Panangmatmat iti Lubong
Kayo Kontra Plastik
No agiwakayo iti karne ken manok, mabalin nga ipagarup ti maysa a nadaldalus ti plastik a langdet ngem iti kayo a langdet. Ngem saan a kasta ti naammuan iti maysa a nabiit pay a panagadal. Sigun iti Berkeley Wellness Letter, inggagara ti dua a mikrobiologo idiay University of Wisconsin, E.U.A, a mulitan ti kayo ken plastik a langdet iti bakteria, kas ti salmonella, a pakaigapuan ti pannakasabidong iti taraon. Nakaskasdaaw ta nagbiag latta ti bakteria kadagiti plastik a langdet, idinto ta natayda wenno nagbalinda a di makadangran kadagiti kayo a langdet—iti dadduma a kaso iti las-ud laeng ti tallo a minuto. No namulitan ken naidulin iti agpatnag, awanton dagiti bakteria kabigatanna, idinto ta immadu dagiti bakteria kadagiti plastik a langdet. Napaneknekan a nasaysayaat pay ketdi dagiti daan a kayo a langdet ngem dagiti kabbaro. Napaneknekan a narigrigat pay a dalusan ti plastik ngem iti ninamnama, nangruna no nagarumiadanen ti rabawna. Aniaman a kita ti langdet, nasken a maugasan dayta iti sabon ken napudot a danum kalpasan ti panagiwa iti karne.
Inaldaw a Pammapatay
“Inaldaw, aganay nga uppat a babbai ti matay idiay Brazil gapu kadagiti komplikasion ti aborsion—1,460 iti kada tawen,” ipadamag ti periodiko ti Brazil a Folha de S. Paulo. Bigbigen ti periodiko a daytoy a pattapatta ket “agpayso” ket mabalin a mamitlo nga ad-adu ti aktual a bilang. Kunana pay: “Nakarkaro ti promedio idiay Latin America. Pattapattaen ti NU a 50 porsiento kadagiti amin a matmatay nga inna ket maigapu iti aborsion, a kaipapananna ti 15 a ribo a babbai iti tinawen—promedio nga 41 a babbai a taga Latin-America ti inaldaw a matmatay.”
Tumakderkayo a Naimbag
Agsakit ti bukotyo no agkubbokayo. Sigun ti maysa a report ti International Herald Tribune, ti panagkubbo parigatenna iti 15 a daras ti bukot ngem no agtakderkayo a naimbag. Marigatankay met nga aganges no agkubbokayo, ket kaipapanan dayta a basbassit nga oksihena ti mangsustento iti bagiyo. Ibusenna ti enerhiayo ket mangituggod iti saksakit ken ut-ot nangruna iti tengnged ken bukot. Ad-adda a palakayennakayo, palukmegen, ken agparang nga awan unay talekyo iti bagiyo ngem no agtakderkayo a naimbag. Ti nasayaat a postura, kuna ti report, kaipapananna a ti uloyo, abaga, tengnga ti patong, tumeng, ken dagiti tulang ti nagsusuopanyo masapul a nalinteg ti panagaallotda. Nupay kasta, di kaipapanan dayta nga agtakderkayo a nakasikkil a kas iti postura ti maysa a soldado. Daytoy ti mangparigat unay iti dori. Kunaen dagiti eksperto a ti naalas a postura ket masansan a madi a nakairuaman a mabalin a balbaliwan.
Dagiti Aksidente nga Agur-uray a Mapasamak
“Bunggoy dagiti barko dagiti tumtumpaw a didigra nga agur-uray a mapasamak”—dayta, sigun iti International Environmental Cycle, ti panangawag dagiti kritiko kadagiti tangker ti krudo iti lubong. Kuna ti magasin a “ti lubong kaskasdi nga agpannuray iti ginasut nga aglatlati, daanen, di matartarimaan a tangker nga addaan di unay nasanay a tripolante a mangibiahe iti kapeggadan a linaonna.” Manamnama nga agpaut iti agarup 15 a tawen ti maysa a dakkel a tangker. Ngem agarup 65 porsiento kadagiti amin a tangker ti lubong ket aganay kastat’ kabayagnan. Binigbig uray dadduma nga opisial ti industria ti krudo nga adu kadagitoy a daanen a tangker ti masapul a din mapaglayag. Kasla awan ahensia nga addaan autoridad a mangpasardeng iti panaglayag dagita a barko. Nupay kasta, ti problema saan laeng a ti kasasaad ti lugan no di no kasano a matengngel dagitoy. Adawen ti magasin ti maysa nga eksperto ti polusion iti krudo a nagkuna: “Kaaduan nga aksidente a pakainaigan dagiti tangker ket gapu iti kamali ti tao.”
