Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Masapul a Sagabaek ti Kinabaldado?

“LIMAT’ tawenko idi,” malagip ni Becky. “Nakaangkasak iti bisikleta ti gayyemko idi nagkurba ti maysa a kotse ket dinungparnakami.” Ti nagbanaganna? “Natukkol ti gurongko ken nakarot’ pannakadangran ti ulok. Impapan idi dagiti doktor a matayakon.” Ngem nagbiag ni Becky nga itan maysa a naragsak a 16-años. Kaskasdi, adda dakes nga imbunga ti aksidente. “Nagbalinak a nalupoy,” kunana.

Baldado met ti maysa a baro a ni Craig gapu iti sakit a CP (cerebral palsy). “Apektaran ti CP dagiti piskelko ken ti nervous system,” ilawlawag ni Craig. “Saan nga agtignay a naimbag dagiti piskelko kadagiti mensahe ti utekko. Isu a marigatanak a magna, agsao, ken salimetmetan ti kinatimbeng [ti bagik]. Maaramidak dagidiay ngem marigatanak.”

Adda met kadi depekto ti bagiyo? Ipakita ti estadista nga inton tawen 2000, addanton agarup 59 milion a baldado nga agtutubo iti intero a lubong. (World Health, Enero/Pebrero 1985) Ngem ti kinapudno nga adu ti kas kadakayo dinakay liwliwaen iti apag-apaman lalo no kayatyo ti agtaray, aglagto, ken agay-ayam a kas ti maaramidan ti dadduma.

Dagiti Parikut Dagiti Baldado

Saanen a kabbaro dagiti depekto ti bagi. Idi panawen ti Biblia, addada pilay (2 Samuel 4:4; 9:13), bulsek (Marcos 8:22), ken baldado (Mateo 12:10). Marigatan dagidi a mangaramid kadagiti kangrunaan a trabaho iti inaldaw.​—Idiligyo ti Deuteronomio 28:29; Proverbio 26:7.

Mabalin a kasta met ti sagsagabaenyo. Marigatankayo nga agpelles, mangan, wenno ti ipapan idiay eskuelaan mabalin a kalikagumanna ti kasta unay a panagregget​—ken tulong ti dadduma. “Diak maigaraw a naimbag ti kannawan a paset ti bagik,” kuna ni Becky. “Isu a masapul a sursuruek ti agsurat iti kannigid nga imak. Marigatanak met a magna. Medyo normal ti pannagnak itan, ngem no dadduma agpilay-pilayak.” Wenno usigenyo dagiti parikut a naisarang iti maysa a pandek a barito. Kunana, buyogen ti panagangaw: “Masuronak ta diak man la magaw-at ti switch ti silaw . . . Talaga a dagiti balay ket nadisenio agpaay kadagiti natayag laeng.”​—How It Feels to Live With Physical Disability, ni Jill Krementz.

Nupay kasta, maamirisyo a saan a ti bagiyo ti pagparikutanyo unay. Ilawlawag ti magasin a Parents: “Arsagid unay dagiti agtutubo kadagiti reaksion ti dadduma, a mamagdukot iti biag dagiti baldado nga agtutubo. . . . Madanaganda no aniat’ panunoten ti dadduma iti langada ken masansan a pagduduaanda dagiti mannakigayyem a balikas, nga ipapanda a dagitoy ket kapilitan nga ebkas ti panangngaasi.” Gagangay laeng a kayatyo ti maawat ken magustuan ti dadduma. Ngem mariknayo a maipupuerakayo. Kas kunaen ti agtutubo a ni Michelle: “Iti intero a biagko, sabalit’ pannakatratok. Gapu laeng ta awan kannigid nga imak.”

