Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanot’ Pannakilangenko Kadagiti Naalipunget a Dadakkelko?

“PROBLEMAK,” kuna ni Claudia, “ti kinaalipunget ken kinamanagsiudsiudot ni Mommy.a Naminsan, kinomustana ti panagadalko nga agpiano. Kinunak a mayat met sa napanakon nagpraktis nga agpiano. Simrek ni Mommy a nakaunget a nagkuna a bastosak, sa rimmuar a makaunget pay laeng. Nasuronak isu a binarsakko ti piano saak nagtaray a napan iti kuartok. Simrek ni Mommy sanak pinagungtan iti panangbarsakko iti piano.”

Mabalin a talaga nga arsagid dagiti nagannak no madi ti rikriknada. Masansan a mabalin a mariknayo a masapul nga agannadkayo no kalanglangendakayo, nga agamakkayo di la ket ta babalawen, riawan, wenno pabasolendakayo manen. Nupay kasta, impakita ti napalabas nga artikulo ti Agriingkayo! nga “Apay a Managalipunget Dagiti Dadakkelko?” a gagangay laeng nga agalipunget no dadduma dagiti nagannak. Masansan a ti pannakabannog, pannakapaksuy, sakit, ken dagiti pakadanagan iti biag ti makagapu.b Ti panangammoyo iti daytoy ti makatulong iti pannakipagriknayo kadagiti dadakkelyo. (Idiligyo ti Proverbio 19:11.) Ngem dina balbaliwan ti kinapudno a masansan a narigatyo ida a pakilangenan. Aniat’ maaramidanyo a mangpasayaat kadagiti bambanag?

Makita a Pagilasinan

Kuna ti Proverbio 24:3: “Gapu iti kinasirib mapatakder ti balay, ket gapu iti pannakaawat mapasingkedan.” Maitunos iti daytoy a prinsipio, ti maysa a banag a maitulongyo isu ti pannakaawat kadagiti dadakkelyo no madi ti rikriknada. Kinuna ti salmista idi isut’ naliday: “Silaladingitak nga agmalmalem.” (Salmo 38:6) Sigurado a ti maysa a managpaliiw madlawna no madi ti rikrikna ti maysa a tao! Kasta met a masansan a sibabatad nga ipadlaw ti maysa a nagannak no madi ti rikriknana wenno saan.

Gapuna inurnong dagiti agkabanuag nga autor ti libro a The Kids’ Book About Parents ti maysa a listaan dagiti kadawyan a pagilasinan a masapul a pagannadan dagiti agtutubo. Nairaman kadagiti napaliiw isu ti ‘pannangan [dagiti nagannak] iti adu, saanda a maun-uni, nasapada a maturog, saanda a panangkablaaw apaman a sumangpetda, panangriaw iti asinoman, di panangikankano iti saludsodyo,’ ken ‘panangmingming lattan iti TV.’ Iti dadduma a pamilia, masansan a madlaw ti kinaarsagid dagiti nagannak​—kas koma no panagbabayad iti utang. Aniaman ti makagapu, no managpaliiwkayo, madlawyo dagiti makita a pagilasinan kadagiti dadakkelyo.

‘Adda Kadi Problema?’

Ania ngarud ti aramidenyo no madlawyo a napudot ti ulo ti maysa kadagiti dadakkelyo? Rumbeng kadin a dikay kasarita ida? Nalabit a saan. Kuna ti Proverbio 15:20: “Ti masirib nga anak paragsakenna ni amana.” Di kayat a sawen daytoy a masapul nga ibaklayyo dagiti problema dagiti dadakkelyo. Ngamin, tunggal nagannak masapul nga “awitenna ti awitna met laeng.” (Galacia 6:5) Ngem maipakitayo met a maseknankayo kadakuada. Kas pangarigan, mabalin a siaalumamay nga iyimtuodyo: ‘Adda kadi problema?’ (Idiligyo ti Nehemias 2:1, 2.) Mabalin nga adda bassit wenno awan ti maaramidanyo a mangpasayaat iti kasasaad, ngem nalabit apresiarenda ti naayat a pannakaseknanyo iti pagimbaganda.

