Ti Silo ti Diborsio

NI Andrew ken Ann ket nagsayaatan nga agassawa. Ni Ann di matagtagari ken ad-adda a managpanunot kadagiti dua, ngem ti naragsak a kinaulimekna kasla maibagay a katupag ti ad-adda a mannakilangen a personalidad ni Andrew, ti kinaalibtakna ken ti kinamanagpakatawana. Ni Ann maragsakan iti kaadda ni lakayna. Ket makita ti siasinoman a ni Andrew maayatan unay kenkuana.

Kalpasan ti pito a tawen, nupay kasta, nangrugin a masinasina ti panagasawada. Nakagun-od ni Andrew ti baro a trabaho a nangala iti adu a tiempona. Kagura ni Ann ti baro a kinaokupadona iti trabahona ken masansan a pannakaladawna iti rabii. Pinadasna ti “agbalin nga okupado bayat nga awan ti asawana,” kas kunana, babaen ti panangipamaysana iti bukodna a karera. Ngem di nagbayag madlawna nga agaw-awiden ni Andrew a nakainum, nga ilawlawagna a nakikuyog kadagiti kakaduana iti negosio. Kimmaro ti panagin-inumna, ket kamaudiananna pimmanaw ni Ann iti apartmentda. Nagtungpal ni Andrew iti panagliday. Iti las-ud ti sumagmamano a bulan nagdiborsiodan.

Kadagiti adu daytoy nga estoria mabalin a gagangayen. Kas nakitatayon, ngimmato ti bilang dagiti diborsio iti intero a lubong. Ket tapno masigurado, dadduma a diborsio di maliklikan ken nasken. Saan a naan-anay nga iparit ti Biblia ti diborsio, kas pagarupen dagiti dadduma. Dagiti pagalagadanna ket awan idaddadumana ken nainkalintegan, nga ipalubosna ti diborsio gapu iti pannakikamalala (Mateo 19:9); dagiti prinsipiona ipalubosna met ti panagsina ti agassawa iti sidong ti aglablabes a kasasaad, kas iti pisikal a panangabuso.a (Kitaenyo ti Mateo 5:32; 1 Corinto 7:10, 11.) Ngem dagitoy saan nga isu dagiti prinsipio a nakaigapuan ti panagdiborsio da Andrew ken Ann.

Kristiano da Andrew ken Ann ket dinayawda idi kas sagrado ti panagasawa. Ngem kas kadatay amin, agbibiagda iti maysa a lubong a mangikaskasaba iti naiduma a kababalin​—a ti panagasawa ket mabalin nga ibelleng ket ti diborsio ti pamay-an ti panangibelleng. Tinawen daytoy a kita ti kapanunotan impluensiaanna ti rinibo nga agassawa nga agdiborsio gapu kadagiti saan a natibker, saan a Nainkasuratan a rason. Ket adut’ makabigbig​—a naladawen​—a ti “moderno,” “nalawlawagan” a kababalin maipapan iti diborsio ti nangawis kadakuada iti dayta a silo.

Silo? ‘Maysa a nakaam-amak a sao,’ mabalin a kunat’ dadduma. Mabalin a mariknayo, kas iti adu itatta, a ti diborsio ket maysa laeng a sibilisado a pamay-an ti ilalapsut iti nakaay-ay-ay a panagasawa. Ngem pagaammoyo kadi ti pagdaksan ti diborsio? Ken nakitayo kadin no kasano kasikap ti panangbukel ti lubong itatta kadagiti kapanunotantayo maipapan iti diborsio​—a ditay mabigbigbig dayta?

Ti Pangawis iti Panangpennek iti Bagi

No maipapan kada Andrew ken Ann, paset iti appan a nangawis kadakuada iti diborsio isu ti makagargari a kari a panangpennek iti bagi babaen iti naballigi a karera. Ti panagasawada nagbalin a biktima iti ‘panangiyun-una iti karera’ kas ti kapapatgan iti biagda. Saan nga isuda ti immuna a biktima. Ti pagiwarnak a Family Relations napaliiwna idi pay 1983: “Ti panangpennek ti indibidual iti bagina nagbalinen a prinsipio a mangiwanwan iti panagtignay ti maysa. Kas banagna, ti nasinged a singgalut ti kaaduan a miembro ti pamilia mabibiit a magsat ket maikabil pay ti panagasawa iti kasta unay a rigat.” Ni Andrew maawis unay iti baro a trabahona ken ti ipaayna nga irarang-ay. Nangala kadagiti kanayonan a proyekto ken nakilanglangen kadagiti kakaduana kalpasan ti panagtrabaho tapno magun-odna iti ad-adda a panagraem ken panangawatda. Kabayatanna, ni Ann naay-ayo iti karerana gapu iti pannakasirmata iti balligi babaen iti ad-adda pay a panagadal.

