Panangmatmat iti Lubong
Ilaksid Dagiti Agtutubo ti Relihion
Iyeb-ebkas dagiti agtutubo a taga Canada ti maysa a napasnek a mensahe kadagiti lider ti relihion: Napaay dagiti klero kas mannursuro ti Sao ti Dios. Ipalnaad ti nabiit pay a nasional a surbey a rumasrasayen dagiti agtutubo a mangsuporta iti relihion ngem idi. Sangapulo porsiento laengen ti mamati a napateg iti biagda ti pannakainaig iti maysa a relihion. Kaskasdi nga ipadamag ti Toronto Star a “nasurok a 80 por siento ti agpannuray iti relihion para kadagiti seremonia ti pannakaiyanak, panagkasar ken ipapatay.” Makapainteres a 80 porsiento met ti mamati nga adda Dios, bayat nga 60 porsiento ti mamati iti biag kalpasan ti ipapatay. “Masansan a dagiti agtutubo ket ad-adda nga inimpluensiaan dagiti kapatadada, ti media, sine ken nalatak a musika ngem dagiti klero,” kuna pay ti Star. Bassit laeng a grupo dagiti agtutubo ti umamang kadagiti lider ti simbaan agpaay ti pannakaiwanwan kadagiti napateg nga isyu ti biag.
Dagiti Makapapatay a Siled
Kunaen ni Dr. Michael Popkiss, maysa a medical officer ti salun-at idiay Cape Town, Sud Africa a “ti asuk ti sigarilio iti aglawlaw ti ad-adda a pakaigapuan ti adu nga ipapatay ngem iti aniaman a gapuanan-tao a polusion.” Sinumrana ti pampleta nga inwaras ti Tobacco Institute ti Sud Africa nga agkunkuna a ti di umdas a pannakadalus ti angin ti makagapu. Inlawlawag ni Dr. Popkiss a “ti panagtalinaed ti asuk ti sigarilio kadagiti patakder ket kadawyan a di makapasar iti maawat a kalidad ti nadalus nga angin” ken mabalin a mangituggod kadagiti kanser ti bara ken atake ti puso, agraman ti pannakatiltil ti bara dagiti ubbing. Kinunana nga awan pamay-an a mangsukat wenno mangdalus iti angin kadagiti patakder a naan-anay a napno iti asuk ti sigarilio. Kinunana pay: “Ti kasayaatan a pamay-an a masalimetmetan a nadalus ti angin isut’ pananglimitar iti gubuayan ti polusion ti angin.”
Narigat ti Biag Dagiti Trabahador ni Paraon
Ipakita dagiti nabiit pay a panagadal kadagiti rurog dagiti trabahador kadagiti piramid, tanem, ken templo ni Paraon a nabisinan, masaksakit, ken nadagsen ti trabahoda. Kunaen ti Egipcio nga antropologo a ni Azza Sarry el-Din nga adu kadagiti trabahador idi ti addaan arthritis. Impakita met ti panagadalna nga inanduran dagiti trabahador ti nadagsen a trabaho. “Nagkillo dagiti durida gaput’ panagawit iti nadagsen,” ken “limteg ti tultulangda a nangparigat kadakuada,” kinunana. Nasarakan dagiti pammaneknek kadagitoy a sakit babaen ti panangeksamin kadagiti bangabanga, duri, ken tultulang ti ramramay ti ima ken saka a nakali kadagiti asideg a sementerio. Nupay kasta, saan a nagminar dagitoy a sakit kadagiti rurog a nasarakan kadagiti nakaitaneman dagiti nabaknang. Pattapattaen ti antropologo a 18 inggat’ 40 ti kapaut ti biag dagiti trabahador, bayat a dagiti nabaknang ti nagbiag iti 50 inggat’ 70 a tawtawen.
Nasukatan Dagiti Olimaw
Nasukatanen dagiti olimaw kadagiti managkumaw ken mannanakaw a pagam-amkan dagiti ubbing idiay Brazil. Sigun iti Veja, “inyam-ammo ti sikologo a ni Lenise Maria Duarte Lacerda ti baro ken nakabutbuteng a listaan dagiti pagam-amkan. Ti kangrunaan a naisitar a pagamkan dagiti ubbing a nainterbiu nga agtawen iti 7 inggat’ 11 isut’ pannakaraut, kinaranggas, pannakakumaw, ken dagiti agtutubo a mannanakaw.” Yantangay uray dagiti polis wenno nagannak dida maipasiguro ti pannalaknib, “napukawen iti panunot ti ubing ti ladawan ti maysa a banuar a pinarayray ti imahinasionna,” kunana pay. Kunaen ti pediatrician a ni Dr. José Henrique Goulart da Graça ti resultana: “Ti kangrunaan a sakit ita dagiti ubbing isut’ buteng. Adu nga ubbing ti mangipadlaw iti daytoy babaen kadagiti sikosomatiko a sakit kas dagiti sakit ti ulo, angkit, diarrhea ken gastritis.”
