Ti Compact Disc—Aniat’ Maipapan Amin iti Dayta?
MANIPUD pannakaiyam-ammona kadagiti managgatang iti publiko idi kattapog ti dekada ’80, ti nasileng a digital compact disc ti naidayawen kas ti kasayaatan nga imbension iti panangirekord iti uni manipud idi inimbento ni Edison ti tinfoil-cylinder phonograph idi 1877 wenno manipud naiyam-ammo ti uni ti stereo idi kattapog ti dekada ’60.
Idiay Estados Unidos, ipakita ti maysa a report iti magasin ti negosio a Billboard nga idi 1992, nangipatulod dagiti managpartuat iti nasurok nga 414 milion a compact disc ngem 22 milion laeng a plaka. Ad-adut’ mangayat iti compact disc isu a dadduma a kompania ti din mangaramid pay iti plaka. Kaskasdi a di pay la ammo ti adu a tattao ti nasileng a compact disc. Aniat’ makuna a ‘digital sound’? Talaga kadi a nasayaat dayta kas iti pakabigbiganna? Kasano ti panagandarna? Ket mabalin kadi a dayta a gapuanan ti teknolohia ti mausar a mangipempen ken mangidulin iti adu unay nga impormasion, kas iti aggapu iti Pagwanawanan ken Agriingkayo!?
Ti Digital Recording—Ania Dayta?
Tapno maawatantayo no ania ti digital recording, masapul nga umuna nga ammuentayo no kasano ti panagandar ti kadaanan nga analog recording. No plaka ti pagsasaritaan, ti musika ket mairekord nga agtultuloy, iti agpangpangato a linea, kas ti maysa a retrato, wenno iti panagrikos ti sound wave. Tapno makopia ti musika, maikabil ti dagum, wenno stylus, ti pagipatokaran iti linea ti agrikrikos a plaka. Ti linea ket sursuroten ti dagum, ket ti panagrikos ti linea ti pakaigapuan ti panagdayyeg ti dagum. Daytoy ti agsasagadsad a mangparnuay iti bassiusit nga eletrikal a signal a kaasping iti uni a naala ti mikropono idiay recording studio. Sa mapapigsan ti signal—isu a mangngeganen ti musika!
Sabali met ti pamay-an ti digital recording. Padasen ken rukoden ti maysa a digital recorder ti kasaknap ti signal iti umno a baetda—pinullo a ribu a daras iti kada segundo—sana irekord dagitoy a narukod a bilang kas numero, wenno digit. Dagiti rukod ket mairekord iti dua laeng a digit—ti numero a pakaibasaran ti digital computing—a buklen dagiti 0 ken 1 laeng. Dagiti adu a numero, wenno digit, ket urnosento ti maysa a computer ken ipempenna, masansan nga iti magnetic tape. No mapatokar, basaen ti computer dagiti digit sana urnosen manen ti signal a kas iti orihinal. Mapapigsanto metten ti signal—ket maminsan manen—a mangngeganen ti musika!
Daytoy a pamay-an ket saan unay nga apektaran dagiti limitasion dagiti managirekord ken managpataud iti uni ngem iti panagirekord iti plaka. Agbanag daytoy iti saan unay a natagari, medio saan a napintas [nga uni], ken dadduma pay a banag a mangpaalas iti kualidad dagiti recording. Kasta pay met, mabalin a maidulin dagiti impormasion iti digital a kita iti bassit laeng a banag ken nalaka a maipempen. Mabalin a kuna ti maysa a ti digital recording ti natural a resulta ti panagtipon ti computer ken maysa a recorder.
Iti adun a tawen, mangar-aramiden dagiti kompania iti plaka iti digital recording kadagiti studioda. Ngem saan unay a maibagay ti kagawaan ti studio a mausar iti pagtaengan tapno pagipatokaran. Ti talaga a moderno iti digital recording, no kadagiti managgatang, isu ti pannakaaramid ti nalaka a pagipatokaran ken talaga a maibagay iti kadawyan a managpatokar idiay balayna. Ti resultana isut’ digital compact disc (CD) ken ti compact disc player.
Dagiti dua laeng ti digitna a numero, wenno bit, ket mapagbalin kas maysa a serye dagiti bassiusit nga abut ken patag nga espasio iti rabaw ti plastik a disc a nasileng nga aluminum ti palunapinna. Sangagasut ket duapulo a milimetro laeng ti diametro ti disc. Ti aluminum a palunapin ket naserraan iti mangsalaknib a palunapin ti nasaragasag a plastik. Tapno mapatokar ti musika, maikabil ti nasileng a disc iti CD player. Imbes a dagum, ti umnot’ pannakaiturongna a silnag ti laser pasurotanna ti serye dagiti bassiusit nga abut. Inton napuntirian ti silnag dagiti bassiusit nga abut, agsaknap dayta, ngem inton mapuntiriana ti nalamuyot a rabawna, aganninaw dayta nga agsubli iti sensor. Iti kastoy a wagas, dagiti bassiusit nga abut ken patag nga espasio iti rabaw ti CD ti mapagbalin a serye dagiti elektrikal a bileg a maanagto ti komplikado nga elektroniko a ramramit ti pagipatokaran.