Kastoy ti isingasing ti agtutubo a ni Kama no kasano a pakilangenan ti maysa a nagannak a siaalipunget a nagawid: “Kalpasan a kinablaawanyo, mapankay pay laeng iti kuartoyo, agingga a nakainanadan. Sakayto rummuar ken damagen no ania ti problema ken komustaen ti aldawda . . . Ammuenyo no adda kayatda nga ipaaramid kadakayo.” No dadduma, mabalin a ti basta panangipakita a mangipaaykay iti kasapulan nga atension wenno panangipateg ti makatulong kadakuada a mangiliwliwag iti pakadukotanda.

Iti librona a My Parents Are Driving Me Crazy, imbaga ni Dr. Joyce Vedral no kasanot’ pannakilangen ti maysa a balasitang nga agnagan Deena iti kinaalipunget ni nanangna. Kuna ni Deena: “Idi rimmuarak [iti kuartok] ket nakitak a nakamirugrog, inarakupko ken inungnguak sakbay nga adda maaramidanna a mangpasardeng kaniak. Idi kuan, binisongko ken kinunak, ‘Dungdunguenka, Mommy.’ No nakitayo la koma, talaga a limmawag ti rupana​—iti kasta kadaras.” Ingudo ni Dr. Vedral: “Ti kasayaatan a remedio iti managsiudot a nagannak isut’ panangipateg. . . . Ti panangdungngo makaparagsak.” Kastoy ti panangilawlawag ti Biblia: “Ti ayat mamaglaing.”​—1 Corinto 8:1.

Ngem no maminsan, mabalin a dakayo a mismo ti pakasuronan dagiti dadakkelyo. No dikay ammot’ gapuna, ikagumaanyo nga ammuen tapno maiyebkasda ti aniaman nga ing-ingpenda. (Idiligyo ti Proverbio 20:5.) Kas pangarigan, nadlaw ti maysa a balasitang nga agnagan Ruth nga “umad-adayo ti riknada” nga agama ket agbalbalin a saan a nainkalintegan ti panangbabalaw [ni tatangna] kadagiti gradona. Kalpasan ti panangusig ti pamilia iti maysa nga artikulo ti “Agimtuod Dagiti Agtutubo . . . ,” dinamag ni Ruth no aniat’ pakariribukan ni tatangna. “Naammuanmi nga ikagkagumaan ni Daddy ti agbalin a naballigi babaen kadakami nga annakna, yantangay isut’ napilitan idi nga agsardeng nga ageskuela. Kayatna nga ekselente ti card-mi idiay eskuela.” Idi bimmaba dagiti grado ni Ruth ngem iti namnamaenna, nakaunget. Ti nagbanagan ti panagsaritada? “Tinulongannak a mangtukod iti panangmatmatna,” kunana. Sabagay, masapul a balbaliwan met bassit ni tatangna ti panagpampanunotna. Ipadamag ni Ruth: “Sumaysayaaten dagiti bambanag.”

Babaen ti kaadda ti umasping a panagsasarita, mabalin a maduktalanyo nga adda met nainkalintegan a rason dagiti dadakkelyo a makasuron kadakayo. Mabalin a bassit laeng a banag kas ti pannakalipatyo a mangaramid iti maysa a naituding a trabaho idiay balay. Ipalagip ti Proverbio 10:5: “Ti agurnong no kalgaw, masirib nga inanak; ngem ti maturog no panagani, inanak a mangibabain.” Nalabit a no nagaggagetkayo, ad-adda a sumayaat ti rikrikna dagiti dadakkelyo.

Agmanakemkayo!

Ngem no dadduma, saan a nalaka a kasao ti maysa a nagannak, ket uray kasanot’ panangikagumaanyo, makaunget wenno agkedked latta. Ania ngaruden ti aramidenyo? Saritaen ti Biblia kadatayo no kasano a napagballigian ti barito idi a ni David ti umasping a delikado a kasasaad. Idi agtutubo, nagtrabaho ni David idiay korte ni Ari Saul kas maysa a musiko. Ngem managalipunget ken managpungtot idi ni Saul. Ket, iti maysa a gundaway, ginandat ni Saul nga ilandet ni David iti diding babaen iti maysa a gayang! Ngem paliiwenyo no aniat’ kuna ti Biblia idiay 1 Samuel 18:14 a kababalin ni David: “Ket ni David nagmanakem unay kadagiti isuamin a daldalanna, ket ni Jehova adda idi kenkuana.”

