Dutdotan a Pagsidsiddaawan iti Danaw Bogoria

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Kenya

MASARAKAN iti akikid a ginget, ti Danaw Bogoria ket riningbawan dagiti agkakangato a rangkis. Kuna ti dadduma a daytat’ kapipintasan a danaw idiay Kenya, ket idi simmalogkami sadiay a nakalugan iti maysa a trak, naawatanmi no apay. Agkilakilap ti kinaberdena gapu iti kinaadu ti lumot. Naruay dagitoy a babassit a mula gapu ta nawadwad ti lawag ti init sadiay ken pagay-ayusan ti nabara a danum ti nakaad-adu a napudot nga ubbog. Ti Danaw Bogoria ngarud ti kaykayat a papanan dagiti nagadu a domirosas a flamingo a mangadurno iti dayta gapu ta adut’ makanda a lumot sadiay. Ngem dagiti flamingo ti umuna laeng kadagiti nakaskasdaaw a tumatayab a nakitami kada Paul ken ni baketna a Paula iti daytoy a panagpasiarmi. Nainayad laeng ti panagmanehomi iti nabato, nadagaang a makinlaud nga igid ti danaw. Kasla simgar a puraw a dutdot ti panagpussuak ti danum. Iti saan unay nga adayo, nagbatay iti maysa a bato a nakaruar iti danum ti sabali pay a dutdotan a suki ti nabaknang iti lumot a danaw: ti African fish eagle. “Awan ti lames ditoy a naapgad a danaw,” inlawlawag ni Paul. “Apay ngarud nga adda ditoy dagiti agila?” insaludsodna. Ti sungbat ket tumaytayab—sabali pay nga agila a mangaw-awit iti flamingo a tengtenglen dagiti natatadem a kukona! Maawatakon no apay nga adayuan dagiti flamingo dagiti istambay nga agila! Nalaka a mailasin ti fish eagle iti adayo. Ti puro a puraw nga ulo, bukot, barukong, ken ipusna ket naigiddiat unay iti lumabaga a kayumanggi a tianna ken nangisit a payakna. Yantangay awan ti lames iti naapgad a danaw, dagiti flamingo ti sidaen dagiti agila, maysa ti papatayen ti dua nga agila iti tunggal dua wenno tallo nga aldaw. Iti natamnay a danaw, nupay kasta, ti fish eagle ket talaga nga agsidsida iti lames. Ngem panunotenyo a bayat a magmagnakayo iti igid ti natamnay a danaw iti Africa ket kellaat lattan nga agtinnag iti sangoyo ti lames! Imposible? Saan. Nagalis ngamin dagiti kuko ti fish eagle isu a maibbatanna ti nakemmegna a lames—ket anian a yaman dagiti lokal nga agindeg! Nupay kasta, ti fish eagle ket maysa a naisangsangayan a tumatayab, a mangipabuya iti nagduduma a posision iti tangatang. Ti dua nga agila mabalin a tumayokda iti 60 metros ket kalpasanna bigla a pagpinnetpetenda dagiti kukoda. Bayat a nakaukrad dagiti payakda, agtayyekda nga agpababa iti 9 metros iti ngatuen ti danum! Kalpasanna agsinada, sada ituloy ti tumayok a kumuyogda iti pegges ti nabara nga angin tapno nangatngato ti matayabda.

Nagpayak a Sumasala

Ti natapok, nabato a dalan iti aglikmut ti makin-abagatan nga igid ti danaw ket agpangato iti turod ken narigat a ballasiwen. Idi nga inulimi ti maudi a turod, nalabsanmi ti dua a kannaway nga adda tapingarna a siuulimek a mangtiltiliw kadagiti insekto a nagdisso kadagiti natatayag a ruot. Malem unayen, ket kamaudiananna nadanonmi met laengen ti destinasionmi—ti Fig Tree Camp. Masarakan iti ungto ti makin-abagatan a daya ti igid ti danaw, maibagay dayta a paginanaan dagiti nabannog a managpasiar.

Kalpasan ti panaginanami iti rabii, nagtugawkami iti aglikmut ti apuy, nga agig-igup iti napudot a kape. Kalpasanna, kellaat nga adda nagparang! Iti agarup maysa a metro wenno nasursurok pay iti ngatuenmi, okupado nga agpaypayakpak ti kalakian a paradise flycatcher a mangar-aramid iti umok iti maysa a kayo nga agarup maysa a metro laeng ti kaadayona manipud iti kampomi. “Nagpintasen ti atiddog ken puraw nga ipusna!” kinuna ni Paula. Pudno nga atiddog. No awan ipusna a dutdot, ti kalakian ket sangapulo ket walo inggat’ sangapulo ket siam a centimetros laeng ti kaatiddogna ngem ti dua nga ipusna a dutdot ket 40 centimetros. Nupay bassit laeng, nalaing a makiranget ti flycatcher. Uray no daddadakkel a tumatayab ti aggandat nga umasideg iti umok ti pamiliana, sisasagana ti kalakian a dumarup!

