Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Nakipagtaeng da Apong Kadakami?

TAGTAGIRAGSAKENYO idi ti agmaymaysa iti kuartoyo. Ita kakuartoyon ti kabsatyo a lalaki wenno babai. Maawisyo idi dagiti gagayyemyo. Ita saanen gapu ta ‘nakatagtagarida.’ Nawayakayo idi nga agaliwaksay. Ita ad-adun a tiempoyo ti mausar iti trabahoyon iti pagtaengan. Natanang idi dagiti dadakkelyo ken nalaka a kasarita. Ita nalakada la a masasair, dida makaan-anus. Wen, nakipagtaengen dagiti apongyo kadakayo, ket saanen a kas iti sigud dagiti bambanag.

Saan a gapu ta diyo ipatpateg dagiti apongyo. Ngem ti pannakibagay kadakuada mabalin a saan a kanayon a nalaka. Awan aanusanyo, masuron kadagiti babassit a bambanag. Kuna ti maysa nga agtutubo nga agnagan Victoria: “Adda naidumduma nga ugali dagiti nataenganen. Agpaala no kua kaniak ni apongko a baket ti pagbatayan ti sakana, uray no adda ti pagbatayan iti wheelchairna. Wenno no kaano a kayatko ti agilad no kasta nga agawidak a nabannog, iranana ketdin ti makitongtong kaniak. Tumanagari ni lolak no kasta nga agbuybuyakami iti telebision. No agbuya, dina maaw-awatan, isu a nasken nga ilawlawagmi kenkuana.”

No kabbalayyon dagiti apongyo, mabalin a masuronkayo no dadduma. Ngem agtanangkayo—saan a masinasina ti pamiliayo. Kasapulan laeng ti pannakibagayyo iti narikut a kasasaad. Ket dakkel ti maaramidanyo a mangsalimetmet iti bukodyo a ragsak ken talna ti panunot babaen ti (1) panangtarus ken panangaklon kadagiti pagrebbenganyo iti pamiliayo ken (2) panangpatanor iti pudpudno a “pannakipagrikna” kadagiti nagannak ken apongyo.—1 Pedro 3:8.

Nakristianuan a Pagrebbengan

Saan laeng a ti pamiliayo ti maipaspasango iti daytoy a kasasaad. Idiay Estados Unidos, kas pangarigan, kaaduan a natataengan ti umaw-awat iti tulong ken pannaranay kadagiti nataenganen nga annakda; sumagmamano laeng a natataengan ti maay-aywanan kadagiti balay a pagtaraknan.a Ti The Intimate Environment, ni Arlene S. Skolnick, kunaenna: “Kaaduan a natataengan kayatda a makalangen dagiti annakda, masansan a makitada ida, ken agkamang kadakuada no marigatanda.”

Nupay kadawyan laeng ti pannakarikna iti pagrebbengan kadagiti dadakkel, addaan dagiti Kristiano ti dakdakkel a pannakaseknan iti pagrebbenganda iti Dios. Kinuna ni apostol Pablo: “No adda balo nga adda annakna wenno appona, sursuruen koma dagitoy nga umuna nga ipakitada ti nadiosan a debosion kadagiti kabbalayda met laeng ken ipaay ti maiparbeng a pannupapak kadagiti nagannakda ken apongda, ta daytoy makaay-ayo iti imatang ti Dios. Ngem no adda saan a mangtaraon kadagiti adda iti aywanna, ket nangnangruna kadagiti kabbalayna met laeng, naglikudanna ti pammati ket dakdakes ngem ti saan a mamati.” (1 Timoteo 5:4, 8; idiligyo ti Marcos 7:10-13.) Imutektekanyo a nabilin dagiti annak ken dagiti appo a makiraman iti panangaywan kadagiti ‘adda iti aywanda.’

