Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Agbalinakto Aya a Kas ken Manongko?

“AGBALINKANTO a kas ken manongmo! Agannadka, ta no saan agtungpalkanto a kas kenkuana!”

No adda kabsatyo a lalaki wenno babai a nagbalin a dakes—a nalabit napapanaw iti pagtaengan dagiti nagannakyo, naibalud, wenno nailaksid iti kongregasion Kristiano—mabalin a nangngegyo idin dagitoy makapasakit-nakem a sasao. Dagiti nagannak, mamaestro, dagiti nasayaat panggepda a kabagian, ken uray pay dagiti kapatadayo mabalin nga ulit-ulitenda ida. Mabalin pay ketdi a mariknayo a dagiti dadduma a gayyemyo ket likliklikandakayo.

Siempre, nasaem a kapadasan ti mismo a maaddaan iti kabsat a simmiasi iti dalanna. Malagip ti maysa nga ubing a babai a managan Carol, a nailaksid ni manongna manipud iti kongregasion Kristiano: “Nasingsingedak ken manongko ngem ti siasinoman. Idi simmardengen kas maysa a Kristiano, nagsakit ti nakemko.”a Kasta met ti malagip ni Becky, nga agedad iti 15  idi nailaksid ni manangna: “Malagipko pay laeng ti aldaw a panangibagana kaniak nga isut’ nailaksid. Naglidayak ken nagsakit ti nakemko. Mariknak a naallilawak. Kasano a maaramidna daytoy kadakami?”

Nasaem met ti pannakapukaw a tinagiragsak ti maysa a pannakisarsarita iti manong/manangna. Insennaay ni Becky: “Nakasingsingedkami idi. Mailiwak a makisarita ken mangaramid kadagiti bambanag a kaduana.” Mainayon iti dayta a pukaw ti pannakapaay a makakita iti pannakatnag ti maysa a minatmatanyo nga ulidan. Kunaen ti maysa nga agtutubo a managan Marvin maipapan ken manongna: “Nagpannuraykami kenkuana. Ngem ita isut’ awanen.”

Nupay kasta, ti nasakit unay a pasetna ket mabalin a ti panagamak a mabalin a kastanto met ti pagbanaganyo.

Tuladen ti Pangulo?

Iti maysa a surbey, 64.9 porsiento kadagiti agtutubo ti nangamin a naimpluensiaanda a naimbag iti inauna a kabsatda. Kinuna ti maysa a balasitang: “Ni manongko . . . kasta unay ti impluensiana iti biagko. Kanayon a nangipakita iti naisangsangayan a panangipateg kaniak. Impasiarnak kadagiti lugar a kadua dagiti gagayyemna, insuronak nga agsurat, kordonanna ti sapatosko, ken kanayon a tulongannak uray bassit laeng ti parikutko.”—Adolescents and Youth, ni Dorothy Rogers.

Gapuna no ti maysa a mararaem a kabsat ti kellaat nga umalsa, “dagiti tin-edyer mariribuk ti nakemda,” sigun iti mannurat a ni Joy P. Gage. Isalaysayna ti estoria ti maysa a balasitang a managan Linda a nagpannuray ken manongna. Idi kellaat a pinanawanna ti asawana, “napukawen” ti ipatpategna a pagulidananna. Kuna ni Joy Gage: “Daytoy manongna a rumbeng a tuladenna saanen a rumbeng a tuladen.” Kas banagna, “nakapungtot ni Linda. Mariribukan pay.” Rinugian ni Linda ti naginum iti arak.—When Parents Cry.

Gagangay laeng ti kasta a panagtignay. Kinapudnona, kunaen ti libro a How to Survive Your Child’s Rebellious Teens, ni Myron Brenton a “nakaro man wenno saan, kanayon a maapektaran dagiti dadduma nga ubbing iti pamilia babaen iti managalsa a kababalin ti kabsatda.” Ilawlawag ni Brenton a no dadduma dagiti dadduma nga agtutubo iti pamilia “maamakda. Buyogen ti panagamak a panunotenda: ‘Mabalin kadi a mapasamak daytoy kaniak? Agtignayakto kadi a simamauyong? Adda kadi daytoy a kinamauyong kaniak?’”

