Ti Matalek a Paguadan ni Tatangko

HULIO 6, 1947 daydi, ket tabtabunuan ti pamiliami ti maysa a kumbension distrito dagiti Saksi ni Jehova idiay Londres, Inglaterra. Nakalua gapu iti rag-o ni Tatangko bayat nga inyawatna ti imana tapno tulongannak a sumang-at manipud iti pagbautisaran. Kababautisarmi a dua ken Tatang kas simbolo ti dedikasionmi ken Jehova, ti Namarsua ken Soberano iti Uniberso. Adda met ni Nanangko ken tallo a kakabsatko a lallaki iti daydi a naragsak nga okasion.

Ngem nakalkaldaang ta dandani idin a madadael ti panagkaykaysa ti pamiliami iti Nakristianuan a panagdayaw. Ngem sakbay nga isalaysayko dayta ken no kasanot’ epekto kaniak ti kinamatalek ni Tatangko, palubosandak a mangisalaysay iti ababa maipapan ti panagubingko.

Makindaya-Makinlaud a Nalikudan

Naipasngay ni Lester a Tatangko idiay Hong Kong idi Marso 1908. Ni lelong ket maysa a katulongan ti manangaywan ti puerto. Idi barito pay ni Tatang, ikuyog ni lelongko iti panagpasiarna babaen iti lantsa a mangsukimat kadagiti mapaspasamak iti aglawlaw ti Hong Kong ken kadagiti kabangibangna nga isla. Di nagbayag, idi a ni Tatang ket agtawen laeng iti walo, pimmusay ni lelongko. Kalpasanna, nakiasawa manen ni lelangko ket immakar ti pamilia idiay Shanghai. Idi 1920, impan ni lelang da Tatang ken ni Phyl, ti sangapulo-ti-tawenna a manangna, idiay Inglaterra tapno idiayda nga ageskuela.

Naggian ni Tatang kadagiti simmuno a tawtawen iti asideg ti Canterbury Cathedral, ti simbaan ti Iglesia Anglicana. Ti pannakimisa sadiay ti damo a nakaammuanna iti relihion. Naggian ni ikitko a Phyl iti maysa a pagkaseraan ti eskuelaan idiay amianan ti Londres, ngem napasigda ken Tatang gapu ta agkaduada no bakasion manipud eskuela. Lima a tawen kalpasanna, idi 1925, idi naturpos ni Tatang ti panageskuelana, nagsubli ni lelangko idiay Inglaterra ket siniertona a nakaipasdeken ni Tatang iti maysa a negosio. Ket iti simmuno a tawen, intugotna ni ikitko a Phyl a nagsubli met laeng idiay Shanghai.

Sakbay a nagawid ni lelang, imbatianna ni Tatang iti maysa a kopia ti libro nga insurat daydi Apongna-iti-tumeng. Daydit’ naidaniw a pakasaritaan ti biag ni Buddha a napauluan “The Light of Asia.” Daytoy pinagpanunotna ni Tatang maipapan iti pudpudno a panggep ti biag. Maawis idiay Canterbury gapu iti kinangayed ti katedral ken ti kinapormal dagiti narelihiusuan a seremonia, ngem ti kinaawan ti naespirituan a pannakaisuro ti nangiparikna kenkuana iti kinakawaw. Isu a napanunotna: ‘Adda ngata sungbat dagiti relihion ti Dumaya?’ Inkeddengna ti agsukimat. Kabayatan dagiti simmaganad a tawtawen, sinukimatna ti Budismo, Shintoismo, Hinduismo, Confucianismo, ken Islam. Ngem tunggal maysa ket di nakaipaay iti sungbat kadagiti saludsodna.

Nagtaeng ni Tatang iti maysa a club house nga iwanwanwan ti kompania a pagtartrabahuanna, ket pagay-ayatna ti rowing, rugby, ken dadduma pay nga isports. Di nagbayag, isut’ nagayat ken Edna, maysa a naimnas a babai a kapadpadana nga agduyos iti isports. Nagkallaysada idi 1929 ket naparaburanda iti uppat nga annak a lallaki iti simmaruno a sangapulo a tawen.