Nangituyang ni Jesu-Kristo a mismo ti ulidan iti daytoy a banag. Nupay umad-adanin ti nasaem nga ipapatayna iti kayo a pagtutuokan, linipatan pay laeng ni Jesus ti bagina ken inyurnosna ti pannakataripato ti bumaketen nga inana, a tinudinganna ni kasinsinna a Juan a mangaywan kenkuana. Nupay adda napapateg nga annongen ni Juan kas maysa nga apostol, inyawidna ti ina ni Jesus iti mismo a pagtaenganna “nanipud iti dayta nga oras.”—Juan 19: 26, 27.

Ti ngarud panangdayaw kadagiti nagannak ket maysa a Nakristianuan a pagrebbengan ken pribilehio. (Efeso 6:2) Di rumbeng a baybay-an ti nagannak gapu ta lakayen/baketen wenno agkasapulan ti naisangsangayan a pannakataripato. (Proverbio 23:22) Kunaen pay ti Biblia kadatayo a tratuen dagiti natataengan buyogen panagraem gapu iti siribda ken kapadasanda. (Levitico 19:32; Proverbio 16:31) Uray ni Jehova naasi ti pannakilangenna kadagiti natataengan ken us-usarenna pay laeng ida iti serbisiona!—Idiligyo ti Joel 2:28; Aramid 2:17.

‘Diak Imbilang a Nagrigat’

Gapuna, mabalin nga ad-adda a maawatanyo no apay a pinaakar dagiti nagannakyo dagiti apongyo iti pagtaenganyo. Mabalin nga awan ti reklamoyo idi damo. Ammoyo a nasken a mangaramidkayo iti sumagmamano a panagbalbaliw—uray pay panagsakripiso. Agkakatunosankayo idi kadagiti apongyo, ket impagarupyo nga agtultuloy daytoy a nasayaat a relasionyo. Ngem ita ta nakipagnaeddan kadakayo, naamirisyo a narigrigat ti kasasaad ngem ti pagarupyo.

Kadawyan daytoy. Kadagiti adu a dagdaga tallo a kaputotan—apong, nagannak, ken annak—ti nakaugaliandan ti agnaed a sangsangkamaysa. Ti panangtaripato kadagiti masakit wenno baldado a nagannak ket paset ti kulturada ken di mamatmatan a pakadagsenan. Ngem kadagiti dagdaga iti Lumaud, a sadiay kaaduan a pamilia ti nairuamen nga agnaed iti bukodda a pagtaengan, ti pannakipagnaed iti nataengan masansan a mamatmatan a dakkel a parikut. Nupay kasta, laglagipenyo a saan laeng a dakayo ti nabaliktad ti kasasaadna. Mabalin a narikrikut pay ketdi ti kasasaad para kadagiti dadakkelyo ken apongyo ngem kadakayo.

Ti Pakadagsenan kadagiti Dadakkelyo

Panunotenyo nga umuna dagiti nagannakyo. Kasano ngata ti panagriknayo no maimatanganyo ida a lumakay/bumaket ken kumapsut iti pisikal, mental, ken emosional? Kasano ngata nga apektarannakayo no dagidiay kanayon a pagpampannurayanyo idi didan maaywanan ti bagbagida? Saan kadi a nasaem, makapasennaay a kapadasan dayta? No kasta matarusanyo la ketdi ti rikna dagiti dadakkelyo no mapasamak daytoy kadagiti nagannakda. Kaawatan ngarud a no dadduma mabalin a malidayanda wenno masikoranda.