Pillienyo ti Naiduma a Kurso

Nupay kasta, daytoy kadi kayatna a sawen a naikeddengkayo a mangtulad iti dakes nga ulidan ti kabsatyo? Nikaanoman. Addaankayo ti pannakabalin a mangpili iti surotenyo a kurso. (Idiligyo ti Josue 24:15.) Adu a managbuteng-Dios nga agtutubo idi tiempo ti Biblia ti nangaramid iti kasta.

Kas pangarigan, usigenyo ni agtutubo a Jacob. Ti kasinginna, ni Esau, ket “saan a mangapresiar kadagiti sagrado a banag.” (Hebreo 12:16) Ni Jacob, nupay kasta, nagbalin a lalaki nga awan pakapilawanna iti pammati. (Genesis 25:27; Hebreo 11:21) Ni Eleazar ken Itamar, dua a lallaki nga inaudi nga annak ni Aaron, nagtalinaedda a matalek iti panagserbi ken ni Jehova idi dagiti manongda, da Nadab ken Abiu, ti pinapatay ni Jehova. Dagitoy a manongda ket nalawag a napapatay gapu iti panaglabsingda kadagiti annongenda kas papadi bayat a nakainumda iti arak. Ngem saan a tinulad da Eleazar ken Itamar ti kakabsatda, ket agpadpadada a nangtagiragsak kadagiti pribilehio kas papadi ni Jehova a Dios.—Levitico 10:1-11.

Dakayo met mabalinyo a pilien ti nadiosan a kurso ket maliklikanyo ti kasta unay a panaglidayyo ken dagiti nagannakyo.

‘Likliklikandak’

Nupay kasta, agreklamo ni Carol: “Sipsiputan ti tunggal maysa ti panagbiddutko. Dadduma a nagannak pagarupenda pay nga agbalinakto a dakes nga impluensia kadagiti annakda.” Nalabit mariknayo met ti kasta no dadduma. Ngem mabalin a ti kasla awan asina a panangsipsiput masansan nga agbanag a nasayaat ti panggepna a pannakaseknan. Nupay kasta, bayat a makita dagiti nagannak dagiti dadduma nga ubbing a kankanayon a taginayonenyo ti naimbag a kababalin, gagangay a maikkaten dagiti panagdanagda.—Idiligyo iti 1 Pedro 2:12.

Apay, ngarud, a dadduma a gagayyem kellaat nga umadayuda? Nalabit, saan a gapu ta dida agtalek kadakayo, no di ket dida laeng ammo ti ibagada. Mabalin a maalomiimda nga umadani kadakayo, ta pagaammoda a kasta unay ti pannakaupayyo ken ti pamiliayo; mabalin a maamakda nga agbiddutda iti ibagada. Apay a dikay ikagumaan ti umuna a makisarita? Padasenyo ti agbalin a nakalma ken naayat no dadduma ti agsaludsod kadagiti makasair a saludsod, kas iti, “Aniat’ napasamak iti kabsatmo?”

Aminentayon, mabalin a dadduma ti mangliklik kadakayo. Ket no tratuendakayo dagiti tao a kasla dakeskayo a tao, makagargari ti rikna nga agaramidkayo la ngaruden ti dakes. Nupay kasta, kanayon a laglagipenyo dagiti sasao iti Galacia 6:9: “Ditay ngarud mabannog iti panagaramid iti naimbag, ta inton tiempona agapittayto, no ditay maupay.”

Gagangay, lumabaston ti damo a panagalomiim. Kuna ni agtutubo a Becky: “Idi agangay tratuendakon dagiti tao a kas ti panangtratoda iti napalabas.” Kunana pay: “Dakkel a tulong ti saan a panangliklik dagiti amin a gagayyemko kaniak. Situtulokda a tumulong kaniak.” Kaaduan kadagiti padayo a Kristiano situtulokdanto met a tumulong. Adut’ maitulongda tapno ‘mapalintegyo dagiti dana dagiti sakayo.’—Hebreo 12:13.

