Dagiti “Tumayab” a Sinan Uleg a Bilog iti Kerala
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay India
“DIOSKO! Naisangsangayan a parsua! Ania dagidiay?” inyikkis ni Neville, ti gayyemko a taga Australia, bayat a nasaripatpatanna dagiti nangisit a banag a sipapartak nga agturong kadakami. Nakaparpartakda nga umadani kadakami, a kasla agkayabkab ken tumayabda, a dandani di sumayad iti danum. Di makapagtugaw ti gayyemko. Nakabatay iti pagbuyaan, intengngaagna tapno nasaysayaat ti panagbuyana. Damdamona ti makabuya iti salisal dagiti sinan uleg a bilog. Nasurok pay a maysa a kilometro ti kaadayo dagiti bilog, ngem mangngegmin dagiti agpapada ti kompasna a panagtambor ken nasinggit a panagsagawisiw. Ket bayat nga umadani dagitoy a napardas a luglugan nga addaan iti 100-katao a trepolante iti kalatda, kumaro ti arimbangaw ti bunggoy. Aglagto ken kasta unay ti panangpalakpak dagiti agrayo a nadumaduma nga edad kadagiti paboritoda a grupo dagiti bilog. Dagiti babbai a nakakawes iti sari a nadumadumat’ kolorna kasta unay ti panangiwagaywayda kadagiti seda a panioda. Pangrugian laeng daytoy ti tinawen a Nehru Trophy a salisal iti bilog idiay Alleppey iti estado ti Kerala, makin-abagatan nga India. Dagiti sinan uleg a bilog ket naisangsangayan a paset dagiti piesta iti danum a maaramid kadagiti karayan ken dagiti dandanum iti alog iti makintengnga a Travancore. ‘Ngem ania a talaga dagitoy sinan uleg a bilog,’ mabalin a kunayo, ‘ken kasano a rimsua ti okasion?’
Sangkabassit a Pakasaritaan
Dagiti sinan uleg a bilog ket nairantada idi a mausar iti gubat. Idi ti moderno nga estado iti Kerala ket inturayan ti adu a lokal a raja, wenno ar-ari, a tunggal maysa addaan iti bukodna a bassit a teritoria. Masansan dagiti gubat ket mapasamakda uray maigapu laeng iti bassit a pannakagargari. Ti lima a sinan uleg a bilog apag-isu a manglaon ti intero a buyot iti baybay ti maysa nga ari.
Idi agangay, nagari ti maysa a nabileg nga agturay ket pinagkaykaysana ti lugar, gapuna nagbalin laengen a pabuya dagiti bilog. Dagitoy ti naisangsangayan a maarkosan kadagiti pipiesta ket mausarda a mangabrasa kadagiti bumisita nga agtuturay iti politika ken iti relihion. Kanayon a maaramid dagiti salisal iti bilog kadagita nga okasion. Idi 1952, ni Jawaharlal Nehru, ti umuna a primero ministro iti India, bimmisita idiay Alleppey ket nagbuya iti salisal iti bilog. Nalipatanna ti edadna ken dagiti panagannad iti kinatalged, kasta unay ti ragsakna ket limmagto a limmugan iti nangabak a bilog, nga agpalpalakpak ken agkankanta a kas met kadagiti dadduma. Ti sagutna a pirak a tropeo a sinan uleg a bilog ti nangrugian ti salisal a Nehru Trophy a buybuyaenmi iti gayyemko.
Pakalaglagipan iti Napalabasen a Kultura
Dagiti sinan uleg a bilog ket atiddog, akikid, nasileng, ken saan a sumoba a baloto. Agduduma ti kaatiddogda manipud 25 agingga iti 30 metros, ket ti kalawaan a paset, agarup 1.5 metros laeng ti kaakabada. No dadduma maipangato ti kutitna iti 6 a metros iti ngatuen ti patas ti danum ket kasla nagberkak nga ulo ti karasaen ti itsurana, gapuna napanaganan iti sinan uleg a bilog. Ti proa, nupay kasta, ket timmirad kas iti sippit ti tumatayab.