Sakit a Chagas ken ti Panangyalison iti Dara
Tinawen, 20,000 a taga Brazil ti maimpektaran iti sakit a Chagas. Nupay kasta, kuna ni Joao Carlos Dias, presidente iti National Health Foundation, iti Globo Ciencia: “Mabalin a kumaro ti kasasaad ta gapu iti kasta unay a panagakar dagiti populasion ti aw-away kadagiti dadakkel a siudad, ti sakit mabalin met a maiyakar kadagiti siudad.” Yantangay ti parasito a mangpatpataud iti sakit ‘mabalin nga agnaed iti aniaman nga organo, agraman ti puso, ti pasiente mabalin a matay kamaudiananna iti nakapuy a puso.’ Nupay ilawlawagna a 8,000 laeng ti naimpektaran babaen ti panangkagat ti timel, kuna pay ti magasin: “Ti sabali pay a masansan a kita ti impeksion ket babaen iti panangyalison iti dara. Napattapatta a 12,000 a baro a kaso ti mapasamak iti tinawen babaen ti panangiyakar a mismo ti ina iti anakna wenno babaen iti panangyalison.”
Dagiti Mensahe a Maiturong iti Dios Babaen ti Fax?
Madanon kadi ti Dios babaen ti fax? Nabatad a patien dayta ti kompania ti telepono ti Israel a Bezeq. Ipadamag ti International Herald Tribune nga idi Enero, inyusuat ti Bezeq ti maysa a serbisio a mangipalubos kadagiti tao a mangipatulod ti mensaheda iti Dios babaen ti numero ti fax idiay Jerusalem. Apaman a maawatna ti fax, kulpien ti maysa a trabahador ti mensahe ket maiselsel dayta iti maysa kadagiti birri idiay Makinlaud a Pader, a patienda a nabatbati iti daydi templo ni Jehova a dinadael dagiti buyot ti Roma idi 70 K.P. Sigun iti Tribune, ti ugali a panangiselsel kadagiti naisurat a kararag kadagiti birri ti pader ket “maysa a panangkiddaw iti naimbag a gasat” nga al-alagaden dagiti managdayaw nga agkidkiddaw iti nadibinuan a tulong iti panangsapulda iti asawa, [panagtarigagayda] iti nasaysayaat a salun-at, wenno dadduma pay a kalat. Iti umuna nga aldaw ti serbisio ti fax, 60 a mensahe ti simmangpet.
Polusion ti Lawag
Madanagan unay dagiti astronomo gapu ta ti artipisial a lawag manipud kadagiti siudad ti manglawag iti nasipnget a rabii, a manglapped kadagiti panagregget a mangadal kadagiti bituen. Kas impadamag ti International Herald Tribune, napaliiw ti katulongan nga editor ti magasin nga Sky and Telescope a ni Alan MacRobert: “Ti naan-anay a kinaranga, ti nakaskasdaaw a lawag iti interamente a nasipnget, nabituen a langit ket paset idi ti kapadasan ti amin a sangatauan iti intero a historia ti tao. Ita kadagiti nabaknang a pagilian, di pagaammon dayta.” Tapno di maatiw gapu kadagiti kabangibangna a pagpaliiwan, binaliwan ti siudad ti Tucson, Arizona, E.U.A., ti 14,000 a mercury vapor a silaw ti lansanganna iti sodium-vapor a silsilaw a ti lawagda direkta a maiturong iti baba.
Roma nga Awanan Papa?