“Narigat a retratuen dayta,” kinuna ni Paul bayat nga isagsaganana ti kamerana. Apagbiit laeng ti panagdissona gapu ta agkaraapan iti nabaybay-an a balay ti lawalawa iti nangato a kayo. Ti rantana? Tapno mangurnong kadagiti napigket a substansia nga usarenna iti panagaramidna iti umokna. Sigagagar nga agkaraalis a mangsapsapul iti kasayaatan a paset ti balay ti lawalawa nga uray la agpallayog ti nakaskasdaaw nga ipusna. Naay-ayokami a nangbuybuya iti panagsalana! No naalanan ti sapsapulenna, agsubli iti pagaramidanna iti umok, ket ti nangayed nga ipusna aguy-oy a kasla dalluyon.

Kalpasanna iti dayta met la nga agsapa nasirpatanmi ti sabali pay a paris ti kannaway nga addaan tapingar. Inkeddengda ti mangan kadagiti ruot iti tanap iti sango ti kampomi, iti nagbaetan ti danaw ken ti kabakiran ti kayo nga higos. Ti maysa kadagiti katayagan a tumatayab iti Makindaya nga Africa, ti kannaway nga addaan tapingar ken narapis a saksaka ket agtayag iti agarup maysa a metro. Ti kolor ti dutdotna ket kombinasion ti puraw, maron, nangisit, ken dumapo. Ngem dagiti naisangsangayan a pasetna ket masarakan iti tengnged. Ti nalamuyot, nangisit a mugingna ket bineddengan ti puraw ken escarlata a lambilambi—dadakkel ken nalasag a piditpidit. Ti ngay tapingarna? Kasla korona ti ari a kakolkolor ti garami, nasisikkil a dutdot. Di ngad pakasdaawan a dayta ti napili a kas nasional a tumatayab ti kabangibang nga Uganda!

“Nakakitakan iti nagsala a kannaway nga addaan tapingar?” impukkaw ni Paul iti adayo. Napanak a dagus iti yanna. “Aniat’ makunam iti dayta?” inyarasaasna bayat nga inasitganmi ida. Nagsinnango dagiti kannaway, a kasda la agrukruknoy a makipaspaset iti nangayed a naarian a seremonia. Bayat a nakaukrad ken nakangato dagiti payakda, a nasurok a maysa a metro ti kaatiddogna, agsala ken agtayyekda a sidadaeg iti sumagmamano a minuto.

“Panagtarektek kadi daytoy?” inyarasaasko.

“Saan, aramidenda dayta iti aniaman nga oras,” insungbatna. “Iti makinlaud a Kenya nakakitaakon iti sangagasut wenno ad-adu pay nga agsasala a kannaway.”

Bayat ti tiempo ti panagasawa, talaga nga agparammag ti kalakian. (Kasano koma a magargarina ti kabaian no gagangay laeng ti panagsalana?) Agkubbo a nakangato ti maysa a payakna, sitatangsit nga agliad ket, bayat a nakatudo ti sippitna iti langit, ipukkawna ti nababa nga agkallangogan nga awag iti panagasawa. Pudno a makaay-ayo!

Maudi a Pagsidsiddaawan

Maladingitankami a nangirubbuat kadagiti awitmi a pumanaw, ngem adda pay gayam maysa a dutdotan a pagsidsiddaawan nga agur-uray kadakami. Kellaat nga adda timmayab a naisangsangayan a tumatayab. Ti kalakian a paradise whydah. Ipabpabuyana ti 28 centimetros nga ipusna, a nairanta a nangnangruna iti pannakiasawa. Addaan ti ipus iti dakkel nga agpangato a dugol, a kasla apuro ti palda. Addaan ti tumatayab iti nadagsen a ‘vertical stabilizer,’ isu met la gayam a nupay diretso ti panagtayabna isut’ agpababa ken agpangato. Kasla eroplano a kanayon nga agsuek! Kaskasdi, apag-isu ti panagdissona, a literal nga agtinnag manipud tangatang.

Saanmi a nakita amin a mabalin a kitaen ditoy gapu ta apagbiit laeng ti panagpasiarmi. Nupay kasta, pinarayray dayta ti apresasionmi iti Namarsua ken pinaggagardakami a mangpadaan iti tiempo inton amin a parsua ditoy daga agbiagda a sangsangkamaysa iti talna iti sidong ti perpekto nga ekolohikal a kinabalanse iti intero a daga.—Oseas 2:18.

[Mapa iti panid 23]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion.)

KENYA

Danaw Bogoria

Nairobi

[Dagiti Ladawan iti panid 24]

Kannaway nga addaan tapingar

Flamingo

Paradise whydah

Fish eagle