Dagiti Pamay-an a Pangsaranget Dagiti Ubbing
Aniat’ pangsaranget ti dadduma nga ubbing kadagiti nakaro a pakarigatan ti moderno a panagbiag? Tapno maammuan, nangiwayat dagiti managsirarak idiay Loyola University ti Chicago, E.U.A., iti maysa a panagadal kadagiti 400 nga ubbing, nga agtawen iti 9 inggat’ 13, manipud iti nadumaduma a pamilia. Kadagiti ngangngani kaguddua a masansan a nakasaranget kadagiti narikut a kasasaad, naammuan dagiti managsirarak ti tallo a gagangay a pangsarangetda, ipadamag ti magasin nga American Health. Umuna, situtulokda nga agpatulong, iranudda dagiti pakaseknanda, ken agpaandingayda iti maysa a nataengan—masansan, nupay saan a kanayon, iti maysa a nagannak. Maikadua, ibaklayda ti bukodda a rebbengen ken ikagumaanda nga impluensiaan dagiti kapatadada tapno dida madangran. Maikatlo, aginana wenno agpalpaliwada tapno mailiwliwagda ti pakarigatanda. Iti sabali a bangir, naammuan dagiti managsirarak ti tallo a pagduyosan a mangpakapuy iti ubbing: panagibales; makadangran-bagi a bisio kas ti panangabuso iti droga; ken panangliklik iti problema imbes a sarangten ida.
Kinaragsak Idiay Asia
Naammuan ti maysa a surbey nga inwayat ti Survey Research Hong Kong Limited a dagiti kararagsakan a tattao idiay Taiwan ken ti Republika ti Korea isu dagiti napanglaw ken dagiti ag-30 inggat’ 39 ti tawenda. Idiay Filipinas, a ti GNP (gross national product) ket $500 (E.U.) iti tunggal tao sa 41 porsiento kadagiti tattao ti napanglaw, 94 porsiento ti agkuna a naragsakda. Kasta met laeng ti panangmatmat iti biag ti gistay amin a kaarrubada iti Asia, malaksid iti maysa. “Idiay Asia kaaduan a tattao ket naragsak,” kinuna ti Mainichi Daily News, ti kabaknangan a pagilian ti Asia “ti nagbalin a kalilidayan a lugar.” Nupay ti GNP ket nasurok a $27,000 (E.U.) iti tunggal tao, ipudno ti 40 porsiento kadagiti Hapones a saanda a naragsak.
Panangliway a Makikomunikar
“Kurang pay a 10 minuto iti kada aldaw ti panagsinnarita ti kadawyan a pagassawaan idiay Alemania,” ipadamag ti periodiko ti Alemania a Nassauische Neue Presse. Isu a saan unay a marisut ti kaaduan a pagassawaan dagiti parikutda. Kasta pay met a napaliiw dagiti manangbalakad idiay Alemania a di ammo a tamingen nangnangruna dagiti agtutubo a pagassawaan ti panaggiddiat dagiti kapanunotanda. Daytoy ti kangrunaan a pakaigapuan ti panagsinada; dua iti kada lima a panagasawa ti mapaay iti umuna nga uppat a tawenda. Adawen ti periodiko ni managbalakad a Rosemarie Breindl a nagkuna: “Awan unay paguadan a mangipakita no kasano a risuten dagiti di panagkikinnaawatan.” Kuna pay ti padamag: “Gapuna, umad-adu dagiti mangayat a mangrisut iti parikut ti panagasawada babaen ti panagsinada laengen.”