Sigun ken Juan Paulo II, dagiti papa ket kasuno ni Pedro, ket idiay Roma ti tronoda gapu ta, kas pinasingkedan “ti kaunaan a tradision” ti simbaan, naipagarup a namartir sadiay ti apostol. Nupay kasta, ti papa ti gapu ti panagririkiar ti adu idi kinunana a “gapu kadagiti kasasaad ti panawen wenno gapu kadagiti bukodda a rason, mabalin a dagiti Obispo ti Roma ti agtaeng a temporario kadagiti lugar iti ruar ti Agnanayon a Siudad.” Ti kadi papa temporario nga umakar met iti sabali a lugar? Addada mangdayaw iti dayta kas maysa a pasamak a “nairanta a mangyeg kadagiti radikal a panagbalbaliw iti amin a kulturatayo,” ngem mamati ti kaaduan a ti tradision ket nabileg unay ket saan a maiyakar ti trono ti papa. “Masapul nga adda sabali pay a San Pedro nga umay a mangiyakar iti trono ti papa,” kunaen ti mannursuro ti linteg eklesiastiko a ni Carlo Cardia, a nakabigbig, nupay kasta, nga “awan teolohikal a nakaibatayan ti pili ti Roma.”
Nagbiddut Manen Dagiti Astrologo
Idi nasapa a paset ti 1992, nangurnong ti Association for Scientific Research into the Parasciences idiay Alemania iti mapattapatta a 50 a padles dagiti astrologo manipud intero a lubong a dagiti resulta ket maamiris iti arinunos ti tawen. Kasta met laeng ti inaramid ti asosasion idi 1991. (Kitaenyo ti Agriingkayo! a Hunio 8, 1992, panid 29.) Ad-adu kadi ti pimmudno kadagiti padles idi 1992 ngem idi 1991? Adayo a kasta. “Nupay dadduma laeng kadagiti nairekord a padles idi 1991 ti pimmayso,” ipadamag ti Süddeutsche Zeitung, “ita awan kadagiti padles ti pimmayso uray maysa.” Dagiti padles idi 1992 inramanda ti pannakapili manen ni George Bush ken ti pannakauram ti White House. Iti panangsirmatada iti 1993, nangikarit met ti asosasion iti maysa a padles: “Agbiddutto manen dagiti astrologo inton umay a tawen.”
Napeggad a Panaganges
Manipud Buenos Aires inggat’ Beijing, manipud Seoul inggat’ Calcutta ken Cairo, ad-adda nga agpegpeggad ti angin dagiti kadakkelan a siudad ti lubong. Iti panangdakawatna iti report ti Environment Program ken ti World Health Organization ti NU, kunaen ti diario ti Francia a Le Figaro a ti lumanlanlan a pannakasabidong ti angin (babaen ti carbon monoxide, sulfur dioxide, ozone, ken buli) ti nabatad a mangdangran ti salun-at dagiti tao nga agtataeng kadagiti siudad ken mabalin pay a mainaig iti nasapa nga ipapatay ti dadduma nga agtataeng iti siudad. Naibatay iti 15-tawen a panagadal kadagiti 20 a siudad, ipakdaar ti nagkadua a report a masapul a maipakat itan dagiti naganat a ganuat a mangkissay iti polusion ken mangsalaknib iti salun-at dagiti agtataeng kadagiti siudad ti lubong. Pattapattaen ti Naciones Unidas nga inton tawen 2000, nganngani kaguddua iti sangatauan ti agtaengton kadagiti siudad.
No Kasanot’ Panangbusbos Dagiti Taga Europa iti Tiempoda
Tapno maammuanda ti inaldaw a kasasaad ti biag idiay Europa, nasurok a 9,700 iti 20 a pagilian ti pinagsaludsudan ti timpuyog ti media nga Information et Publicité idi arinunos ti 1991. Aniat’ naggiddiatan ti nadumaduma a pagilian kadagiti inaldaw a nakairuaman nga aramiden? Ipadamag ti Süddeutsche Zeitung a dagiti Griego ti kaladawan a maturog (12:40 t.b.), ngem dagiti Hungariano ti maysa kadagiti kasapaan nga agriing (5:45 t.b.). Napapaut ti pannaturog dagiti Irish ken Luxembourger ngem ti kaaduan. Saan unay a managbuya ti TV dagiti Czech, Slovak, ken Swiso, dua oras laeng iti kada aldaw, idinto ta idiay Britania “nakalukat ti TV iti ngangngani uppat nga oras iti kada aldaw.” Idiay Sweden, nasurok a lima nga oras iti kada aldaw ti mabusbos iti panagbasa wenno panagdengngeg iti radio, idinto ta dagiti taga Denmark ti mangbusbos iti maysa ket guddua nga oras iti panagaliwaksay iti kada aldaw idiay pagsinean, teatro, wenno sadinoman nga umasping [kadagita].