Ti pannakaiduma ti mabalin met a naynay a pakauyawanyo. “Nagadalak iti eskuelaan agpaay kadagiti baldado nga ubbing agingga nga agtawenakon iti sangapulo,” malagip ni Craig. “Ngem idi addaakon iti maikalima a grado, simrekak iti kadawyan nga eskuelaan. Awan unay parikutko agingga a maysa nga aldaw pagkakatawaandak ti dadduma a babbarito. Daytat’ gapu iti pannagnak.” Nasaem met dagiti kapadasan ni Becky gapu iti naulpit a panangtrato dagiti kaeskuelaanna. Gapu iti pannakaopera idi a nangdadael iti kuerdas bokalesna, nagbalin a medio parpar ti bosesna. “Nairuam dagiti kaeskuelaak a kunaen a ti timekko ket kas ti olimaw,” kunana.

Mabalin a mangidumduma uray dagiti nataengan. Di man la makipinnerreng kadakayo ti dadduma. Mabalin a pulos a di makisarita kadakayo ti dadduma, a makisaoda kadagiti nagannak wenno kakaduayo​—a kas ket tay awankayo wenno adda depekto ti panunotyo. Mabalin a masuronkay unay kadagiti agpammarang a kakaasiandakayo, a dagdagullitenda ti pannakarikna a nakapimpimankayo.

Ti Panangmatmat ti Dios iti Dayta

Ngem kasanot’ panagrikna ti Dios kadakayo? Ti kadi kinabaldadoyo maysa a pagilasinan ti panangilaksidna kadakayo? Amirisenyo ti kinuna ni Jesus idi nakitana ti “maysa a bulsek manipud pannakayanakna.” Inimtuod dagiti adalanna: “Asino ti nakabasol, daytoy wenno dagiti dadakkelna iti kasta naiyanak a bulsek?” Simmungbat ni Jesus: “Saan a nagbasol uray daytoy, uray dagiti dadakkelna.” (Juan 9:1-3) Saan, ti kinabulsek saan a resulta ti dadduma nga espesipiko a basol iti biang ti bulsek wenno dagiti nagannakna. Imbes ketdi, daytat’ bunga ti kinaimperpekto a natawidtayo ken Adan. Ilawlawag ni apostol Pablo: “No kasano ti iseserrek ti basol ditoy lubong gapu iti maymaysa a tao, ken ti ipapatay gapu iti basol, ket iti kasta ti ipapatay immay kadagiti isuamin a tattao, agsipud ta isuda nagbasolda amin.”​—Roma 5:12.

Ngarud, dagiti depekto ti bagi ket saan a bunga ti nadibinuan a pannakibiang wenno pannusa. Daddumat’ gapu iti kinaliway. Kaskasdi daddumat’ gapu iti “panawen ken di mapakpakadaan a pasamak.” (Eclesiastes 9:11) Ket addada agtutubo a baldado gaput’ panangabuso wenno kinaliway iti biang dagiti nagannakda.

Aniaman ti gapu dagiti sagubanityo, diyo koma ipapan nga awan pategyo iti Dios. Imbes ketdi, matmatannakayo a nasudi ken napateg, nangruna no managbutengkayo iti Dios. (Lucas 12:7) “Maseknan kadakayo” iti kasta unay ket maay-ayo nga usarennakayo iti serbisiona. (1 Pedro 5:7) Ta, maysa kadagiti kangrunaan nga adipen ti Dios, ni apostol Pablo, agparang a nagsagaba iti maysa a sagubanit ti bagi​—“maysa a siit ti lasag.” (2 Corinto 12:7) Anian a makaliwliwa a maammuan a “ti tao kitaenna ti makinruar a panagparang, ngem ni Jehova kitaenna ti puso.” (1 Samuel 16:7) Maawatanna ti kabaelanyo [nga aramiden] ken ammona ti maaramidanyo inton isublina ti kinaperpekto iti baro a lubongna.​—Apocalipsis 21:3, 4.

