Babbai—Mararaemda Kadi Itatta?

APAY koma a rumsua daytoy a saludsod? mabalin nga imtuoden dagiti dadduma a masmasdaaw a lallaki. Ngem no usigentayo ti pannakatrato dagiti babbai iti isuamin a historia, ken iti isuamin a lubong itatta, dagiti sumagmamano a simple a saludsod mangipaayda iti pangripiripan iti sungbat. Iti relasion ti tao, siasino dagiti kangrunaan a biktima ken siasino dagiti manangilupit? Siasino kadagiti agassawa ti nangnangruna a mamalmalo? Dagiti lallaki wenno dagiti babbai? Siasino dagiti marames iti panawen iti kappia ken iti gubat? Siasino dagiti kangrunaan a biktima iti panangabuso iti sekso iti kinaubing? Dagiti babbarito wenno dagiti babbalasitang? Siasino dagiti masansan nga ibilang dagiti inaramid-tao a linteg a maikadua-klase nga umili? Siasino dagiti napagkedkedan iti kalintegan nga agbotos? Siasino dagiti nakedngan ti gundawayda iti edukasion? Dagiti lallaki wenno dagiti babbai? Adu pay dagiti saludsod, ngem ipamatmat dagiti kinapudno ti pudno a kasasaad. Iti librona a May You Be the Mother of a Hundred Sons, nagsurat ni Elisabeth Bumiller, a naibatay kadagiti kapadasanna idiay India: “Ti ‘gagangay’ a babai idiay India, a mangibagi iti agarup 75 porsiento kadagiti uppat a gasut a milion a babbai ken ubbing a babbai idiay India, agnanaedda iti bario. . . . Isut’ di makabasa wenno makasurat, nupay kayatna koma, ket mammano a makaadayo iti nasurok a 30 a kilometro manipud iti nakaipasngayanna.” Daytoy a panamaggigidiat iti edukasion ket maysa a parikut saan laeng nga idiay India no di ket iti intero a lubong. Idiay Japan, kas kadagiti adu a sabsabali a pagilian, adda pay laeng panangidaddaduma. Sigun iti The Asahi Yearbook iti 1991, ti bilang dagiti estudiante a lallaki iti uppat a tawen a kurso iti unibersidad ket 1,460,000 bayat a dagiti babbai ket 600,000. Awan duadua, dagiti babbai iti isuamin a lubong mapaneknekanda dagiti nababbaba a gundawayda iti tay-ak ti edukasion. Ti kababalin a masapul a sarangtenda isut’ ‘ti edukasion agpaay kadagiti lallaki.’ Iti nabiit pay a librona a Backlash—The Undeclared War Against American Women, nagimtuod ni Susan Faludi kadagiti napapateg a saludsod maipapan iti kasasaad dagiti babbai idiay Estados Unidos. “No dagiti Americana maipadada unay kadagiti lallaki, apay a buklenda ti dua a kakatlo kadagiti amin a napanglaw a nataengan? . . . Apay nga ad-adda nga agnaedda kadagiti napanglaw a pagtaengan ken dida umawat iti seguro ti salun-at ngem kadagiti lallaki, ken mamindua ti kaadu dagiti di umawat ti pension?” Kaaduanna a dagiti babbai ti nagsagaba iti kasta unay. Isuda dagiti kangrunaan a puntiria ti rurod, pananginsulto, panangriribuk iti sekso, ken kinakurang iti panagraem dagiti lallaki. Daytoy a di umiso a panangtrato saan laeng a maar-aramid kadagiti rumangrang-ay a pagilian. Ti U.S. Senate Judiciary Committee nabiit pay nga inurnongna ti maysa a report maipapan iti kinaranggas kadagiti babbai. Impalgakna dagiti nakaam-amak a kinapudno. “Marames ti maysa a babai iti tunggal 6 a minuto; tunggal 15 a segundo, maysa a babai ti mamalmalo. . . . Awan ti babai a mailaksid iti naranggas a krimen ditoy a pagilian. Kadagiti Americana a sibibiag itatta, tallo iti tunggal uppat ti biktimanto ti maysa a naranggas a krimen.” Iti maysa a tawen, tallo agingga iti uppat a milion a babbai ti inabuso dagiti assawada. Daytoy nakalkaldaang a kasasaad ti nakagapu iti pannakaipaulog ti Violence Against Women Act of 1990.—Report ti Senado, The Violence Against Women Act of 1990. Ita usigentayo ti dadduma a kasasaad a nagibturan dagiti babbai iti kinakurang ti panagraem dagiti lallaki iti aglawlaw ti lubong. Kalpasanna, iti dua a maudi nga artikulo daytoy a serie, salaysayentayo no kasano a maipakita dagiti lallaki ken babbai ti panagraemda iti maysa ken maysa iti amin a kasasaad ti panagbiag.