Kasano Kasayaat Dayta?
Ngem talaga kadi a nasaysayaat ti CD ngem iti vinyl a plaka? Bueno, usigenyo: Yantangay maipatokar ti CD babaen iti silnag ti lawag imbes a dagum, saan a madadael dayta uray mamin-ano a maipatokar ti musika. Uray pay adda sumagmamano a garadgad ken marka iti rabaw ti disc didanto dadaelen ti unina yantangay ta ti silnag ti laser ket naiturong kadagiti bassiusit nga abut ken saan nga iti rabaw ti disc. Awanen dagiti karkarna nga uni a kadawyan a mangngegan dagiti managayat a dumngeg iti LP (long-playing record). Amin dagitoy ti mangted iti CD iti kinapermanente a di maartapan ti LP. Kinapudnona, talaga nga agpaut ti compact disc—la ketdi no nasayaat ti pannakaaramid ken pannakaiggemna.
Ti napapaut a pannakapatokar ti CD ken ti kinabassitna ti rason a magustuanda dayta. Nasurok a maysa nga oras ti musika a mapatokar a din kasapulan a baliktaden pay dayta! Ti CD, a kurang a kakalima ngem iti kadakkel ti maysa nga LP, ket nalaklaka pay nga iggaman ken idulin. Kasta pay met, yantangay kas iti computer ti pannakapaandar dagiti CD player, kaaduan kadakuada ti mabalin a maiprograma tapno patokarenda ti matarigagayan a paset ti CD wenno maulit manen ida. Dadduma a player addaanda met iti naiprograma a kabaelan a mangsapul a mabalin a mausar iti dagus a panangsarak iti aniaman a paset ti musika. Ti kasta a kinalaka ti magusgustuan ti adu a managpatokar.
Ngem ti ngay met kualidad ti unina? Gistay amin a damo a makangngeg iti CD ti agamanga iti nalawag ken nabiag nga unina. Ti musika ket aggapu iti naulimek nga aglawlaw iti makapasiddaaw a detalyena. Maysa a makagapu iti daytoy isut’ naggidiatan ti CD ken ti kabassitan ken ti kapigsaan a musika a mairekord—a maawagan dinamiko a kapigsa—ket napigpigsa ngem iti kadawyan nga LP. Daytoy, agraman ti kinaawan karkarna ken naalas nga unina ti mamagbalin nga ad-adda a nabiag ti uni ti musika a mangngegan kadagiti CD.
Iti kasumbangirna, ti kadawyan a CD mabalin a nanginngina ngem iti LP. Kaskasdi, mabalintay nga ibagan a ti CD ti nangted iti kaaduan iti publiko iti napasayaat ti pannakaparnuayna nga uni a tinagiragsak laeng idi dagiti sumagmamano nga addaan iti hi-fi nga stereo.
Dagiti Compact Disc ken Computer
Di pay nabayag a naaddaan dagiti CD iti kabbaro unay a pakausaranda gapu ta ti umasping a teknolohia ti mabalin a mausar a mangipempen iti adu nga impormasion, wenno data. Dagita a linaon ti compact disc ti nalaka a makita iti computer nga addaan wenno nakonektaran iti CD reader. Kas ti nadaras a pannakasarak iti aniaman a paset ti musika iti CD player, nupay naiduma a kita ti CD reader, aniaman a paset ti naipempen nga impormasion ti mabalin a mabasa, mabirukan, wenno maadaw iti sumagmamano laeng a segundo babaen iti umnot’ pannakadiseniona a programa iti computer.
Nakaskasdaaw ti kabaelan ti compact disc a mangipempen. Iti termino ti computer, makaipempen dayta iti 600 megabytes, ti katupag ti 1,000 a floppy disk wenno 200,000 a naimprenta a panid. Iti sabali a pannao, sangapulo a set ti 20-tomo nga encyclopedia no mapagbalin a dua laeng ti digitna ti maidulin iti maysa laeng a compact disc! Ngem ti pagsayaatanna ket saan a limitado ti dakkel a maaramidanna.
Idi ag-1985, dagiti CD a mausar kadagiti computer ti nangrugin a mailako. Dagitoy a CD ket maawagan CD-ROM, a pangababaan iti compact disc read-only memory. Kaaduanna a naglaonda kadagiti material a reperensia, kas dagiti encyclopedia, diksionario, directory, katalogo, bibliographic ken technical data, ken historia wenno nadumaduma a koleksion ti impormasion. Idi damo a naparnuayda, gapu iti kanginada, maus-usarda laeng kadagiti libraria ken dadduma nga eskuelaan ken institusion ti gobierno. Kinapudnona, ti maysa a disc nga aggatad iti ginasut a doliar sumagmamano a tawen ti napalabasen ket magatangen iti adayo a nalaklaka ngem iti dayta.