Mabalin a saan a kanayon a nalaka para kadagiti dadakkelyo ti makibagay kadagiti apongyo. Masansan a tratuen dagiti natataengan dagiti adulto nga annakda a kas babassit nga ubbing. (Iti sabali a pannao, mabalin a saan laeng a dakayo ti ‘pagulimekenda!’) Dadduma a natataengan agreklamoda maipanggep iti pannakaaywanda—no maminsan akusaranda iti panangbaybay-a dagiti maseknan nga annakda. Ugali met dagiti dadduma ti mangipeksa kadagiti kapanunotanda iti panangpadakkel ti anak, a babalawenda dagiti nataengan nga annakda iti panagbalin a napalugod unay wenno istrikto unay. Mabalin nga ammo dagiti dadakkelyo a di padpadasen dagiti apongyo ti agbalin a manangpadakes wenno naulpit. Ngem gapu ta adun ti sakripisioda kadakuada, mabalin a sakiten ti nakem dagiti nagannakyo ti aniaman a pammabalawda. Ket no agibalesda babaen ti panangtratoda kadagiti apongyo buyogen kinakurang ti ayat ken anus, mabalin a makonsiensiada ken marurodda iti bagida.

Mabalin a maladingitan met dagiti dadakkelyo gapu kadagiti aramidenda a panagbalbaliw iti estilo ti panagbiag. Mabalin nga agkurang ti kuarta a mangsabet kadagiti kasapulan ti pamilia. No agtartrabaho dagiti nagannakyo, mabalin a nabannogdanton, napaksuyan, gapu iti kanayonan a panangaywan a tamingenda. Mabalin nga awan payen tiempoda nga agaliwaksay ken aginana. Amangan no agsinnungbatto pay ketdi ti agassawa gapu iti daytoy, nangruna no matmatan ti maysa kadagiti nagannak a saan a nainkalintegan ti naipabaklay kenkuana a paset iti panangaywan.

Ti Kasasaad dagiti Apong

Mabalin a marigatan met dagiti apong gapu iti kasasaadda. Ti Biblia awaganna ti kinalakay/kinabaket kas “dagiti narigat nga aldaw.” (Eclesiastes 12:1-7) Talaga a narigat ti pannakaimatang iti panagkapsut ti bukod a salun-at. Malaksid pay ti kellaat a kaadda iti baro nga aglawlaw. Kaykayat ti kaaduan a natataengan ti panagbukbukod ken panagwaywayas. Kinapudnona, ti libro a The Intimate Environment inadawna ti dua nga eksperto a nagkuna: “Kaaduan a natataengan sapulenda ti ayat ken panangasikaso dagiti annakda, ngem saanna kayat a sawen a tarigagayanda ti kuarta, balay, wenno dadduma pay a kinaimbag. Kinapudnona dadduma kaykayatda ti agserbi kadagiti annak ken appoda, imbes nga isuda ti pagserbian.”

Ngarud narigat para kadagiti apongyo ti agsagaba iti pannakapukaw ti panagwaywayasda—a mapilitanda nga agpannuray kadagidiay nagpampannuray idi kadakuada. Isu a dikay agsiddaaw no medio narigat a kalangen ida no dadduma. Ken gapu ta tinagiragsakda idi ti kaadda ti bukodda a pagtaengan—ken kinatalna ken kinaulimek—iti adu a tawtawen, mabalin a marigatanda a makibagay kadagiti nagarutigit nga agtutubo. Mabalin a marurodda iti nalaaw a musika ken panagsasarita.

Maysa a banag ti nabatad: Ti pannakibagay iti kasasaad maysa a karit iti siasinoman. Nupay kasta, maipaspasango met dagiti dadduma a Kristiano a pamilia kadagiti umasping a pakarigatan ken mapagbalballigianda dagita. (Idiligyo ti 1 Pedro 5:9.) Ti tulbek isut’ panagreggetyo a mangiparangarang “ti bungbunga ti espiritu” ken “ti baro a personalidad” iti inggat’ kabaelanyo! (Galacia 5:22, 23; Efeso 4:24; Colosas 3:13, 14) Imbes nga umikaykayo, makitunoskayo kas maysa a pamilia. Salaysayento ti sumaganad a bilangmi no kasano a maaramidan dayta.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 20]

Ti pannakipagtaeng dagiti apongyo mabalin a kaipapanannat’ pannakapukaw ti kinapribado