Nakalkaldaang a Tawtawen ti Gubat

Kabayatan ti dekada ‘30, dimmegdeg dagiti pagilasinan a sumungsungad idin ti Gubat Sangalubongan II, isu nga inkeddeng ni Tatang nga umakarkami manipud Londres nga agturong iti away. Sumagmamano laeng a bulan kalpasan ti iyaakarmi, bimtaken ti gubat, idi Setiembre 1939.

Naipakaammo ti kapilitan a panagsoldado, ket naiyalan-an dagiti maawat nga edad ti maysa bayat ti panagpatpatuloy ti gubat. Imbes nga urayenna a mapilit pay, nagboluntario ni Tatang nga agserbi iti Royal Air Force ket naayaban idi Mayo 1941. Nupay masansan a makapagbakasion, innem pay a tawen ti napalabas sakbay a naan-anaykam a nakapaglalangen manen. Ti panangpadakkel kadakami nga annakda​—a dakam ken manongko ket tin-edyer idin​—ti imbaklay ni Nanang.

Naespirituan a Pannakapabang-ar

Agdua tawen sakbay a nawayawayaan ni Tatang manipud ti Air Force, idi adda immay a dua a Saksi ni Jehova ken rinugianda nga inyadalan ni Nanang iti Biblia. Insurat ni Nanang ken Tatang ket inyebkasna ti kasta unay a ragsakna kadagiti maad-adalna. Naminsan a panagbakasionna, intugotna [ni Tatang] iti maysa a panagadal ti kongregasion iti Biblia iti maysa a pribado a pagtaengan.

Nawayawayaanen ni Tatang manipud kinasoldadona idi Disiembre 1946 ket rinugianna ti makikadua ken Nanang a makiadal kadagiti dua a babbai a Saksi. Nadlawda ti interesna, ket kiniddawda ken Ernie Beavor, ti mangidaulo a manangaywan, a sarungkaranna ni Tatang. Iti maysa laeng a rabii, sinungbatan ni Kabsat Beavor manipud Biblia amin dagiti isusupiat ni Tatang. Iti simmuno a dua a lawas, kabayatan ti inaldaw a panagbiahena iti tren nga agturong idiay pagtrabahuanna, binasana dagiti tallo a libro nga inted ni Kabsat Beavor. Idi simmarungkar manen ni Kabsat Beavor, impasabat ni Tatang: “Daytoyen ti kinapudno a nabayagen a birbirukek! Ania ngay ti masapul nga aramidek?”

Nanipud idin, dakam nga agkakabsat ti inrugin nga itugot ni Tatang kadagiti gimong. Ngem pasaray di kayat ni Nanang ti makikuyog. Medio bimmaaw ti interesna. Kaskasdi a nakiasambleakam amin idiay Londres idi Hulio 1947, a sadiay ti nakabautisaranmi a dua ken Tatang. Kalpasanna, mammanon a makigimong ni Nanang.

Di nagbayag kalpasan dayta a bautismo, simmarungkar kadakami idiay Inglaterra ni ikitko a Phyl, ket ania ketdin ti rag-o ni Tatang idi naimpusuan nga inawatna ti kinapudno ti Biblia ket nabautisaran. Idi nagsubli idiay Shanghai, nakiuman kada Stanley Jones ken Harold King, dua a misionero dagiti Saksi ni Jehova a nabiit pay idi a naibaon sadiay. Tunggal maysa kadagitoy a misionero ket imbalud idi agangay ti agturay a Komunista iti pito a tawen ken lima a tawen. Tinulonganda ni ikit a Phyl iti naespirituan agingga a nagretiro ni lakayna manipud trabahona idiay China. Idi agangay immakardan idiay Inglaterra ket nagtaengda iti asidegmi.