Di nagbayag, saan laengen a mangipempen iti impormasion ti maaramidan ti CD-ROM. Iti napalabas a sumagmamano a tawen, magatangen dagiti CD-ROM a disc nga addaan de-kolor a ladawan ken uni. Ita, saanyo laengen a mabasa ti pakasaritaan ken makita ti aktual a ladawan ti maysa a tao no di ket mangngeganyo payen ti panagsaona. Ket siempre, addada computer games nga addaan amin a kita ti uni ken de-kolor a sinena. Dagitoy a maawagan multimedia, interactive system, a maitipon ti computer iti paglinglingayan idiay pagtaengan ti kasla agbalinton nga uso iti masanguanan.
Talaga a ti digital compact disc ti pagsidsiddaawan ti teknolohia a dakkel unay ti pakausaranna iti edukasion man ken paglinglingayan. Tiemponto ti makaibaga no matungpalna met laeng ti maaramidanna.
[Kahon iti panid 21]
Ti Bassit a Lubong ti CD
Saan a kamali ti pannakanagan ti compact disc. Iti nasileng a rabaw daytoy kas-kadakkel-ti-dakulap a disc ket lima aginggat’ innem a bilion a bassiusit nga abut a nakunikon ti pannakaurnosda. No mabennat, ti kuerdas ket nasurok a 5.6 kilometro ti kaatiddogna. Naikawikaw iti 20,000 a kunikon manipud iti uneg ti disc agingga iti ruar, dagiti dadduma pay a recording ti naiplastar a naimbag tapno 60 a recording ti umanay iti linea ti maysa nga LP (long-playing record). Napattapatta a no ti tunggal abut ket kadakkel ti bagas, ti disc ket nalawlawa ngem iti 21,560 metro kuadrado.
Gapu iti kasta a kinabassiusitna, masapul a maaramid dagiti CD kadagiti nadalus a siled a ti angin ti nasagat a naimbag. Ti kadawyan a tapuk, agarup lima a daras ngem iti kadakkel ti abut iti CD, madadaelna ti pannakaiprograma dagiti code a mangdadael iti pannakairekordna. “No idilig dagiti estandartemi iti kinadalus,” kuna ti maysa nga enheniero, “ti siled a pagoperaan ket kas iti kulongan ti baboy.”
Yantangay ti kapartakanen a panagrikos ti disc ket 500 a panagrikos iti kada minuto bayat ti pannakapatokarna, talaga a nakaskasdaaw ti panangpuntiria ti laser kadagiti babassit nga abut ken pagtalinaeden dayta manipud iti pannakaisiasida manipud iti nairut ti pannakaikunikonda a recording. Tapno maaramid a kasta, adda mangkontrol a sistemana a mangiturong iti silnag ti laser.
[Kahon iti panid 23]
Ti Watchtower Library—CD-ROM
Kanayon a pilien ti Watchtower Society ti umno nga usarenna a nagrang-ayan ti teknolohia iti pannakaiyadelantar ti intereses ti Pagarian. Iti napalabas, ti Sosiedad ti maysa kadagiti kaunaan a nagusar iti de-kolor a sine, estasion ti radio, ken ti maaw-awit a ponograpo iti pannakaiwaragawag ti naimbag a damag. Ita, itukonen ti Watchtower Society iti publiko ti Watchtower Library—1993 Edition iti Ingles. Masiguradomi a naisangsangayanto a tulong dayta agpaay iti panagadal iti Biblia ken panagsirarak.
Daytoy a kabbaro a ruar ket talaga a libraria. Naglaon dayta iti teksto, iti elektroniko a pamay-an, iti New World Translation of the Holy Scriptures—With References, ti tinawen a tomo ti The Watchtower manipud 1950 agingga iti 1993 ken Agriingkayo! manipud 1980 agingga iti 1993, ti dua a tomo nga encyclopedia ti Biblia nga Insight on the Scriptures, ken adu pay a liblibro, bokleta, broshur, ken tract nga impablaak ti Watchtower Society nanipud 1970. Kanayonanna, naglaon dayta iti indise dagiti amin a publikasion ti Watchtower manipud 1930 aginggat’ 1993.
Karaman daytoy a dakkel a data base, mangipaay met ti CD-ROM iti nalaka-nga-usaren a programa ti panagbiruk a makatulong kadakayo a mangsapul iti sao, grupo dagiti sasao, wenno teksto ti Kasuratan iti aniaman a publikasion ti Watchtower Library. Mabalinyo met a direkta a lukatan ti aniaman nga espesipiko a publikasion, iti mismo a kapitulo, artikulo, wenno panidna. Ti resulta ti panagbiruk ket makita iti screen ti computer wenno makopia iti maysa a word processor a mausar iti maysa a palawag wenno surat. Adda met paset ti programa ti computer agpaay iti pannakaurnos dagiti material agpaay iti proyekto a personal a panagadal ken iti panangiramanyo iti bukodyo a nota.
Namnamaenmi a babaen iti daytoy kabbaro nga instrumento, ad-adunto pay ti mangikagumaan a mangammo iti “perpekto a linteg a kukua ti wayawaya” ken mabendisionan iti panangaramidda iti dayta.—Santiago 1:25.