas ti praktikal a pagpilian, nalabit kas pakawayawayaan kadagiti amin a pakarigatanda. Kalpasan ti diborsio, ti basol ken pannakaibabainda ti nangpasardengen kadakuada iti naespirituan a panagbiagda a namimpinsan. Didan akmen a Kristianoda.

Dagiti “Eksperto” Tumulongda a Mangappan iti Silo

Adut’ agassawa nga agturong kadagiti mamalbalakad iti panagasawa ken kadagiti therapist wenno liblibro nga insurat dagita nga autoridad, no maipasangoda kadagiti parikut iti panagasawa. Ngem nakalkaldaang, dadduma a moderno nga “eksperto” iti panagasawa ti napaneknekan nga ad-adda a nasigo a mangitandudo iti diborsio ngem ti mangitalimeng iti panagasawa. Kadagiti nabiit pay a dekada dagiti kapanunotan ti “eksperto” a bumusor iti panagasawa nakaad-aduda ken makadadael.

Kas pangarigan, ti psychotherapist a ni Susan Gettleman ken ni Janet Markowitz agsennaayda iti The Courage to Divorce: “Agtultuloy ti di nainkalintegan a pammati a dagiti nagdiborsio simiasida iti makagunggona a banag a maawagan ‘gagangay a biag ti pamilia.’” Dagitoy busorenda ti “legal a lapped ken moral a pagalagadan” a mangbusor iti diborsio a “naibatay iti narelihiusuan a prinsipio a namunganay adu a siglon ti napalabas.” Ti diborsio, kunada, addanto iti aglawlaw agingga a ti “main-inut a kinaawan pateg ti panagasawa” ti mamagbalin iti diborsio a “saanen a nasken.” Irekomendarda ti libroda kadagiti abogado, hues—ken kadagiti klero!

‘Saan a dakes ti diborsio. Mangwayawaya ti diborsio. Ti kasaknap ti diborsio ket saan a pagilasinan nga adda dakes a banag iti kagimongan; daytat’ pagilasinan nga adda dakes iti institusion ti panagasawa.’ Adu nga “eksperto” ti nangisuro iti dayta a panangmatmat, nangnangruna bayat ti kalatakan a tiempo iti seksual a panagbalbaliw idi 1960’s ken 1970’s. Iti di pay nabayag, dadduma a sikologo ken antropologo ti nangikuna pay a ti tao ket “naiprograma”—babaen iti ebolusion dagiti amin a banag, a makisinnukat iti asawa iti tunggal sumagmamano a tawen. Iti sabali a pannao, ti pannakiabig ken ti diborsio ket gagangay laeng.

Narigat a panunoten ti kaadu dagiti panagasawa a nadadael gapu kadagita a kapanunotan. Ngem adu a sabsabali nga eksperto ti mangiparegta iti diborsio iti nasiksikap pay a pamay-an. Bayat ti panangsirarak ni Diane Medved iti librona a The Case Against Divorce, nasarakanna nga adda 50 a libro iti lokal a librariana a nupay dida intandudo a direkta ti diborsio, ‘pinaregtada dagiti managbasa a mangituloy iti diborsio.’ Isut’ namakdaar: “Dagitoy a libro palakaenna ti iseserrekyo iti panagwaywayas ket itandudona ti ‘baro a wayawayayo’ a kas . . . ti kamaudianan a pamay-an nga agturong iti pannakapnek.”

Dadduma nga Impluensia

Siempre, addada adu a dadduma nga impluensia a mangitandudo iti diborsio malaksid kadagiti di umisot’ pannakaiwanwanna nga “eksperto.” Ti pagiwarnak—TV, sine, dagiti magasin, nobela ti romansa—masansan a nayonanda ti nakaad-adu a propaganda a mangbusor iti panagasawa. No dadduma ti pagiwarnak mangipaay iti mensahe a ti awan sardayna a pakaragsakan, pakaay-ayuan, ken pakapnekan adda iti ruar ti makapasikor a naasawaan a panagbiag ket iti ngudo daytoy a makaawis a kinadayag ti kinawaywayas ken wayawaya adda nga agur-uray ti sabali nga asawa, a natantan-ok ngem ti adda iti pagtaengan.

Ti basta panagduadua iti kasta a managalsa a kapanunotan mabalin a di mangsalaknib kadakuada. Kas inlawlawag ni Medved: “Buyaem ti maysa a sine, ket uray pay iti nailubongan a kinasiribmo agpaiturayka iti pannakabalinna. Dika maliklikan dayta—ti estoria ken dagiti panagtignay naiparangda iti pamay-an a mangawis iti pannakipagrikna iti kangrunaan a karakter (ti di napasnek nga asawa a lalaki?) ken ti panangbusor ti kontrabida (ti managreklamo nga asawa a babai?). . . . Mabalin a dikay anamongan a personal ti makitayo, ngem ti basta pannakaammo a daddumat’ manganamong iti dayta, a mapabileg iti riniwriw pay a pamay-an iti intero a kulturatayo, pukawenna ti determinasionyo nga agaramid iti naimbag ken ti panagtalekyo.”

Pudno nga impluensiaannatay ti kababalin ti padatay a tao. No pudno dayta kadagiti mensahe iti pagiwarnak, ad-adda pay a pudno dayta kadagiti pilientay a gagayyemtayo! Nainsiriban, mamakdaar ti Biblia: “Saankayo a maallilaw. Dagiti dakes a pannakikuyog dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.” (1 Corinto 15:33) Ti nasayaat a panagasawa ket maysa kadagiti makagunggona unay a kababalin. Madadaeltay dayta no makigayyemtay kadagidiay di mangraem iti institusion ti panagasawa. Adu nga agassawa ti siaannad a naiturong iti diborsio gapu ta impudnoda dagiti parikutda iti panagasawa kadagita a “gagayyem”—no dadduma kadagidiay pay a nangpili iti diborsio nga awan ti nainkalintegan a pangibatayanda iti diborsio.

Dadduma ti nasapa unay a nangsapul iti balakad ti maysa nga abogado no adda parikut ti panagasawada. Nalipatanda a ti sistema ti linteg kadagiti adu a dagdaga ket nagsayaatan ti panagandarna nga organisasion a nairanta a mangpalaka iti diborsio. Ta kinapudnona, dagiti abogado magunggonaanda iti panangtaming kadagiti diborsio, saanda a magunggonaan iti panangrisot kadagiti parikutda.

Kaskasdi, mabalin a panunotenyo, ‘No amin dagita nga abogado, therapist, dagiti kameng iti pagiwarnak, ken uray pay dagiti gagayyem ken kaam-ammo anamonganda ken sibibileg a pinalugodanda ti diborsio, mabalin kadi a pudno ti sasawenda?’ Mabalin kadi a ti nakaad-adu a tao agbiddut maipapan iti maysa a banag a nakapatpateg? Ti panangmatmat kadagiti dadduma a nagbanagan iti diborsio tulongannatayto a mangkita iti sungbat.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Dadduma nga “eksperto” iti panagasawa ti ad-adda a nasigo iti panangitandudo iti diborsio ngem ti panangitalimeng iti panagasawa