Panangmatmat iti Lubong
Ul-ulila ti AIDS
Dagiti pagtaraknan ti ul-ulila iti probinsia ti Manicaland, Zimbabwe, mapuspuseken gapu ti dumakdakkel a bilang dagiti ul-ulila ti AIDS. Iti daytoy laeng a probinsia, adda ‘agarup 47,000 nga ubbing nga agedad ti nakurkurang ngem 14 ti naulila gapu ta matmatay dagiti nagannakda kadagiti saksakit a mainaig-ti-AIDS,’ ipadamag ti The Star idiay Johannesburg, Sud Africa. Kadagitoy nga ubbing, agarup 10 porsiento ti nakapukaw ti agpadpada a nagannakda. Impadamag ti pagiwarnak a sigun ti naiwayat a panagadal nga indauluan ti Ministry of Health, ‘kadagiti 294 a sangakabbalayan a napili nga awan panangidumduma iti probinsia, 29.9 porsiento ti ulila ti AIDS.’
Masikuran iti Pasa Tiempo
Sigun iti maysa a panagadal ti BAT Leisure Research Institute, masarakan ti dadduma a tattao idiay Alemania nga ad-adda a narikrikut ti mangikeddeng no ania ti aramidenda kadagiti nawaya a panawenda. Naduktalan ti panagadal a dagidiay agbibiag ti kinasaliwanwan ken ad-adu ti pasa tiempoda malipatanda no kasano ti panangtagiragsak ti biag. Adut’ masikuran wenno nagbalin nga adikto ti panagpasiar. Dadduma ti agbalin nga agresibo unay, wenno naranggas pay. Daytoy a kita ti tao masansan a mangaramid kadagiti di nasken a risgo iti panangsapulna iti pakaragsakan ken pakakayawan. Napaliiw dagiti managsirarak a ti isyu maipapan iti umiso a panangusar iti libre a tiempo agbalinton a maysa kadagiti kangrunaan a parikut iti sumaganad a dekada.
Napeggad a Pannakataktak
Dagiti mangop-opisina nga inaldaw a mangbusbos iti sumagmamano nga oras a nakamulengleng iti iskrin ti kompiuter ket “pagpeggadenda ti bagida ken dagiti dadduma no agmanehoda iti rabii,” kuna ni Propesor Paul Cook iti Brunel University iti Londres. Ipadamag ti The Daily Telegraph a kalpasan ti sangapulo-tawen a panangimbestigar iti night blindness, naammuan ni Propessor Cook a dagiti mata ti tattao a nangmatmat kadagiti iskrin ti kompiuter iti atiddog nga or-oras nga awan sardeng alaenna ti 120 a milisegundos a mangiyallatiw iti impormasion iti utek. Dayta ket mamin-siam a daras nga at-atiddog ngem ti gagangay! Nupay daytoy napapaut a pannakataktak salaknibanna ti utek manipud iti sobra nga impormasion a maiparang iti iskrin ti kompiuter, iti rabii, no nakudrep ti silaw, dayta pabannayatenna ti panagtignay ti tsuper.
Panagballigi kadagiti Insekto
Iti las-ud ti pito a bulan, agsasaruno dagiti eroplano a lumabas idiay Libya, lukatanda dagiti kargaderada, ket iruarda ti nakabilbileg a biolohikal nga armas: agtayab dagiti lupesen a kalakian nga screwworm. Daytat’ “maysa a giddato a kampania a mangpukaw ti Screwworm ti Baro a Lubong, maysa a peste a mamagpeggad kadagiti animal ken tattao idiay Africa ken iti labes dayta,” kuna ti magasin a New African. Ita, 1.3 bilion laengen dagiti ngilaw, impakaammon ti Food and Agriculture Organization iti Naciones Unidas ti balligi, a nakagasto iti $65 milion—nasurok bassit a kagudua laeng iti dati a pattapatta. No makidenna dagiti kabaian kadagiti naibulos a lupesen a kalakian, awanen ti tumaud nga anakda. Kas banagna, mapukawton dagiti ngilaw. Maitultuloy ti panagsiput agingga ti kalgaw iti 1992.