Pannakilangen iti Dadduma

Daksanggasat, mabalin a saan a makiraman iti natan-ok a panangmatmat ti Dios dagiti kaeskuelaanyo ken dadduma. Kinapudnona, no maminsan, talaga a naulpit ti sabsabali. Dikay pakasdaawan, ngarud, no dadduma a kapatadayo ket di naasi iti adda a kasasaadyo. Nupay kasta, masansan a di igaggagara ti dadduma a saktan wenno pabainandakayo; no maminsan usiosoda laeng. Gapu ta dida agsagsagaba iti sasaadenyo wenno nalabit dida mapupuotan a makaisawangda iti minamaag wenno makapasakit.

Aniat’ maaramidanyo? No dadduma malapdanyo dagiti mangibabain a kasasaad. Kas pangarigan, mabalin a padasenyo a paganaygayen ti dadduma no madlawyo a medyo agnerbios wenno dida ammot’ ibagada. Bigbigenyo a mabalin nga agamaktay amin iti ditay maawatan. Matulonganyo ti dadduma a di igingina ti kinalaadyo tapno maam-ammodakayo a naimbag. No addakayo kadagita a kasasaad, mabalin a padasenyo a kunaen: “Masmasdaawkay aya no apay a naka-wheelchairak?” Sigun iti magasin a Parents, maysa a naputed ti gurongna a maestra, pennekenna ti kinausioso dagiti estudiantena babaen iti panangirugi ti saritaan: “Nalabit pampanunotenyo ti napasamak. Kayatyo kadi a maammuan?”

Agpapan pay dagiti panangikagumaanyo, mabalin a masaktankay latta. Kunaen ti agtutubo a ni Becky: “Idi ubingak pay, masuronak no angawendak; arsagidak idi. Ngem ita diak ipalubos a daytat’ mangpasuron kaniak. No dadduma, katawaak pay ketdin ti kasasaad.” Wen, makatulong ti kinamanagpakatawa a pangsumra kadagiti makasair a komento. Adda “panawen ti panagkatawa.” (Eclesiastes 3:4) Impaay pay ni Ari Solomon daytoy a balakad: “Dika ikankano dagiti amin a sasao a naisao.” (Eclesiastes 7:21) No dadduma, ti kasayaatan a pamay-an a tamingen ti kasasaad isut’ di panangikankano iti dayta. “Diyo ikankano ti makuna dagiti tattao,” kuna ni Becky.

Ti Namnama Makatulong iti Panangsarangetyo

Kinapudnona, adda depekto ti intero a rasa ti tao. “Ti sangaparsuaan agsasaibbekda ken agrigrigat idi damo agingga ita,” kunaen ti Biblia. (Roma 8:22) Ngem adda namnamayo iti masanguanan. Kas pangarigan, kitaenyo ti balasitang a panaganantayo iti Carol. Naiyanak a tuleng. Sa ti pannakaaksidentena iti bisikleta nagresulta iti pannakaputed ti gurongna. Kayat idin ni Carol ti matay. Ngem inrugina ti makiadal ti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova ket nasursurona nga iti sumungsungad a nalinteg a baro a lubong, “awanto ti agkuna [sadiay]: ‘Masakitak.’” (Isaias 33:24) Kinapudnona, namnamaenna ti panawen a maagasanto dagiti sagubanitna​—iti karkarna a pamay-an!​—Isaias 35:5, 6.

Aniat’ epekto ken Carol ti pannakasursurona maipapan ti Dios? Kuna ti dadduma a Kristiano a kaunay-unayna: “Kanayon a naragsak ken dina igingina ti sagubanitna.” Ngem makapainteres a kunada pay: “Di madlaw ti kaaduan a gayyemna nga artipisial ti gurongna ken di pulos makangngeg.” Apay? “Agpannuray iti senias ken hearing aid.” Nalawag, saan laeng a mangnamnama ni Carol iti masanguanan. Ikagkagumaanna a pasayaaten ti kabaelanna nga aramiden ita. No kasanoyo a maaramidan dayta ti topiko ti sumaganad nga artikulo iti daytoy a serie.

[Ladawan iti panid 19]

Mabigbig ti dadduma a makatulong ti panangilawlawag ti kasasaadda kadagidiay usioso