Mammano a nagannak ti darasudos kas ken Ari Saul. Kaskasdi, masapul nga agmanakemkayo no makilangenkay kadakuada. Kas pangarigan, kuna ti barito a ni Sam: “Saan a Kristiano ni tatangko, ket napudot ti panagul-ulona! No masuron iti uray asino, bugkawanna lattan. Talaga a masapul nga annadam ti ibagam ken aramidem. An-annadam a dika mapagsiudot.” Kastoy ti panangibinsabinsa ti Biblia: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes ket aglemmeng.”​—Proverbio 22:3.

Di kaipapanan daytoy a dikay kasarsaritan dagiti dadakkelyo. Ikagumaanyo ketdi ti agbalin a nadungngo ken mannakilangen. No iyesngawyo iti naalipunget a nagannakyo dagiti awan serserbina a salsaludsod wenno babassit a problema a mabalin met a maitantan pay laeng, mabalin a magargariyo nga agpungtot. (Idiligyo ti Proverbio 15:23; 25:11.) Kinapudnona, no masikoran ken nabannogda, mabalin a mariknada pay ketdi ti narikna ni nalinteg a Job idi inyimtuodna: “Kasano ti kapaut ti panangpaungetyo iti kararuak?” (Job 19:2) Masiribkay ngarud no liklikanyo ti aniaman a makaparurod a tignay nga ammoyo a makapasuron kadagiti dadakkelyo​—kas koma iti panagngatingat iti chewing gum wenno panangrittuokyo kadagiti ramayyo. Kasta met a di kinamannakipagrikna no kasta unay ti panangipigsayo iti uni ti stereo wenno telebision.

Sabali pay a pamay-an ti panangipakita ti kinamanakemyo isut’ kinatulok. Kanayon kadi a naalipunget ni Mommy no sumangpet manipud trabahona? No dakayo ti umuna a sumangpet, apay a dikay isagana ti lamisaan a panganan, ibelleng ti basura, wenno aginnaw? Sidudungngo a kablaawanyo ni nanangyo. Dagita a tignay ti mabalin a mangpagagar kenkuana nga agawid. Kastat’ kinatulok ti maysa a balasitang nga agnagan Julie. Kunana: “Agmammaneho ni nanangko iti school bus, ket masansan a naalipunget no sumangpet. Isu a masapul a diak agpadlaw. Diak agpadpadlaw agingga nga ammok a nakainanan. Aw-awirek no kuan dagiti addik wenno agdalusak wenno aramiden ti aramidenna koma.”

Nupay ikagumaanyo a liklikan dayta, rumsua ti dadduma a di panagkikinnaawatan no arsagid wenno managsiudsiudot dagiti nagannak. No mapasamak daytoy, makatulong ti panangiyaplikaryo kadagiti prinsipio ti Biblia tapno maliklikan ti ikakaro ti kasasaad. Kas pangarigan, kuna ti Proverbio 15:1: “Ti naalumamay a sungbat pagbaw-ingenna ti pungtot, ngem ti ngiwat dagiti maag agibuyat iti kinamaag.” Ipaay ti Proverbio 17:27 ti kanayonan pay a balakad a kunana: “Ti mangmedmed kadagiti saona addaan pannakaammo, ket mannakaawat ti nalamiis ti nakemna a tao.” Laglagipenyo met, a nupay adda tiempo a naalipunget dagiti nagannak, sigurado nga adda met tiempo a makaay-ayo, naangaw, [ken] naragsakda a makakita iti kaaddayo. Patgenyo dagita a tiempo, ket gundawayanyo dagita a mangpadekket iti nasayaat a relasionyo kadagiti dadakkelyo. Medio palakaennanto dagiti narigat a kasasaad.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 17]

Apresiaren dagiti mangmangged a nagannak no tumulong dagiti annakda kadagiti trabaho idiay balay