Nakalkaldaang a Panagsisina ti Pamilia

Kabayatanna, nagbalin a problema ti komunikasion da Nanang ken Tatang. Naimatangan ni Nanang ti kinaregta ni Tatang iti kabbaro a pammatina, ket gapu ta impagarupna a maapektaran ti material a kinatalged ti pamilia, rinugiannan a binusor ti Nakristianuan nga ar-aramidna. Kamaudiananna, idi Setiembre 1947, kinasaona iti nalapat ket imbagana nga idiannan ti Nakristianuan a pammatina ta no saan isun ti pumanaw.

Impagarup ni Tatang no nasebsebannan dagiti pakadanagan ni Nanang babaen ti pannakirinnason kenkuana manipud Kasuratan, nga impakitana kenkuana nga awan rumbeng a pakadanaganna. Nupay kasta, dimteng ti kangitingitanna idi Oktubre 1, 1947. Idi simmangpet ni Tatang manipud trabahona iti daydi nga aldaw, nasangpetannak nga agtugtugaw iti agdan agraman dagiti maletami ken ti maysan nga ongaong a balay. Pimmanawen ni Nanang, kinayuskosna ti amin, sana pay inkuyog dagiti tallo a kakabsatko. Imbagak ken Tatang nga inkeddengko ti agbati a kaduana. Awan man la surat nga imbati ni Nanang.​—Mateo 10:35-39.

Inyurnos ni Ernie Beavor nga aggiankam pay laeng iti maysa a nataengan nga agassawa agingga a makasarak ni Tatang iti paggiananmi. Nakaan-anusda kadakami ket liniwliwadakami kadagiti sasao ni apostol Pablo idiay 1 Corinto 7:15: “Ngem no ti di mamati suminanto, sumina laeng; saan a paadipen ti kabsat a lalaki wenno babai kadagitoy a banag, ngem ti Dios inayabannakayo nga agbiag iti talna.”

Inammomi met laeng ti yan ti pamiliami ket sinarungkaranmi ida ngem naamirismi idi agangay a ti panangidianmin iti pammatimi ti kakaisuna a tarigagayan ni Nanang. Ammomi a dinakam bendisionan ni Jehova no tallikudanmi. Isu nga intultuloy ni Tatang ti nangged, sa sinustentuanna ni Nanang tapno masuportaran dagiti kakabsatko. Apagturposko iti panageskuelak idi 1947, nanggedak iti paset-tiempo, ket idi Enero 1948, naawatak nga agserbi iti amin tiempo a ministerio.

Nakalalagip a Pannakisarita iti Biblia

Naminsan idiay tay-ak ti ministerio, nupay 17 lat’ tawenko idi, nakasaritak ti maysa a lalaki iti maysa a balay a pagbakasionan iti maysa a hacienda. Kabayatan ti idadap-awko sadiay, simmangpet ni Winston Churchill, ti pangulo ti Britania kabayatan ti Gubat Sangalubongan II. Nasinga ti pannakisaritak, ngem nadlaw ni Mr. Churchill Ti Pagwanawanan ket dinayawnak iti trabahok.

Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, addaak manen idiay pangasabaan idi pinagunik ti doorbell ti maysa a dakkel a balay. Maysa a mayordomo ti nanglukat iti ruangan, ket idi kiniddawko no mabalin a makasaritak ti makinbalay, dinamagna no am-ammok ti makinbalay. Diak ammo. “Daytoy ti Chartwell,” kinunana, “ti pagtaengan ni Winston Churchill.” Iti dayta a kanito, rimmuar ni Mr. Churchill. Malagipna daydi damo a panagkitami ket pinastreknak. Nagsaritakam apagbiit, ket inawatna ti tallo a libro ket inawisnak nga agsubli manen.

Di nagbayag, iti maysa a nadagaang a malem, nagsubliak ket pinastreknak manen. Pinagmeriendanak ni Mr. Churchill iti lemonada, ket kalpasan iti ababa a panagkinnomusta, kinunana: “Ikkanka iti kaguddua ti oras a mangiranud kaniak iti pammatim maipapan iti Pagarian ti Dios, ngem palubusannakto met a mangiranud iti pammatik maipapan iti dayta.” Kastat’ inaramidmi.

