Tinungpalko ti Karik

NAIYANAKAK idiay Rio de Janeiro, Brazil kabayatan iti maysa a padaya iti Carnival Sunday sakbay ti Ash Wesnesday, idi 1930. Dagiti dimmar-ay ket kamkameng ti alta-sosiedad ti Rio—dodoktor, dagiti koronel ti armada, ken dagiti babaknang a negosiante. Buyogen ti anting-anting, nangipallatokda amin kadagiti balitok ken diamante a singsingda iti danum a nangdigusda kaniak iti damo a gundaway, ta mamatida a makatulongto kano daytoy iti maladaga a lalaki nga agbalin a nabaknang ken nalatak. Iti agarup makatawen ket gudua kalpasanna, nakagun-odak iti premio kas kalilibnosan a maladaga idiay Rio iti maysa a salip nga inesponsoran ti maysa a magasin.

Dagdagus kalpasanna nagsakit ti nakaro ni nanangko. Idi a simmukon dagiti doktor nga awanen ti namnamana pay a maimbagan, isut’ pinanawan ni tatangko agraman dagiti annakna. Imbayadnak ni tatangko iti utang, ket iti kasta nakipagnaedak iti maysa a nabaknang a pamilia ti Guarujá, iti isla ti Santo Amaro, iti estado ti São Paulo. Dimmakkelak sadiay nga awanen ti pakalaglagipak iti dati a pamiliak. Nupay kasta, kabayatan ti bakasion ti eskuela a binusbosko idiay Rio de Janeiro—agarup 450 kilometro manipud pagtataengak idiay Guarujá—adda banag a napasamak a namagbalbaliw ti biagko.

Maysa a Naiparparna a Panagsarak

Kanayon a makiay-ayamak kadagiti lallaki a kataebko iti maysa a lugar ti Rio a naawagan ti Jardim da Glória. Yantangay dagiti nangtagibi kaniak ik-ikkandak ti nawadwad a kuarta, gumatangak idi ti sorbetes para ti intero a grupo, isu a nalatakak bassit. Maysa kadagiti lallaki, ni Alberto, nagsaludsod no taga-anoak. Idi imbagak kenkuana, kinunana: “Adda adingko a lalaki nga agnanaed met iti estado ti São Paulo, ngem isut’ diak pulos am-ammo. Ti naganna ket Cézar. Inted ni tatangko iti maysa a pamilia sadiay, ket itan agsangsangit ni nanangko nga inaldaw gapu ta awanen ti namnamana a makakita pay kenkuana.”

Innayonna pay: “No makakitkitaka iti maysa nga ubing nga agarup agtawen ti sangapulo idiay São Paulo nga agnagan Cézar, ibagam kenkuana a naam-ammom ti kabsatna ken isut’ kayat a makita ni nanangna.”

“Diak liplipatan,” inkarik. “Uray ta kanagnaganko.”

Panagbalbaliw dagiti Kasasaad

Imbaga ni Alberto ti nagsaritaanmi ken ni nanangna, ket kayatnak a maam-ammo. Idi nagkitakami manen ken ni Alberto idiay Jardim da Glória iti sumaruno a Domingo, kinunana: “Kayatnaka a makita ni nanang. Pagarupek a kayatna ti mangipaw-it ti mensahe kenka a mapan iti kabsatko idiay São Paulo.”

Dagdagus nga impannak ni Alberto ken ni nanangna, a nakatugaw iti bangko ti parke. Kinitanak nga ipangato ken ipababa a siaannad. Idin inarakupnak ket nangrugi a nagsangit. “Siasino dagiti dadakkelmo?” insaludsodna.

“Garibaldi Benzi ken Nair,” insungbatko. “Ti naganko ket Cézar Benzi.”

Kiniddawna a maam-ammo ni nanangko, a dandani natalimudaw idi imbagak kenkuana ti napasamak. Kamaudiananna nagam-ammo dagiti dua nga inna ket nagsarsaritada ti nabayag maipapan kaniak. Kalpasanna kinuna ni Alberto kaniak: “Ti nanangko ti pudpudno nga inam, ket sika ti kabsatko!”

Naimbagan ni nanang iti sakitna ket binukbukodanna ti nangpadakkel iti manongko ken kabsatko a babai. Idi nasiguradok a nasarakak ti pudno a pamiliak, kiniddawko ti makipagtaeng kadakuada, a napalalo ti pannakapaay ti nangtagibi a nanangko. Nupay kasta, napigsa ti tarigagayko a makidenna iti kakabsatko a lalaki ken babai. Maasianak met ken ni nanangko, a nagsagsagaba a dina ammo no natayakon wenno sibibiagak pay. Gapuna natibker ti pangngeddengko nupay kaipapananna a panawak ti naluho a pagtaengan idiay Guarujá a mapan iti maysa a balay iti napanglaw a paset ti Rio de Janeiro. Anian a panagbalbaliw! Ita naskenen a rummuarak ken aggaget nga agtrabaho kalpasan ti klase, yantangay ti pamiliak nagpannuray iti matgedak a maipaay a pagbiag.

