Asino ti Maigamer, ken No Apay?

BAYAT nga agmanmanehokayo iti kotseyo iti kalsada, mangngegyo ti karkarna nga ungor manipud iti makina. Aniat’ aramidenyo? Kitaenyo kadi ti makina ken usigen ti problema? Wenno basta papigsaenyo ti uni ti radio iti kotseyo tapno diyon mangngeg ti ungor?

Agparang a nalawagen ti sungbat, kaskasdi a dagiti adikto a tattao masansan a di umiso ti pilida​—saan nga iti kotseda, no di ket iti biagda. Babaen iti pannakaadikto kadagiti bambanag a kas iti droga, arak, ken uray iti taraon, adut’ manggandat a manglipat kadagiti bukodda a problema imbes a sibaballigi a risutenda ida.

Kasano a masigurado ti maysa a tao nga isut’ adikto? Kastoy ti panangilawlawag ti maysa a doktor: “Kangrunaanna, ti panangusar iti maysa a droga wenno aramid ket pannakaadikto no mamataud dayta kadagiti problema iti biagyo ngem kaskasdi nga itultuloyyo latta dayta.”

No kastoy ti kasasaad, masansan nga adda makuna a nakarkaro a problema iti bagiyo, a rumbeng a mausig sakbay a mabalbaliwanyo ti pannakaadiktoyo.

Droga ken Arak

Apay a maadikto ti tao iti droga ken arak? Masansan a ti panangpilit dagiti kapatadana ti kangrunaan a makagapu, nangnangruna kadagiti agtutubo. Kinapudnona, maadikto dagiti tattao gapu iti dakes a pannakitimpuyogda kadagiti mangab-abuso iti arak ken droga. (1 Corinto 15:33) Daytoy ti mabalin a mangilawlawag iti panangipalgak ti maysa a surbey idiay E.U. nga 41 porsiento kadagiti adda iti maudi a tawen ti high school ti masansan nga agiinninum iti tunggal dua lawas.

Nupay kasta, adda naggidiatan ti panangabuso ken pannakaadikto. Adu a manangabuso iti bambanag ti saan nga adikto.a Maisardengda ti panangabuso ken didanton kayat a sublian pay dayta. Ngem dagiti adikto marigatanda a mangisardeng [iti dayta]. Kasta met nga aniaman a napalaus a ragsak a nagun-odanda iti dayta ti mangiyanninaw iti nasaem a rikriknada. Ilawlawag ti libro nga Addictions: “Ti kadawyan a pagtungpalan dagiti adikto ket, iti dadduma a tiempo kabayatan ti pannakaadiktoda, mangrugidan a guraen ti bagida, ken kasta unay ti pannakasuronda iti panangrimbaw ti pannakaadiktoda.”

Adu nga agpampannuray iti arak wenno droga usarenda ida a manglipat kadagiti pakariribukan ti panunotda. Nakarkaro pay itan dagita a pakariribukan. Ket ditay koma pakasdaawan daytoy yantangay iyam-ammo ti Biblia dagitoy a panawen kas “maud-udi nga al-aldaw” daytoy sistema dagiti bambanag, a dumteng “dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” Impadto ti Biblia a dagiti tattao “managayatda[nto] iti kuarta,” “napalangguad,” “saan a nasungdo,” “narungsot,” “mangliliput,” ken “natangsit a buyogen ti panagpannakkel.” (2 Timoteo 3:1-4) Dagitoy a kababalin ti nangpatanor iti maysa nga aglawlaw a pagrarairaan ti pannakaadikto.

Ti pannakariribuk ni Susan ti nagresulta iti di umiso a pannakatratona iti napalabas. Isu a nagusar iti cocaine. “Daytat’ nangiparikna kaniak iti maysa a palso a rikna a makontrol ken maipategko ti bagik,” kunana. “Inikkannak iti bileg a diak marikna iti inaldaw a panagbiagko no diak usaren dayta.”