Isaritayo dagiti Bambanag

No dadduma, pudno a mariknayo ti narikna ti barito a managan Fred a nailaksid ti manongna. Ipudnona, “basta diakon sarsaritaen ti riknak. Ngem nabigbigko a di nakatulong kaniak ken kadagiti dadakkelko ti panangmedmedko iti rikriknak.’’ Wen, liklikanyo ti panangiputputongyo iti bagiyo, nangnangruna kadagiti dadakkelyo. (Proverbio 18:1) Nasayaat ti balakad ni Marvin no kunana: “Makisaritakayo iti maysa a tao. Masapul a makisaritakayo!”

Kas pangarigan, addada kadi dadduma iti kongregasion a kasla nalamiis ti panangtratoda kadakayo? Mabalin a matulongandakayo dagiti dadakkelyo no ibagayo ti parikut kadakuada. Wenno nalabit maupaykayo agsipud ta dagiti dadakkelyo mabalin a naipamaysa ti atensionda iti nasukir a kabsatyo ket dida ikankano dagiti kasapulanyo. Dikay agpilio tapno awisenyo ti atensionda. Imbes ketdi, makisaritakayo a naimpusuan kadakuada, ket ipakaammoyo ti riknayo.

Ginundawayan ni Fred ti panagadal ti pamilia iti Biblia a mangaramid iti daytoy. “No addaanak ti parikut, usarek dayta a gundaway a makisarita kada Tatang ken Nanang maipapan iti dayta a banag.” Babaen kadagita a panagsasarita mabalin a matulongankayo a mangapresiar no kasano a kasta unay met ti pannakaupay dagiti dadakkelyo iti kasasaad. Maigiddato iti dayta, ad-adda a maawatanda dagiti riknayo ket nalabit mangiyurnosdanto ti ad-adda a panangasikaso kadakayo.

Siempre, saan nga amin nga agtutubo ket addaan kadagiti managbuteng-Dios a nagannak. No kasta ti kasasaad, padasenyo nga isarita dayta iti maysa a nataengan a Kristiano. (Proverbio 17:17) Makatulong met ti panagtalinaed nga okupado kadagiti naespirituan a banag. “Masapul nga ipakitayo a pudno a dikay kayat ti agbalin a dakes,” kuna ni Marvin. “Ket no agtalinaedkay nga aktibo ken ipakitayo a pudno a tarigagayanyo ti kinapudno, ad-adda a tulongandakayo dagiti Kristiano a kakabsatyo.”

Iti aniaman a kasasaad, kanayon a tulongannakayo ti nailangitan nga Amayo. (Salmo 27:10) “Ibukbokyo ti pusoyo iti sanguananna,” kuna ti Salmo 62:8. Isut’ agserbi a pudno a kamangyo. Pudno a maawatanna ti adda iti pusoyo, uray pay no ti dadduma didakay maawatan wenno di umiso ti panangipatoda kadakayo.—1 Samuel 16:7.

Agbalinkayo a Naiduma

Kuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes ket aglemmeng.” (Proverbio 22:3) Wen, no magargarikayo a tumulad iti kabsatyo, panunotenyo ti bunga ti dakes a kursona. Kuna ni Becky: “Ti pannakakitak kadagiti resulta dagiti tignay ni Manangko tinulongannak a mangliklik iti pannakaisagmakko iti riribuk.”

Ni Fred, Marvin, ken Becky—a naadaw iti daytoy nga artikulo—naiduma ti nagbanaganda kadagiti nasukir a kabsatda; tunggal maysa innalana ti karera ti Nakristianuan a ministerio. Dakayo met ngay? Mabalin a kanayon nga ay-ayatenyo ti kabsatyo. Ngem saan a masapul nga agbiagkayo a kas kenkuana. Mabalinyo ti agpili. Agbalinkayo a naiduma.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Saan a masapul a makikaduakayo iti kabsatyo iti iyaalsa