Mangaramidak ti Kari

Idi nagmataenganakon, naadalko ti agaramid ken, kalpasanna, agdisenio ti alahas. Ti nakipagtrabahoak a grupo naglakoda met kadagiti bambanag a naggaput’ sabali a nasion—kaaduanna ti kontrabando—a nalaka a pakakuartaan. Gapu iti di nagbannogan a kuarta, naigamerak kadagiti daydaya, babbai, ken nalabes a panagbarbartek buyogen iti droga. Sa, idi agtawenak laeng ti 22, inasawak ni Dalva, maysa a gayyem nanipud pay ages-eskuelaak. Pudno a diak maikari kenkuana. Isut’ maysa a natalunggadingan nga asawa ken ina—edukada, managraem, ken naimbag ti aw-awidna.

Maysa a rabii, kalpasan ti pito a tawen a panagasawami, agaw-awidakon manipud sabali a wild party idi nagpanunotak a sisiserioso. Tiningitingko nga iti kastoy a panagbiagko, pulos a diakto maisuro dagiti umiso a nadalus a kababalin kadagiti tallo a dumakdakkel nga annakmi. Gapuna inkeddengkon ti agbalbaliw. Idi simmangpetak, riniingko ni Dalva tapno ibagak kenkuana ti pangngeddengko.

“Kayatmo a sawen riniingnak iti alas dos iti parbangon tapno ibagam laeng kaniak dayta nga awan serbina?” Adut’ rasonna a di agtalek kaniak. Ngem inkarik: “Pudpudno ti saok ita. Ket tapno mairugik, iyakarko ti talyerko iti abay ti pagtaengantayo tapno ad-adunto ti panaglalangentayo a sangapamiliaan.” Kaskasdi nga agduadua ni Dalva, ket naturogkamin.

Iti kabigatanna simmapulak ti dua-kadsaaran a patakder ket nangaramidak kadagiti plano nga agyan ti pagtaenganmi iti makinngato a kadsaaran ket ti talyerko iti baba. Idin napanak kadagiti dati a kakaduak ket nagpakadaak kadakuada. Inkeddengkon a salimetmetak ti karik. Iti damo a gundaway, nangrugikami ken ni Dalva a mangtagiragsak ti biag a sangsangkamaysa a kadua dagiti ubbing.

Natulongan Tapno Masalimetmetan dagiti Karik

Iti agarup tallo a bulan kapasanna, binisitanak ni Fabiano Lisowski. Nabayagen nga am-ammok. Gapuna idi kinunak a kayatko a maam-ammona ni baketko, sinaludsodna: “Ti legal nga asawam?”

Idi simrek ni Dalva, inyam-ammok kenkuana kas “maysa a padi iti sumagmamano a relihion ti Biblia.” Nagkatawa ket inlawlawagna nga isut’ maysa a Saksi ni Jehova. Awan ti interesko iti relihion, ngem ni Dalva pagay-ayatna ti Biblia. Nagsaritada ken ni Dalva, ngem nagtalnaak, yantangay diak maaw-awatan ti aniaman a pagsarsaritaanda.

Inawisnakami ni Fabiano iti maysa a gimong iti sumaruno a Domingo. Iti pannakasdaawna inkarik a mapanak. Napalalo ti ragsak ni Dalva. Ammona a taoak a mangsalimetmet ti karik a no kinunak a mapanak makigimong, pagtalkanna dayta. Dua a banag ti naadalko iti pannakilanglangenko iti kontrabando: Salimetmetam ti saom, ken dika pulos maladaw iti tulagan.

Kankanayon a nagibarbarikesak idi ti rebolber, ngem idi napanak nakigimong, imbatik ti paltog iti pagtaengan. Managpadagos ken nasayaat ti aw-awid dagiti tao, isu nga inkarik ti agsubli iti sumaruno a Domingo. Nanipud idin kankanayonen a timmabunokami kadagiti gimgimong idiay Kingdom Hall, ket diakon pulos nagaw-awit ti paltog.