Patien ni Mr. Churchill a ti Pagarian ti Dios ket maipasdek babaen kadagiti managbuteng-Dios nga agtuturay ket inton masursuro ti tao ti agbiag iti kinatalna, pulos a dinton dumteng dayta. Nabaelak nga inlawlawag ti panangmatmat ti Biblia iti Pagarian ti Dios ken dagiti bendision nga ipaaynanto. Mannakigayyem ni Mr. Churchill ket kinunana a dayawenna ti trabahomi.

Daksanggasat ta din naulit daydi a panagsaritami. Ngem maragsakanak ta nupay agtutuboak pay la idi, gapu iti panangsanay ken pammaregta nga inawatko ken Tatang, nabaelak ti nangasaba kadagita nga agdindinnamag nga agtuturay ti lubong.​—Salmo 119:46.

Maysa a Napalawa a Serbisio

Idi Mayo 1950, nagsurat ni Nanang tapno ipakaammona nga umakar idiay Canada ken ikuyogna ni John, ti buridek a kabsatko. Iti daydi a tawen, supsuportaranen da manongko a Peter ken ni adingko a David ti bagbagida. Isu a kalpasan ti 18 a tawenna a nagtrabaho (agraman dagiti tawen ti gubat a ti naganna ket nairaman latta iti listaan dagiti empleado), inyawaten ni Tatang ti panaglusulosna sa nagaplikar iti serbisio a kinaregular payunir. Nangrugi iti amin-tiempo a panagministerio idi Agosto 1950, idi nagawid kalpasan ti itatabunona iti dakkel a kumbension internasional dagiti Saksi ni Jehova idiay Nueva York. Nasurok a makatawen kalpasanna, idi Nobiembre 1951, natudingan ni Tatang nga agserbi kas agdaldaliasat a manangaywan ket nangrugi a nangbisita kadagiti kongregasion tapno paregtaenna ida. Kabayatanna, idi otonio ti 1949, naawisak nga agserbi iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Londres, Inglaterra.

Idi kuan adda manen sabali a bendision​—naawiskam ken Tatang iti maika-20 a klase ti Gilead nga eskuelaan ti kinamisionero idiay Nueva York. Nangrugi ti klase idi Setiembre 1952, ket nagraduarkami idi simmuno a Pebrero. Kalpasanna, nagserbiak iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn, Nueva York, bayat a ni Tatang ket naibaon kas agdaldaliasat a manangaywan idiay Indiana.

Dakam amin iti maika-20 a klase ket saan pay laeng a naibaon kadagiti pakaidestinuanmi kas misionero tapno matabunuanmi ti kumbension internasional idiay Nueva York idi Hulio. Nakursunadaak unay ti maysa a kaklasek a ni Kae Whitson, ket inkeddengmi nga agkallaysakami. Naibaonkam iti trabaho a panagdaliasat idiay Michigan, ket dua a tawen kalpasanna, naibaonkam kas misionero idiay Makin-amianan nga Ireland.

Nupay kasta, idi asidegkamin nga aglayag, naammuan ni Kae nga agdadagsen met gayamen. Isu nga inrugimi ti maysa pay nga annongen, isu ti panangpadakkel iti maysa nga anak a lalaki ken tallo nga annak a babbai tapno agbalinda a naballigi nga amin-tiempo a ministro, kas ti nangsanayan kaniak ni Tatang. Idi Nobiembre 1953, napan ni Tatang idiay Africa, ket idi Enero 4, 1954, nakadanon met laengen idiay nakaidestinuanna a kas misionero nga isu ti Makin-abagatan a Rhodesia (Zimbabwe itan).

Adut’ masapul a sursuruen ni Tatang​—kabbaro a wagas ti panagbiag, kabbaro a kustombre, ken kabbaro a pannubok ti pammati. Idi 1954, naapektaran unay ti Makin-abagatan a Rhodesia iti wagas ti panagbiag dagiti taga Laud. Kalpasan ti makatawen idiay sanga nga opisina, naibaon ni Tatang iti panagdaliasat a trabaho kas manangaywan iti distrito. Naayaban manen idiay sanga nga opisina idi 1956 ket nagserbi idiay agingga iti ipupusayna idi Hulio 5, 1991. Naimatanganna ti idadakkel ti pamilia ti Bethel ti Zimbabwe manipud 5 idi 1954 a nagbalin a nasurok nga 40, ken ti dati a 9,000 a bilang dagiti agibumbunannag ti Pagarian a nagbalin a nasurok a 18,000.