Ti pananggun-od iti balligi nagkadua ti epektona. Umuna, dayta kaipapananna a da Andrew ken Ann basbassiten ti tiempoda para iti maysa ken maysa. Kas kinuna ni Ann: “Maguy-guyodkami iti nagduma a pagturongan. Gapuna awanen dagiti panagsaritami iti alas dies ti rabii a kas ti sigud nga ar-aramidenmi, panagtugawmi a dua ket pagsaritaanmi dagiti bambanag. Isut’ agsaganan maipaay iti trabaho iti sumaganad nga aldaw, ket kastaak met. Simmardengen ti panagsarita.”

Ti maikadua nga epekto ket naespirituan. Babaen ti panangiyun-una iti karerada, iwalwalindan ti relasionda iti Dios idinto a dayta ti tiempo ti pannakasapulda unay kenkuana. Maysa a naipamaysa a programa iti panangiyaplikar kadagiti prinsipio iti Biblia ti nakatulong koma ken Andrew a nangtaming iti parikutna a panaginum ken nangipaay ken ni Ann iti bileg a nakipagtalinaed iti asawana a mangsaranget itoy a narigat a kapadasan.

Gapuna imbes a rinisotda dagiti parikut ti panagasawada, minatmatanda ti diborsio a kas ti praktikal a pagpilian, nalabit kas pakawayawayaan kadagiti amin a pakarigatanda. Kalpasan ti diborsio, ti basol ken pannakaibabainda ti nangpasardengen kadakuada iti naespirituan a panagbiagda a namimpinsan. Didan akmen a Kristianoda.

Dagiti “Eksperto” Tumulongda a Mangappan iti Silo

Adut’ agassawa nga agturong kadagiti mamalbalakad iti panagasawa ken kadagiti therapist wenno liblibro nga insurat dagita nga autoridad, no maipasangoda kadagiti parikut iti panagasawa. Ngem nakalkaldaang, dadduma a moderno nga “eksperto” iti panagasawa ti napaneknekan nga ad-adda a nasigo a mangitandudo iti diborsio ngem ti mangitalimeng iti panagasawa. Kadagiti nabiit pay a dekada dagiti kapanunotan ti “eksperto” a bumusor iti panagasawa nakaad-aduda ken makadadael.

Kas pangarigan, ti psychotherapist a ni Susan Gettleman ken ni Janet Markowitz agsennaayda iti The Courage to Divorce: “Agtultuloy ti di nainkalintegan a pammati a dagiti nagdiborsio simiasida iti makagunggona a banag a maawagan ‘gagangay a biag ti pamilia.’” Dagitoy busorenda ti “legal a lapped ken moral a pagalagadan” a mangbusor iti diborsio a “naibatay iti narelihiusuan a prinsipio a namunganay adu a siglon ti napalabas.” Ti diborsio, kunada, addanto iti aglawlaw agingga a ti “main-inut a kinaawan pateg ti panagasawa” ti mamagbalin iti diborsio a “saanen a nasken.” Irekomendarda ti libroda kadagiti abogado, hues​—ken kadagiti klero!

‘Saan a dakes ti diborsio. Mangwayawaya ti diborsio. Ti kasaknap ti diborsio ket saan a pagilasinan nga adda dakes a banag iti kagimongan; daytat’ pagilasinan nga adda dakes iti institusion ti panagasawa.’ Adu nga “eksperto” ti nangisuro iti dayta a panangmatmat, nangnangruna bayat ti kalatakan a tiempo iti seksual a panagbalbaliw idi 1960’s ken 1970’s. Iti di pay nabayag, dadduma a sikologo ken antropologo ti nangikuna pay a ti tao ket “naiprograma”​—babaen iti ebolusion dagiti amin a banag, a makisinnukat iti asawa iti tunggal sumagmamano a tawen. Iti sabali a pannao, ti pannakiabig ken ti diborsio ket gagangay laeng.