Inyurnos ni Fabiano ti ibibisitana kadakami kada rabii ti Mierkoles, agraman ti asawana ken katuganganna a babai. Pagaammona nga ateistaak, isu a kaaduanna ti kinasarsaritana ket ni Dalva. Gaput’ mariknak a maipupueraak, inrugik ti makisarita kenkuana maipapan kadagiti sabali a bambanag, ket sidadayaw a nangipaay ti ad-adda nga atension kaniak. Nakitak nga adda librona a “Mapapati Coma ti Dios,” ngem nagtukiad a mangitukon kaniak. Kamaudiananna, insaludsodko: “Aniat’ pangusaram iti libro?”

Naklaat, insungbatna: “Pagadalan.”

“No daytat’ pagadalan,” insungbatko, “kitaentayo no aniat’ kunana.”

Nasdaaw ti tunggal maysa ket dida ammo no aniat’ padaananda. Nupay kasta, nairugi ti panagadal, ket nagimdengak a naimbag. Naayatan ni Dalva, ken uray dagiti tallo nga ubbing nagustuanda dagiti panangilawlawag ni Fabiano.

Kabayatan ti panagadal, napaliiw ti asawa ni Fabiano a kankanayon nga agtabtabakoak, ket kinunana: “Kasla kankanayon ti panagtabtabakom.”

“Nagtabtabakoakon nanipud pay idi agbasbasaak,” inlawlawagko. “Ket bayat nga ad-addalek ti panagdeboho kadagiti alahas, kanayon ti panagtabakok.”

Sitataktika, kinunana: “Adu a tattao ti mangpadpadas a mangisardeng iti panagtabako ngem dida maisardeng.”

“Mabalinko nga isardeng iti aniaman a tiempo a kayatko,” kinunak.

“Kastat’ pagarupmo,” insungbatna.

“Tapno ipakitak kadakayo, isardengko itan,” kunak kenkuana. Inaramidko, ket diak nagtabako nanipud idin.

Kabayatan dagiti umuna a sumagmamano a bulan ti panagadalmi, saan a nalaka dagiti bambanag. Binirbirukdak dagiti dati a gagayyemko ket nangitukonda kadagiti mapagduaduaan a negosio, ken immay dagiti babbai a masansan a kakaduak idi iti party idiay balay a mangbirbiruk kaniak. Ngem inkeddengkon a balbaliwak ti biagko, ket babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Jehova, nabalinak nga inaramid dayta. Kimmapuy ti negosiok idi damo, ket imbabami ti kasasaad ti panagbiagmi. Ngem makaparagsak, nagbalin ni Dalva a kankanayon a gubbuayan ti pammaregta.

Kalpasan ti lima a bulan a panagadal ti Biblia, naikkat aminen a panagduaduak. Nakumbinsirak a ni Jehova ti pudpudno a Dios ket ti Biblia ti naisurat a Saona. Gapuna idi Enero 12, 1962, nairamankami ken ni Dalva kadagiti 1,269 a nabautisaran iti umuna a dakkel a kumbension idiay São Paulo, a naangay idiay Parke ti Ibirapuera. Anian a buya ti makakita ti agarup 48,000 a tattao a timmabuno!

Panangisuro kadagiti Annakmi

Nakatulong dayta a kumbension a nangipasagepsep kaniak iti responsibilidad ti panangisuro ken panangsanay kadagiti annakmi. Gapuna dagus nga inyurnosmi ti sangapamiliaan a panagadal ti Biblia kadagiti rabii ti Mierkoles. Uray ita, agtultuloy ti Mierkoles a pannakarabiimi nga agadal ti pamilia. Ita, nupay kasta, bukodmin ken Dalva ti agadal, yantangay amin dagiti annakmi ket naasawaandan.

Rinaman ti panagadalmi a kadua dagiti ubbing ti panagsasarita maipapan kadagiti parikut a gagangay kadagiti agtutubo kadagitoy aldawtayo, kas kadagiti estilo ti kawes ken panaglanglanga ken umiso a kababalin kadagiti kasungani a sekso. Kasta met, no maysa kadagiti ubbing ti addaan ti paset ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, masanayen iti rabii ti Mierkoles.

Kanayonanna, impakitami kadagiti ubbing ti pintas ti panamarsua ni Jehova babaen ti panangipanmi kadakuada kadagiti zoo ken dadduma a luglugar. Tulonganmi ida a mangapresiar a dagiti animal ken tumatayab ket pinarsua ni Jehova a maipaay a pagragsakan ti tao ket inton agangay maragsakantayonton a makakita kadakuada, saan a kadagiti tangkal wenno nakapupok, no di ket nakabulos, a sadiay mabalin a kalangen ken aprusan ida.

