Dagiti Gangannaet—Sangalubongan a Parikut

“MAPANKAMI idiay Johannesburg tapno agsapul iti kuarta agsipud ta awan ti trabaho ditoy,” kinuna ti maysa nga immakar a trabahador manipud kadagiti away iti makin-abagatan nga Africa. Kunana: “No adda trabaho ditoy saankami koman a mapan idiay Johannesburg.” Ti nakalkaldaang a panangilawlawagna deskribirenna ti parikut a sanguen dagiti adu a gangannaet ken umakar a trabahador. Ngem ti basta kaadu ti umakar idi napalabas a sumagmamano a dekada ti mangpaamak kadagiti dadduma a tattao. (Kitaenyo ti kahon, panid 5.) Impadamag ti inaldaw a warnakan a Kastila nga El País: “Kellaat a nagparang manen ti racismo ken ti rurod kadagiti gangannaet idiay baro nga Alemania.” Dagiti narungsot a managderraaw, a deskribiren ti warnakan a kas neo-Nazi a nangkalbo ti ul-uloda, ti nangatake kadagiti immakar. Dadduma nga opisiales ti imigrasion inaminda a surotenda ti maysa a pagalagadan ti panangilaksid. Maysa nga opisial iti imigrasion iti maysa a pagilian ti Asia kinunana a ti trabahona isut’ ‘panangpaksiat kadagiti gangannaet.’ Kasta met, iti panagkomentona maipapan iti nabiit pay nga iseserrek dagiti adu a nagkamang manipud iti maysa a pagilian iti Makindaya nga Europa, isalaysay ti magasin a Time ti maipapan iti maysa a nangato nga opisial a nagkuna: “Dikam pagbalinen a nanam-ay unay ida ta kayatmi nga agawidda.” Ti nakaskas-ang pay isu dagiti sasao ti maysa a periodista idiay Francia a mamati a dagiti ‘gangannaet nga umakar sadiay ket pagpeggadan.’ Ania dagiti rasonna? “Naiduma ti rasada, naiduma ti pagsasaoda, [ken] naiduma dagiti ipangpangrunada.” Inngudona ti saona: “Masapul nga idestierrotayo dagiti adu a mabaelantayo nga idestierro, [ken] iputputongtayo dagiti dadduma.” Babaen kadagita a panangbusor kadagiti gangannaet a nanglawlaw kadakuada, di pagduaduaan a dagiti gangannaet sanguenda ti panangidumduma dagiti lokal a komunidad a makarikna nga agpegpeggadda gapu iti kellaat a panagadu dagiti gangannaet. Gagangayen, maysa a makarurod nga Israeli pagleddaanganna ti kinapudno a “dagiti makinkukua iti daga kaykayatda dagiti immakar a Soviet” agsipud ta mangipaay ti gobierno iti kuarta kadagitoy no agnaedda idiay Israel. Kas banagna, dagiti lokal nga umili mapilitda nga umakar manipud iti pagtaenganda gapu iti nangatngato nga abang. Di mailibak a dagiti gangannaet masansan nga aklonenda dagiti nababa a kita ti trabaho a lalaisen dagiti lokal nga umili. Kas banagna, adu kadagiti kasangsangpet ti masapul nga agtrabaho iti sidong dagiti narigat a kasasaad a maipaay iti nababa a sueldo—nangnangruna no saan a legal ti yaakarda. Mainayon pay, iti pagtrabahuan masansan a sagabaen dagiti gangannaet ti kasta unay a panangidumduma gapu iti gangannaet a kasasaadda. Aniaman ti kinataoda wenno sadinoman ti pagtaenganda, kaaduan nga umakar sanguenda ti narigat a pangbang-ar ti panagdandanagda a pinataud ti ipapanawda iti pagilianda ken ti panangpatanor iti baro a singgalut a maipaay iti masanguanan. Ti warnakan a U.S.News & World Report kunaenna a dagiti gangannaet “masansan a mariknada a mailaklaksidda ken maringbawan iti pangrugian.” Para kadagiti dadduma kasta unay ti panangikagumaan. Maipapan kadagitoy, kuna pay ti report: “Kumaro pay ti panagdanag iti ipapanaw iti immuna a pagtaengan babaen iti di pannakasarak iti maikadua a pagtaengan.” Para kadagiti adu daytoy a pannakarikna iti ipapanaw iti dagada adut’ pakainaiganna iti dakkel a trabaho a panagsuro iti baro a pagsasao.

Kasanot’ Panangisaom . . . ?

Adda kadi tiempo a masapul a suruenyo ti sabali a pagsasao ken makibagaykayo iti sabali a kultura? Aniat’ epekto dayta kadakayo? Kaaduanna “ti maudi a resulta dagiti nagbannoganyo isut’ kankanayon a pannakarikna iti di kinanaan-anay,” insungbat ni Stanislaw Baranczak, immakar a Polako ken mannurat idiay Estados Unidos. Wen, nasken ti pagsasao tapno agbalin a makagunggona a paset ti kagimongan. Ti panangsuro iti baro a pagsasao mabalin a maysa a karirikutan nga aspeto iti panagkaykaysa, nangnangruna kadagiti lallakayen/babbaketen a gangannaet. Para kadagitoy nga immakar, ti panangsuro iti maysa a pagsasao masansan a mamataud iti sabali a parikut. Ti warnakan nga Aging kunaenna a no dagiti gangannaet dida masuro ti pagsasao ken dida makabagay iti kultura, masansan a mangpaliday dayta, nga isut’ dida pakaipamaysaan iti panagsuro ti baro a pagsasao. Kamaudiananna, ti gangannaet ad-addan nga agkedked nga agadal gapu iti rigat ken pannakaibabain iti panagsuro iti pagsasao. Kumaro pay ti parikut no naparpartak a masursuro dagiti ubbing ti pagsasao ken kultura ngem dagiti dadakkelda. Daytoy masansan nga agbanag iti panagririnnisiris ken di panagkikinnaawatan ti kaputotan kadagiti immakar a pampamilia, no umakar nga agkukuyog ti intero a pamilia.