Mangtangdan ti Maysa a Pamilia
Maysa a serbisio a mangipaay iti pike a pampamilia agpaay kadagiti lallakayen/babbaketen a malidliday ket magun-odanen idiay Japan. Ipadamag ti pagiwarnak nga Asahi Shimbun maipapan iti ahensia ti panaglinglingay a mangibaon kadagiti aktor a, maipaay iti naikeddeng a gatad, agserbida a kamkameng ti pamilia. Dagiti aktor ket maklaseklaseda manipud maikapito agingga iti primera klase, agpannuray iti abilidadda nga umarte. Ad-adu ti mangayat kadagiti aktres nga agserbi nga annak a babbai ngem kadagiti aktor nga agserbi kas annak a lallaki. Ilawlawag ti pagiwarnak a ti makagapu iti daytoy ket tarigagayan dagiti lallakayen/babbaketen nga “adda mangpalamlam kadakuada ken agimdeng kadagiti pakasikuranda.” Ti tallo-oras nga ibibisita dagiti sinsinan a miembro ti pamilia, agraman ti tallo-tawenna nga apoko, mabalin nga aggatad iti 150,000 yen ($1,200, E.U.).
Pannakasikor Idiay Eskuelaan
Ipadamag ti The Toronto Star nga iti maysa nga intero a nasion a surbey kadagiti 9,000 a nagikkat iti segundaria idiay Canada, “tallo iti tunggal 10 a nagikkat ti sumardeng nga ageskuela gapu iti pannakasikor.” Dagiti nangato a grado dina ipamatmat nga agtalinaed nga ageskuela dagiti estudiante, ta nasurok a 30 porsiento kadagidiay a nasurbey ti addaan iti nangato a grado. Ni Jim Livermore, bise presidente iti Secondary School Teachers’ Federation iti Ontario saan a nasdaaw. Kinunana: “Saanen a pakaigapuan ti panagikkat ti pannakasikor itatta a kas iti napalabas a 20 a tawen gapu iti telebision. Tapno aginteres dagiti ubbing tunggal banag itatta maaramid a makaawis, mangusar kadagiti elektroniko nga alikamen a makaallukoy.” Marikna ni Mr. Livermore a dadduma a nalalaing ti isipna saanda a makarit idiay eskuelaan. Innayonna pay a ti “daan a pamay-an ti panangisuro saanen nga epektibo. Imbes mangisuro babaen iti palawag, masapul nga iramantayo dagiti estudiante nga ad-adda pay iti panagsursuro.”
Dagiti Ubbing kadagiti Aksidente
Iti damdamo unay, dagiti managsirarak idiay Argentina nangurnongda iti impormasion maipapan kadagiti aksidente kadagiti ubbing iti dayta a pagilian. Impalgak ti panagadal a 41 porsiento kadagiti amin a naospital nga ubbing idiay Argentina ti naaksidente idiay pagtaenganda. Adut’ di inggagara a natnag. Kalpasan ti panangdeskribirna iti napeggad nga aglawlaw dagiti adu a pagtaengan, ti diario ti Buenos Aires a Clarín tinukoyna ti gagangay a balay idiay Argentina a kas maysa a “silo a paganop kadagiti ubbing.” Ti sabali pay a lugar a pakaaramidan dagitoy nga aksidente isu ti kotse. Kinuna pay ti diario a kaaduanna basol dagiti nataengan dagitoy a nakalkaldaang, ken masansan a makapapatay nga aksidente.
Lapdan ti Aksidente Babaen iti Silaw
Idiay Finland, Denmark, ken Sweden, masapul a mangusar dagiti amin a tsuper kadagiti silaw iti aldaw kadagiti kotseda no agmanehoda a panglapped kadagiti aksidente. Daytoy a panagannad ket epektibo unay kadagiti dagdaga a sadiay nasipnget iti kaaduan iti aldaw bayat ti bulbulan ti kalam-ekna. Ti nabiit pay a panagadal idiay Finland ipalgakna a bayat ti innem a kalam-ekna, ti panagmaneho nga addaan silaw bayat iti aldaw pinabassitna ti pannakaidungpar iti aldaw iti 21 porsiento. Dadduma nga estado idiay Estados Unidos nangiyetnagda kadagiti linteg a mangkalikagum ti panangusar kadagiti headlight no nalidemen ti panagkita, kas iti sakbay ti ilelennek ti init ken kalpasan la unay ti ileleggak ti init, ken no aglulem. Bayat ti 1990 adda nasurok a 44,000 a natay ken 5,000,000 dagiti nasugatan kadagiti mainaig ti pannakaidungpar ti kotse idiay laeng Estados Unidos.