Bayat a dagiti annak ket naganusda pay, nangipaskilkami idiay kusinami ti eskediol iti panagbasa kadagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! ken dadduma a publikasion ti Watch Tower Society. Aminda inaramidda ti kabaelanda a mangsalimetmet iti iskediol tapno mabalinda a maibaga kadakami no ania ti naadalda. Pudno a maibagami a ti panangsanay kadagiti annakmi iti kastoy a pamay-an nangted kadagiti nabaknang a gunggona kadakami. Nabautisaran dagiti tallo nga annakmi sakbay a nadanunda ti kinatin-edyerda.

Ni Cézar, ti buridekmi, ti immuna a nangipakita ti tarigagay iti amin-tiempo a kinaministro. Idi isut’ agtawen ti siam, isut’ inawagan ti agdaldaliasat a manangaywan idiay plataporma a di napakaammuan nga immuna, a sinaludsodna no ania ti kayatnanto a pagbalinan inton dumakkel. “Bethelite, manangaywan ti sirkito, wenno misionero,” insungbat ni Cézar.

Idi 17-añosna, nagbalin ni Cézar nga amin-tiempo a payunir a ministro. Kabayatanna nangala ti kurso a panagimaldit, kas panagsaganana nga agtrabaho idiay sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Brazil. Di nagbayag isut’ naawisen idiay Bethel, ket nagserbi sadiay iti uppat a tawen. Kalpasanna nagasawa, ket nagbalinda nga espesial payunir nga agassawa; intuloyda ti kinaespesial payunir agingga a naiyanak ti baroda. Ita agserserbin ni Cézar kas maysa a Kristiano a panglakayen, ket ti asawana maysa a regular payunir. Ti anakda nabautisaranen idi 1990, idi isut’ agedad ti 11.

Ni Sandra, maysa kadagiti babbalasangmi, simrek iti serbisio a kinapayunir idi 1981. Iti sumaruno a tawen, nakiasawa ken ni Sílvio Chagas, maysa a kameng ti pamilia ti Bethel. Nagserbida kas espesial a payunir iti unos ti walo a tawen ket ita addadan iti trabaho ti sirkito, nga agbisbisita kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Ti kasingin ni Sandra a babai, ni Solange, ken ti asawana nagserbida iti tallo a tawen kas espesial a payunir. Ti baroda, ni Hornan, nagbautisar itay laeng nabiit. Kristiano a panglakayen ti asawa ni Solange.

Mariknami ken ni Dalva a ti naespirituan a panagrang-ay dagiti annakmi ket maigapu a nangnangruna iti regular a panagadal ti pamiliami iti rabii ti Mierkoles, a nairugi 30 a tawen ti napalabasen. Sabali pay a tulong iti panangpadakkel kadakuada isu ti kankanayon a panangsangailimi kadagiti agdaldaliasat a manangaywan ken sabsabali pay nga amin-tiempo a ministro iti pagtaenganmi. Dagitoy Kristiano a kakabsat a lallaki ken babbai tinarabayda dagiti ubbing a mangpatanor iti kalat ti amin-tiempo a panagministro.

Dagiti Personal a Bendision

Adu a nakallalagip a pasamak ti naglasatanmi ken ni Dalva nanipud iti dayta a kangrunaan a pasamak idi 1962, idi a nabautisarankami. Iti maysa a gundaway nagserbiak kas mangisuno a manangaywan ti sirkito, ket tinagiragsakmi ti pribilehio nga agbisita kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Napadasak met ti nakiraman ti panagibangon ti Assembly Hall mi idiay Duque de Caxias, maysa a proyekto a nagpaut ti lima a tawen. Ket masansan a nagparangak iti sanguanan dagiti agtuturay ti ili, medisina, ken militar, agraman ti bise-gobernador ti estado. Ti panggep dagitoy a panagparang ket tapno abangan dagiti istadium a pagkumbensionanmi ken tapno ilawlawag ti takdermi iti neutralidad, kasta met no apay a dagiti Saksi ni Jehova dida nga awaten ti pannakaiyalison ti dara.

No taliawek ken panunotek dagiti amin a nakaskasdaaw a bendision a naawatkon nanipud iti dayta a nakapatpateg a rabii a panangriingko ken ni Dalva tapno ibagak kenkuana ti karik, mabalin a sipupudno a kunaek a ti kangrunaan kadagiti amin a bendision a nagun-odak ket ti panagbalinko a managibunannag ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Kumbinsidokami ken ni Dalva a ti pamay-an a panangiturong ni Jehova a Dios kadakami babaen ti organisasionna ket pudno a “Ti Dalan” a mangiturong ti naragsak a biag itan ken inton agangay iti agnanayon a biag iti baro a lubong ti Dios. (Aramid 9:2; 19:9)—Kas insalaysay ni Cézar A. Guimarães.

[Ladawan iti panid 23]

Ni Cézar Guimarães ken ti pamiliana ita