Narigat a panunoten ti kaadu dagiti panagasawa a nadadael gapu kadagita a kapanunotan. Ngem adu a sabsabali nga eksperto ti mangiparegta iti diborsio iti nasiksikap pay a pamay-an. Bayat ti panangsirarak ni Diane Medved iti librona a The Case Against Divorce, nasarakanna nga adda 50 a libro iti lokal a librariana a nupay dida intandudo a direkta ti diborsio, ‘pinaregtada dagiti managbasa a mangituloy iti diborsio.’ Isut’ namakdaar: “Dagitoy a libro palakaenna ti iseserrekyo iti panagwaywayas ket itandudona ti ‘baro a wayawayayo’ a kas . . . ti kamaudianan a pamay-an nga agturong iti pannakapnek.”

Dadduma nga Impluensia

Siempre, addada adu a dadduma nga impluensia a mangitandudo iti diborsio malaksid kadagiti di umisot’ pannakaiwanwanna nga “eksperto.” Ti pagiwarnak​—TV, sine, dagiti magasin, nobela ti romansa​—masansan a nayonanda ti nakaad-adu a propaganda a mangbusor iti panagasawa. No dadduma ti pagiwarnak mangipaay iti mensahe a ti awan sardayna a pakaragsakan, pakaay-ayuan, ken pakapnekan adda iti ruar ti makapasikor a naasawaan a panagbiag ket iti ngudo daytoy a makaawis a kinadayag ti kinawaywayas ken wayawaya adda nga agur-uray ti sabali nga asawa, a natantan-ok ngem ti adda iti pagtaengan.

Ti basta panagduadua iti kasta a managalsa a kapanunotan mabalin a di mangsalaknib kadakuada. Kas inlawlawag ni Medved: “Buyaem ti maysa a sine, ket uray pay iti nailubongan a kinasiribmo agpaiturayka iti pannakabalinna. Dika maliklikan dayta​—ti estoria ken dagiti panagtignay naiparangda iti pamay-an a mangawis iti pannakipagrikna iti kangrunaan a karakter (ti di napasnek nga asawa a lalaki?) ken ti panangbusor ti kontrabida (ti managreklamo nga asawa a babai?). . . . Mabalin a dikay anamongan a personal ti makitayo, ngem ti basta pannakaammo a daddumat’ manganamong iti dayta, a mapabileg iti riniwriw pay a pamay-an iti intero a kulturatayo, pukawenna ti determinasionyo nga agaramid iti naimbag ken ti panagtalekyo.”

Pudno nga impluensiaannatay ti kababalin ti padatay a tao. No pudno dayta kadagiti mensahe iti pagiwarnak, ad-adda pay a pudno dayta kadagiti pilientay a gagayyemtayo! Nainsiriban, mamakdaar ti Biblia: “Saankayo a maallilaw. Dagiti dakes a pannakikuyog dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.” (1 Corinto 15:33) Ti nasayaat a panagasawa ket maysa kadagiti makagunggona unay a kababalin. Madadaeltay dayta no makigayyemtay kadagidiay di mangraem iti institusion ti panagasawa. Adu nga agassawa ti siaannad a naiturong iti diborsio gapu ta impudnoda dagiti parikutda iti panagasawa kadagita a “gagayyem”​—no dadduma kadagidiay pay a nangpili iti diborsio nga awan ti nainkalintegan a pangibatayanda iti diborsio.

Dadduma ti nasapa unay a nangsapul iti balakad ti maysa nga abogado no adda parikut ti panagasawada. Nalipatanda a ti sistema ti linteg kadagiti adu a dagdaga ket nagsayaatan ti panagandarna nga organisasion a nairanta a mangpalaka iti diborsio. Ta kinapudnona, dagiti abogado magunggonaanda iti panangtaming kadagiti diborsio, saanda a magunggonaan iti panangrisot kadagiti parikutda.

Kaskasdi, mabalin a panunotenyo, ‘No amin dagita nga abogado, therapist, dagiti kameng iti pagiwarnak, ken uray pay dagiti gagayyem ken kaam-ammo anamonganda ken sibibileg a pinalugodanda ti diborsio, mabalin kadi a pudno ti sasawenda?’ Mabalin kadi a ti nakaad-adu a tao agbiddut maipapan iti maysa a banag a nakapatpateg? Ti panangmatmat kadagiti dadduma a nagbanagan iti diborsio tulongannatayto a mangkita iti sungbat.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Dadduma nga “eksperto” iti panagasawa ti ad-adda a nasigo iti panangitandudo iti diborsio ngem ti panangitalimeng iti panagasawa