Pagtalinaeden ti Trabaho iti Umno a Lugarna
Ti ulcer, saksakit ti puso, panagdandanag, panaglangan, ken aksidente—dagitoy ti ibunga ti pannakapaksuy, a pagdaksan ti amo ken ti empleadona. Sigun ti maysa a padamag ti French International Office of Labor, dagiti nainaig-trabaho a pannakapaksuy ti nagbalin a “maysa kadagiti kadakkelan a parikut ti tiempotayo.” Idiay Europa, ti pannakakissay dagiti trabahador ken ti umad-adu a rebbengen dagiti empleado, agraman ti tarigagay nga umadu ti magapuanan ken mabirukan, ti napaneknekan a nangpakaro ti pannakapaksuy idiay pagtrabahuan, kuna ti magasin ti medisina ti Francia a Le Concours Médical, a nagkuna pay a matmatay ti dadduma idiay Francia gapu iti sobra a panagtrabaho. Makapainteres nga ipakita ti sumagmamano a panagadal a ti maysa maliklikanna ti pannakapaksuy no pasayaatenna ti nabara ken naayat a pannakigayyem kadagiti adda iti aglawlawna. Isingasing pay dagiti doktor ti panagpalpaliwa, panagarsisio, balanse a pannangan, ken panamagtalinaed iti trabaho iti umno a lugarna—a mangituding iti tiempo para iti pamilia ken panagpalpaliwa.
Agsursuro Dagiti Polis Maipapan Kadagiti Kulto
Naguummong dagiti polis iti intero a pagilian idiay Rhode Island, E.U.A., iti nasapa a paset daytoy a tawen agpaay iti tallo-aldaw a kumperensia maipanggep iti maysa a karkarna a suheto: panagdayaw ken Satanas, kulto, ken panangkulam. Impadamag ti Daily News ti Nueva York a ti panggep ti seminar isut’ panangsanay kadagiti beterano nga opisial dagiti polis a mangammo iti kinaranggas nga ar-aramiden dagita a kulto. Naadaw a kinuna ni Sarhento Edmund Pierce ti Warwick Police Department: “Ipangpangrunami dagiti krimen kas ti kinaulpit kadagiti ayup, pananglukat kadagiti tanem ken panagtakaw, agingga iti panangraut, ritualistiko a panangabuso iti ubbing ken pammapatay pay ketdi.” Adawen ti Daily News ni Dr. Carl Raschke, propesor idiay University of Denver, a nagkomento: “Makitkitak nga umad-adu dagiti mabubuangay a naranggas a kulto, ken naranggas a panangabuso iti likudan dagiti okulto a patpatien.” Namakdaar pay dagiti eksperto idiay seminar a dagita a mananggura a grupo kas dagiti neo-Nazi ken ti Ku Klux Klan ket mangar-aramid kadagiti ritual ken dagiti kakuykuyogna a ganuat tapno maallukoyda dagiti miembro ken ad-adda a makontrolda ida.
Adda Manen ti Makapapatay a Negosio
Nupay nakaganansiadan kadagiti napalabas a tawtawen, dagiti panagregget dagiti managitalimeng ket dinadadael manen dagiti mangnganup, ipadamag ti India Today. Idi 1988, adda napattapatta nga 4,500 a nabatbati a tigre iti kabakiran ti India. Idi 1992, ti bilang ket 1,500 laengen. Mailako ti tigre gapu iti lalat, dara, tultulang (a mausar kas nagkauna nga agas), kuko, ken uray dagiti mabagbagina. Ngem saan laeng a tigre ti biktimaen ti bunggoy dagiti mangnganup. Uppat a pulo ket walo a rhino ti India ti napapatay gapu ti sarada idi 1992, ti kangatuan pay laeng iti napalabas a pinulpullo a tawen. Sangapulo a tawenen ti napalabas, ag-5,000 idi ti bilang dagiti elepante ti India, ngem itan agarup 1,500 laengen ti nabatbati. Naipadamag a mabuteng unay dagiti forest ranger kadagiti napigsat’ armasda a mangnganup isu a didan isuot dagiti unipormeda kas opisial; agkedkeden ti dadduma a mangaramid iti trabahoda malaksid no nakabalandan iti umdas a mangsalaknib kadakuada.