Maudi a Tawtawen da Tatang ken Nanang

Pulos a di nagdiborsio da Tatang ken Nanang. Kalpasan a pinanawannat’ Inglaterra, naggian pay met laeng ni Nanang idiay Canada sa immakar idiay Estados Unidos a kaduana ni John. Awan kadagiti kakabsatko ti nagbalin a Saksi. Nupay kasta, ni Nanang ket nakasabaan dagiti Saksi idi ngalay ti 1960’s. Idi 1966, isut’ immakar idiay Mombasa, Kenya, nga idiay ti nangituloyanna ti panagadalna. Ngem iti simmuno a tawen, naaddaan iti nervous breakdown.

Inyurnos dagiti kakabsatko a da Peter ken David ti pannakaipanna idiay Inglaterra, a sadiay ti nakaagasanna. Immimbag ket nakipagadal manen kadagiti Saksi. No makitayo la koma ti ragsak ni Tatang idi insurat [ni Nanang] kenkuana a mabautisaranton iti maysa a kumbension idiay Londres idi 1972. Nageroplanokam ken baket manipud Estados Unidos tapno kaduami iti tiempo ti panagbautisarna.

Iti simmuno a tawen, nagbakasion ni Tatang, ket idi adda idiay Inglaterra, siraragsak a nakikadua ken Nanang iti panangasaba iti binalaybalay. Kalpasanna sinarungkaranna ti pamiliami idiay Estados Unidos. Nagsaritaan da Tatang ken Nanang ti panagtiponda koma manen, ngem kinuna kenkuana ni Nanang: “Nabayagta a naginnaddayo. Narigat. Urayenta laengen ti baro a lubong, inton naan-anayton ti amin.” Isu a nagsubli ni Tatang idiay nakaidestinuanna. Nagsubli manen ti sakit ni Nanang idi adda pay idiay Kenya, ket idi agangay isut’ naiyospital, a sadiayen ti nakatayanna idi 1985.

Idi 1986, nagsakit iti grabe ni Tatang, isu a sinarungkaranmi ken manongko a Peter iti pagtaenganna idiay Zimbabwe. Daytoy ti nangpabileg unay kenkuana ket kas ket tay napabaro ken rimmayray ti panangmatmatna iti biag. Nakadungdungo kaniak dagiti Africano a kakabsat gapu ken Tatangko! Talaga a nagsayaat unay ti impluensia ti ulidan ni Tatang kadagiti amin a nakalangenna.

Masaksakitak met itan. Imbaga dagiti doktor a mabilbilangen dagiti al-aldawko. Imbagada nga addaanak iti amyloidosis, maysa a karkarna ken makapapatay a sakit. Nupay kasta, maragsakanak ta tultuladen dagiti annakko ti ulidanko, kas ti panangtuladko iti paguadan ni matalek a Tatangko. Amindat’ simamatalek nga agserserbi pay laeng ken Jehova. Anian a makaliwliwa a maammuan nga agbiagtay man wenno mataytayo, addaantay iti sigurado a namnama a tagiragsakentayton iti agnanayon dagiti aglaplapusanan a bendision ti naayat nga Amatayo gapu ta simamatalek nga inaramidtayo ti pagayatanna! (Hebreo 6:10)​—Kas insalaysay ni Michael Davey.a

[Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Kanigid: Dagiti dadakkelko a kaduadakam ken manongko

[Ladawan iti panid 22]

Adut’ naisalaysayko maipapan iti Pagarian ti Dios ken Winston Churchill

[Credit Line]

Ladawan ti USAF

[Ladawan iti panid 23]

Ni tatangko a Lester, sakbay unay ti ipupusayna

[Ladawan iti panid 24]

Dakam ken baketko a Kae