Nabingaybingay a Pampamilia

Maysa kadagiti saan unay napaneknekan ngem nakalkaldaang unay a resulta iti yaakar dagiti adu isut’ makadangran nga epekto dayta iti pamilia. Kaaduanna, masinasina ti pamilia no maysa wenno ti dua a nagannak ibatida dagiti annakda nga aywanan ti dadduma a miembro ti pamilia bayat nga agsapulda iti nasaysayaat a pagsapulan iti sabali a daga. Dagiti nasarakan ti Second Carnegie Inquiry Into Poverty and Development in Southern Africa ibagana a daytoy a kita ti yaakar “dadaelenna . . . ti kasasaad ti pamilia.” Ti report paneknekanna dagiti espisipiko a kaso no kasano a nasinasina dagiti pamilia idi a dagiti indibidual a miembro ti pamilia dida nagkukuyog nga immakar.

Dagitoy ti sumagmamano laeng kadagiti parikut a sanguen dagiti immakar iti sangalubongan, malaksid ti gastos iti yaakar, ti panamagbalin a legal ti yaakar, ken dagiti pangngeddeng a maaramid maipapan iti salun-at, balay, edukasion, ken dadduma a miembro ti pamilia.

Gapuna, iti sidong dagitoy amin a pakarigatan, apay pay laeng nga umakar dagiti gangannaet?

[Kahon iti panid 4]

Agtrabaho dagiti Agpareha

NUPAY addada dadduma a parikut a mainaig iti di magawidan nga iseserrek dagiti gangannaet, adda met adu a pammaneknek a mangipakita nga iti adu a kaso dagiti gangannaet ket pagimbagan ti pagilian a nangawat kadakuada.

“Ti Makinlaud nga Alemania ken dagiti gangannaet a trabahadorna nalawag a nagunggonaanda iti maysa ken maysa,” kuna ti magasin a Time, nga innayonna pay a “dagiti pagrunawan ti asero kadagiti pagsangalan iti kotse a Ruhr ken Mercedes iti ruar ti Stuttgart ti pagtartrabahuan dagiti sangaili a trabahador.” Kasta met, sigun iti National Geographic, “ti industria ti kawes iti Nueva York narbek koman” no awan dagiti immakar nga agtrabaho.

Mabigbig dagiti espesialista iti ekonomia ti napateg a kontribusion dagitoy nga immakar iti pagilian a nangkupkop kadakuada. Nupay nagsagabada iti nakaro a panangidumduma, dagiti Turko, Pakistani, ken taga Algeria idiay Europa nasursuroda ti makibagay. “Nakapagballigida,” kuna ti U.S.News & World Report, ket itultuloyda ti agballigi “agingga a ti Europa . . . maammuannanto, gapu laeng iti ekonomia, a kasapulanna ida.”

Gaput’ gagarda nga agballigi iti baro a pagilianda, ikagumaan dagiti gangannaet ti manggun-od kadagiti kasapulanda ken saan nga agpannuray a nangnangruna iti tulong ti gobierno a kas kadagiti umili sadiay. “Kasta unay ti kinaulbod ti pammabasol a dagiti immakar agpannurayda laeng iti tulong ti gobierno,” kinuna ti maysa a manangbalakad iti imigrasion iti E.U. a nangtaming iti kaso ti nasurok a 3,000 a gangannaet.

Masansan, pinabaro dagiti gangannaet a nangsapul iti pannakapasayaat ti aglawlawda ti intero a sangakaarrubaan. Idi napadasan ti Sud Africa ti kellaat nga iseserrek dagiti nagkamang a Portuguese kalpasan ti ibebettak ti gubat idiay Angola ken Mozambique, ti intero a kabangibang ti Johannesburg ti tinagikua ken pinasayaat ti komunidad a Portuguese.

[Kahon iti panid 5]

Dadduma a Kangrunaan nga Estadistika ti Yaakar:

▶ 4.5 milion nga immakar, agraman 1.5 milion a taga Norte Africa, buklenda ti 8 porsiento iti populasion ti Francia

▶ Iti maysa laeng a paset ti beddeng ti Mexico-E.U., 800 nga opisiales ti Border Patrol makatiliwda, iti promedio, ti 1,500 a saan a legal nga immakar iti tunggal rabii

▶ Agarup 20 porsiento iti populasion ti Australia ti naipasngay a gangannaet

▶ Maysa a milion a taga Poland ti mabalin nga agtartrabaho a saan a legal idiay Makinlaud nga Europa

▶ Iti maysa a nabiit pay a tawen, 350,000 a lallaki ti legal nga immakar idiay Sud Africa a legal nga addaan katulagan nga agtrabaho. Ti bilang dagiti saan a legal a gangannaet ket agarup 1.2 milion

▶ Agarup 185,000 a Soviet a Judio ti immakar idiay Israel idi 1990

▶ Nasurok a 900,000 a taga Makin-abagatan a daya nga Asia ti immakar idiay Estados Unidos nanipud 1975

▶ Kada lawas, agarup sangaribo a tattao ti umakar manipud Hong Kong