Dagitoy a mammanon a pakalaglagipan iti kultura nga adu a siglon ti kapautna ket mammanon a maaramidda kadagitoy a tiempo. Narasayen dagiti nalaing a managkongkong—kaputotan dagiti kadaanan a pamilia dagiti karpintero—a mangpadas itoy a naisangsangayan a trabaho, a makasapul iti tinontonelada a nangina a troso ken adu a bulan a nagaget a panagtrabaho. No malpasen ti bilog, maibilag ken siaannad a mapunasan iti grasa ken lana a nalaokan iti puraw ti itlog tapno naparpartak ti “panagtayabna.”
Ti panangsanay ken panangasaas ti maysa a grupo a manggaud iti kasta a bilog a pakisalisal ket narigat met a trabaho. Agarup sangagasut a managgaud nga addaan ababa a gaud ti agtugaw iti dua a linea a mangtaraigid iti undoy ti lugan. Idiay kutit ti bilog agtakder dagiti dua wenno tallo nga addaan at-atiddog a gaud a mangtimon iti lugan. Tapno pumartak ti panaggaud, patiten ti maysa a lalaki ti tambor. Agarup kagudua dosena a sabsabali pay ti mangparparegta kadagiti managgaud, nga aggigiddan nga agtipat bayat nga agsagawisiw ken agikkisda.
Bayat ti panagtultuloy ti salisal ken kumaro ti panagragragsak, pumartak met ti panagtambor, ket di agsarday ti agtutunos a panaggaudda. Ti aggigiddan a panagpangato ken panagpababa dagiti 50 a gaud iti tunggal sikigan ti bilog ti mangipaay iti buya a kasla agtaytayab ti lugan. Daytoy ti nangpasiddaaw iti gayyemko ken nangpamulengleng kenkuana a buyogen ti panagsiddaaw ta kasla di sumayad dagiti bilog iti danum.
Sapulen ti pannakisalisal ti kasta unay a panangipamaysa ken ti agtutunos a panangikagumaan ti grupo. Ti apagkanito a pannakasinga ti maysa a managgaud umdasen a mangriribuk iti intero a grupo. Gapuna no dadduma padasen dagiti kumakanta a singaen ti panangipamaysa dagiti kalabanda a bilog babaen iti nakaskasdaaw a timek ken buya. Masansan a maaramid dagiti panangallilaw tapno maabak dagiti dadduma.
Bayat ti maysa a salisal maysa a kapitan ti grupo ti nangiparang iti maysa a bakes iti naipangato a murdong ti bilogna. Bayat ti panagtugaw ti parsua a tumanagari ken nakangirsi, nadlaw a dagus ti karibal a kapitan ti mapaspasamak. Tapno mangawis iti atension, imkis a silalaaw, inuksobna ti kawesna ket nagtakder a lamolamo iti murdong ti bilogna. Daytoy siningana ti kalaban. Bayat ti panangmulengleng ti sabali a grupo kenkuana, intultuloy ti grupona ti kapartakda ket nangabakda iti salisal. Para kenkuana, ti pannakaibabain gapu iti pannakaabak ket nakarkaro ngem ti pannakaibabain gapu iti kinalamolamo.
Pakaidayawan ti maysa a bario ti mangtagikua iti maysa a sinan uleg a bilog ket dakdakkel pay a dayaw ti mangabak iti salisal. No tiempo ti salisal tabunuan ti intero a bumario ti okasion tapno paregtaenda ti grupoda. Dida kabuteng ti dakes a panniempo, dagiti agrayo ibturanda ti panagnepnepna ken dagiti lamok, a nakatakderda iti aginggat’-tumeng a napitak a danum a mangbuya iti salisal. Dagiti mangsupsuportar iti kalabanda a grupo masansan nga agrupakda, agdinnanog, ken maipempen dagiti sakit ti nakemda agpaay iti panaglaban iti sumaganad a tawen.
Saanen nga agsasalisal dagiti ari agpaay iti panangtengngel iti teritoria ken panangituray kas idi kadagiti inapoda. Ngem ti mannakisalisal nga espiritu agtultuloy iti maipatpateg nga ay-ayam ti Kerala a panagsasalisal dagiti sinan uleg a bilog.