Impalgak ti maysa a panagadal kadagiti agtutubo a lallaki a nasurok a kakatlo kadakuada ti pisikal a naabuso. Natakuatan iti sabali a panagadal kadagiti 178 a nataengan a managinum a babbai a 88 porsiento ti nagsagaba iti nadumaduma a kita ti nagdakes a pannakatrato. Kuna ti Biblia idiay Eclesiastes 7:7: “Pudno a ti panaggamsaw pagmaagenna ti masirib a tao.” Ti mariribukan a tao gapu iti dadduma a nasaem a kapadasan iti biag ti mabalin nga agusarto iti droga wenno arak agpaay a pakabang-aranna.

Ngem saan laeng a droga ken arak ti pakaadiktuan.

Saksakit iti Pannangan

No dadduma, dagiti saksakit iti pannangan (nga awagan ti dadduma nga eksperto a pannakaadikto) agserbida a panglipat iti madi a rikrikna. Kas pangarigan, usaren ti dadduma ti kinalukmegda kas pangliklik kadagiti personal a pannakaupayda. “Dadduma pampanunotek nga agtalinaedak laengen a nalukmeg gapu ta amin a dakes iti biagko ket gapu iti kinalukmegko,” kuna ni Jennie. “Gapu ta nalukmegak, no adda di mangayat kaniak, kanayon a pabasolek ti kinalukmegko.”

Iti dadduma, ti taraon ti mangipaay iti palso a rikna ti panangkontrol.b Ti taraon ti kakaisuna a paset ti biag a ti maysa mariknana ti aniaman a kinaturay. Panunoten ti adu nga adda sakitda iti pannangan nga addanto met ngamin depektoda. Tapno mapatanorda ti rikna ti kinapateg ti bagida, ikagumaanda a parmeken ti tarigagayda a mangan. Kinuna ti maysa a babai: “Iturayam ti bukodmo a bagi, a naulpitka iti dayta, ken naan-anay a diktador.”

Saan laeng a dagiti kapadasan a nadakamat iti ngato ti kakaisuna a pannakailawlawag maipapan iti pannakadikto iti droga, arak, ken taraon. Adu pay a banag ti nairaman. Dadduma nga eksperto dakamatenda ti genetiko a pakainaigan a mamagbalin iti dadduma nga ad-adda nga agbalin nga adikto ngem iti sabsabali. “Ti maanagmi isut’ panagnanaig ti personalidad, aglawlaw, biolohia ken panangawat ti kagimongan,” kuna ni Jack Henningfield ti National Institute on Drug Abuse. “Ditay kayat ti paallilaw babaen ti panangmatmat laeng iti maymaysa a makagapu.”

Aniaman ti kasasaad, awan adikto​—aniaman ti pakaigapuan ti pannakaadiktona​—nga awanen namnamana iti pisikal wenno emosional. Adda magun-odanda a tulong.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 5]

Sangalubongan a Panagraira ti Pannakaadikto

◼ Ipalgak ti maysa a surbey idiay Mexico a 1 iti 8 a tattao nga agtawen iti 14 agingga iti 65 ti alkoholiko.

◼ Ipadamag ti social worker a ni Sarita Broden ti iyaadu ti saksakit iti pannangan idiay Japan. Kunana: “Iti nagbaetan ti 1940 ken 1965, nagtalinaed ti iyaadu ti saksakit iti pannangan a masansan ti iyaaduna agpadpada kadagiti in-patient ken out-patient iti nagbaetan ti 1965 ken 1981. Ngem nanipud 1981, kasta unay ti iyaadu dagiti nagsakit iti anorexia ken bulimia.”

◼ Idiay China, agparang a napartak ti iyaadu dagiti managusar iti heroin. Kuna ni Dr. Li Jianhua nga agtartrabaho idiay Kunming Drug Abuse Research Center: “Nagrairan ti pannakausar ti heroin manipud iti ketegan ti China agingga iti uneg, manipud iti away agingga kadagiti siudad, ken kadagiti agtutubo ken ubbing.”

◼ Idiay Zurich, Switzerland, napaay ti maysa nga urnos a paggatangan ken paglakuan iti narkotiko iti parke. “Impagarupmi no masalamaanmi dagiti managlako iti droga, ngem napaaykami,” kuna ni Dr. Albert Weittstein, nga isennaayna nga ad-adda a naallukoyda ketdi dagiti managlako ken managusar iti droga a taga adayo.