Ti Nakakatkatawa a “Warthog”
MAYSA kadagiti nakaay-ayat a buya iti kasamekan ti Africa isu ti panagtaltag ti pamilia dagiti warthog. Makita ida nga agsisinnurot iti napartak ken nangayed a panagtaltag, a ti ipus ti tunggal maysa ket sisisikkil a nakatingra a kas maysa a bassit a radio antenna. Siempre, saan a mangpakatawa kadagiti managpaliiw ti panggep ti warthog. Sigun iti libro a Maberly’s Mammals of Southern Africa, “nalabit daytoy nga ugali ket makatulong kadagiti ayup nga agkikinnita iti tunggal maysa iti nalawa a karuotan no tumakkiasda, nangnangruna iti biang dagiti burias a nakapuy pay laeng ti panagkitada.”
Ad-adda pay a makapakatawa ti iseserrekda iti “pagtaenganda,” nangruna no sipapartakda nga aramiden dayta. Mabalin a ti napadakkel a rukib ti ant-bear wenno porcupine ti “pagtaengan” dagiti warthog, ket adda naisangsangayan a wagas ti iseserrekda. Dagiti burias, a di pay laeng nakasursuro iti umno nga ugali dagiti warthog, ti umabante nga agturong iti rukib nga umuna ti uloda kas iti dadduma pay a mangipateg-bagida nga ayup. Ngem saan a kasta dagiti dadakkelda! Sipapartak a kas ti kinaalibtak ti soldado, nga agpusiposda idiay wangawangan ti rukibda—ken sipapardas a sumrekda a paatras iti natalged a pagtaenganda! Daytoy a tignay ket saan a basta pangpakatawa iti managpaliiw. Gapu ta sigud nga addan ti makapapatay a saong a panglaban ti warthog iti mangan kenkuana ken pangbugaw iti asinoman a manggandat a mangdarup kenkuana.
Siempre, no maminsan, adda di ninamnama nga ibunga daytoy a napartak a panagsanud. Mabalin a saan laeng a dagiti warthog ti agtaeng kadagitoy a rukib. Mabalin nga agnanaed met kadagitoy a rukib dagiti hyena, honey badger, jackal, ken porcupine. “No addan sigud nga agnanaed kadagiti rukib, adda posibilidad a [dagiti warthog] ket maipasubo iti sagpaminsan a pannakiranget,” ipadamag ti magasin a Custos. “Iti sumagmamano a gundaway, nakita a nakapalok iti patong dagiti warthog dagiti makatudok a muldot [dagiti porcupine].” Talaga a saan a nakakatkatawa a buya daytoy iti nakapimpiman a warthog.
Kasla mannangan ti ayup ti warthog, gapu iti dadakkel a saongna. Ngem saan a kasta. Nailadawan ti warthog kas “kaaduanna di naranggas nga ayup.” Ti warthog ket managarab gayam iti ruot, ken nakamikmikki pay ketdi! Pagay-ayatna a kanen dagiti babassit a ruot, a dagiti laeng nalukneng a murdong dagiti rangaw ti ruot ti kanenna; liklikanna dagiti lidda, dadakkel a ruot, wenno dadduma pay a mula. Kasta pay met a situtulok ti warthog nga agsawar iti napeggad a lugar tapno agbiruk iti pagtaraonna. Ket no sumari iti nasiit a kasamekan a mangsapul iti kabbaro a ruot a mabalin nga agtubo iti babaetda, agserbi dagiti saongna kas salaknib ti rupana.
Kabayatan iti napudot nga oras ti aldaw, masansan a masarakan dagiti warthog nga adda kadagiti nagpanawan a “pagtaengan” dagiti aardvark a pinadakkeldan babaen kadagiti saongda. No saanda nga agin-inana, mabalin a makitayo ida nga agtulidtulid iti lubnak wenno umin-inom iti maysa nga ubbog. No pannanganen, makita ida nga agpagnapagna kadagiti naruot a tanap. (Saanda nga agtaltag, malaksid no kasapulan.) Nakangayngayed ti pannagnada—agpadpada ti nataengan ken burias—a nakatingra dagiti nasikkil nga ipusda.
Dagiti warthog ket saan nga isu dagiti kapintasan a miembro ti pamilia dagiti baboy. Ngem maitutop unay ti naganda, a maigapu iti nakadkadlaw a “bittig” iti paarintiddog a rupada. Saan a talaga a bittig dagitoy no di ket paset ti napuskol a kudilda, ket dakkel ti maitulong dagitoy. Masalaknibanda dagiti mata ti warthog no agsubsob ken agarabda. Makatulong pay met no agraranget dagiti bulá, nga agserbida a kas pangsangga maibusor iti makasugat a saong ti kabusorda.
Nupay makapakatawa ti panagruprupada, mannakirangetda met. Nasiput unay dagiti takong kadagiti buriasda. Dagiti burias ket salakniban met ti dadduma a nataengan a miembro ti pangen, nupay no agpeggadda a mismo. Kas pangarigan, no gandaten ti maysa a cheetah nga alaen ti maysa a burias, ti nataengan dupirenna ti mangdarup. Masansan a ti pannakakitana iti itsura daytoy [warthog] ket umdasen a mangpatakkias iti cheetah. Kabayatanna, agtataray dagiti burias, nga ikagumaanda ti sumeksek iti sirok ti tian ti inada. Siempre, no napegpeggad ti kasasaad, kas ti idadarup ti maysa a leon wenno leopardo, ngarud, sisisirib nga agsanud dagiti warthog, a nakatingra latta dagiti ipusda. Nupay kasta, dagiti nataengan ti maud-udi, nga iyun-unada a salakniban dagiti burias.
Kaskasdi, kinuna ni Dr. Darryl Mason iti magasin a Custos, “Dagiti nataengan a warthog ket narigat a sarangten dagiti cheetah, leopardo ken hyena.” Napaliiwda ti maysa a takong a warthog a mangsalsalaknib kadagiti buriasna maibusor iti maysa a dakkel a kalakian a leopardo. Situtured a dinarupna ti leopardo, a kinamatna agingga iti 30 a metro sakbay a sidadaras a nakauli iti maysa a kayo. Iti maysa pay a gundaway, nakitada ti dua a warthog a nangpasanud iti 16 a lobo.
Anian a nakaay-ayat a buyaen ti kinasikap dagitoy a nakakatkatawa nga ayup iti kasamekan ti Africa!