Napeggad a Dara
Idiay Japan dagiti tao nga immawat iti panangyalison iti dara idi napalabas saandan a mabalin ti mangidonar iti dara a maipaay iti panangyalison. Apay? Imbaga ti Red Cross Society ti Japan a ti rason isut’ “nangato a porsiento iti impeksion ti virus ti hepatitis a tipo-C,” kuna ti The Daily Yomiuri. Sigun iti diario, ti kaadu ti naakaran iti tipo-C a hepatitis manipud tattao a nayalisonan iti dara ket 8.31 porsiento, agarup 12 a daras a nangatngato ngem kadagidiay a di pulos immawat iti dara. Ngarud ti Japan ti immuna a pagilian a nangiyetnag iti pagalagadan a di mangawat iti dara kas napeggad gapu ta naggapu kadagiti tao a nayalisonan idi napalabas.
Irutan ti Singapore ti Panangtengngelna iti Gum
Dagiti bisita iti isla ti republika iti Singapore masapulen nga ideklarada kadagiti pormada iti adwana ti aniaman a chewing gum nga awitda. Nupay no maipalubos ti sumagmamano a pedaso nga usaren a personal, makumpiskar dagiti adu a kantidad. Nanipud idi pangrugian daytoy a tawen, ti gobierno pinaritanna ti panangpataud, panangilako, ken pananggatang iti chewing gum. Dagiti aglako mamultada iti $1,200, ket dagiti aggatang mabalin a mabaludda iti makatawen ken mamulta iti $6,100. Agingga ita, ti panangikut ket saan pay a basol. Ti gum “mangipaay iti rugit kadagiti pasilidadestayo a pangpubliko,” kinuna ti maysa a pannakangiwat ti gobierno. Agsardeng dagiti tren iti subway iti sumagmamano a daras idi napan a tawen idi dagiti natipkel a gum sinadengda ken linapdanda ti panagserra ti ruangan. Ti paglakuan iti gum ket $5 milion iti tinawen, nupay no naparitan ti panagiwaragawag ti gum idiay Singapore nanipud idi 1984. Sigun iti Asiaweek, addaan met ti gobierno kadagiti naiyanunsio a plano a “mangipaulog ti linteg a mangkalikagum kadagidiay a maduktalan nga agiwara a dalusanda dagiti lugar a pangpubliko.”
Nagsayaatan a Taraon iti Babilonia
Ti magasin a Pranses a Science Illustrée ipadamagna a kalpasan ti sangapulo a tawen a panagtrabaho, maysa a grupo dagiti managsirarak manipud Yale University naawatandan no ania ti agparang kas dadduma kadagiti kadaanan a putahe iti lubong. Ti putahe ket paset ti teksto a cuneiform a naisurat kadagiti sumagmamano a tapi a damili a nasarakan iti lugar ti kadaanan a siudad ti Babilonia. Iraman dagiti tapi dagiti listaan ti taraon ken 25 a putahe a nalawag a maisagsagana agpaay kadagiti padaya ken dagiti naisangsangayan nga okasion. Nupay ti inaldaw a taraon ket simple laeng, ipakita dagiti putahe a ti pagay-ayat dagiti taga Babilonia idi ugma a taraon no dadduma iramanna dagiti amin a kita ti karne ken pagparaman ken addaan kadagiti “putahe” a kas ti karnero a natimplaan iti bawang ken sibuyas, a maidasar a maipakuyog iti taba, pinatangken a gatas, ken dara.
Dagiti Sugador iti Kalsada iti Alemania
Dagiti kotse dagiti polis nabiit pay nga agpatpatroliada kadagiti kalsada iti Berlin, Alemania, a mangipukpukkaw iti naisangsangayan a mensahe kadagiti loudspeaker: “Dikay makipaspaset iti Hütchenspiel. Dikay mangabak. Kinukusit ti pannakaay-ayamna.” Iti Hütchenspiel, a literal a kaipapananna “ti bassit a kallugong nga ay-ayam (a nabayagen a maaw-awagan met kas shell game), padasen dagiti agay-ayam a pugtuan no ania kadagiti tallo a kopa ti nangilemmeng iti dais, bayat a ti artista iti konsierto a pulido ti ramayna sipapartak a pagsusukatenna dagiti kopa. Maysa a nalimed a pareha ti gagangay a mangparparegta iti bunggoy babaen ti panagparangna ket kasla mangabak, bayat a ti sabali a grupo mangsapulda ti polis. Patien dagiti polis a dagita a grupo makasapulda iti DM10,000 ($6,000, E.U.) iti inaldaw. Agingga ita bassit laeng ti balligi ti linteg a mangpasardeng kadakuada. Ipadamag ti diario a Nürnberger Nachrichten nga iti umuna a kagudua iti 1991, addada 1,500 a natiliwen a sugador iti kalsada, ngem gapu iti kinakurang iti natibker a pammaneknek, 25 laeng ti naidarum iti panangallilaw.