Ti Timbreyo ti Pirmayo

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY TAIWAN

AGTIMBREKAYO ditoy,” kuna ti clerk iti maysa a counter ti maysa nga aduan tao nga opisina ti koreo idiay Taipei, Taiwan.

“Agtimbreak?” sisisiddaaw a nakunak. “Ngem dispensarenyo, kabbaroak ditoy. Awan ti timbrek​—aniaman dayta,” inkagumaak nga inlawlawag. “Mabalin kadi nga agpirmaak laengen?”

“Wen, mabalin, ngem apay a dikay laengen gumatang iti naaramiden a timbre?” kuna ti clerk ti opisina ti koreo. “Tapno awanton ti problemayo.”

Gapu ta masmasdaawak no ania ti ibagbagada a timbre ken no sadino ti nangal-alaanda ti kasta a termino, nagsirarakak. Iti diksionariok, naammuak a ti timbre ket maysa a pagilasinan wenno opisial a selio wenno ti lammana, ket ti “timbre” nagtaud iti sao a Hindi a chāp, a kaipapananna, “selio.”

No Kasano a Makagun-od iti Timbre

Umuna, masapul a ti naganko ket maisurat iti karakter dagiti Insik.a Iti maysa a ganggannaet, ti nagan ket masansan a maysa a kaarngi ti pannakaibalikas ti nagan. Kas pagarigan, ti “John Smith” ket mabalin a maisawang kas “Shih Mi Sse” wenno “Shih Yueh Han.” Wenno agpatulongak iti maysa nga Insik a gayyem a mangpili iti naganko. Nalabit makapilinto iti patienna a maitutop kaniak, ngem nalabit saanen a kas iti balikas ti talaga a naganko.

Ti sumaganad nga addang isut’ ipapan iti tiendaan ti maysa a managukit iti timbre. Idiay a mangpiliak iti umno a kita ti material manipud iti nagadu a pagpilian. Sa ikitikiten ti managukit ti kadawyan a karakter ti naganko nga Insik iti timbrek.

Adda usarekon a makitransaksion iti opisina ti koreo, banko, wenno dadduma pay a lugar iti opisial a panggep. Iti sumagmamano a legal a transaksion, ti lamma ti timbrek ket masapul a mairehistro idiay Household Registry Office. No daytat’ agpaay iti korporasion, ngarud mairehistronto idiay korte.

Ngem masmasdaawak no kasano a masigurado ti clerk nga umiso met laeng ti timbre. Tapno maammuan no kasano ti aktual a pannakaaramid dagiti timbre, sarungkarak man ni Lin Rongdeh, maysa a managaramid ti timbre idiay siudad ti Kaohsiung, iti makin-abagatan a Taiwan. Sigun ken Mr. Lin, patien ti adu a tattao nga uray dagiti timbre dagiti agpapada a nagan nga inkitikit ti isu met laeng a managukit ket saan nga eksakto nga agpada. Tapno masigurado no umiso ti timbre, kulpien ti maysa a clerk ti opisina ti lamma, masansan a diagonal ti pannakakulpina, sana iparabaw dayta iti lamma nga addan iti file-da. Masapul a talaga nga agpada ti dua a nagkinnulpi.

“Ngem ita,” kuna ni Mr. Lin, sana intudo ti maysa a makina iti tiendaanna, “addada makina a makaukit iti timbre babaen ti tulong ti maysa a computer. Agpapada no kua dagiti timbre a maukit iti daytoy a pamay-an.”

“Nakaskasdaaw dayta!” naikunak. “Ngem kasanoyo a maaramid ti maysa a timbre babaen iti computer?”

“Umuna, i-typeset wenno i-drawingko iti maysa a nasaragasag a papel wenno plastik dagiti karakter ti nagan iti wagas a maibagay iti maysa a timbre,” ilawlawag ni Mr. Lin. “Sa ikabilkonto dayta iti maysa nga agrikrikos nga ulo ti makina, a mangbasa iti nagan babaen iti silnag ti laser. Kabayatanna, pairutak ti timbre a maukit iti maikadua nga agrikrikos nga ulo, ket ti bassiusit a pangukit a konkontrolen ti silnag ti laser ti mangkitikit iti timbre tapno maporma dagiti karakter nga in-drawingko.”

Iti daytoy a medio nalaka a pamay-an, kadawyan a tunggal miembro ti pamilia ti maaddaan iti timbre. Maidulin daytoy a naimbag idiay balay tapno usaren ti asinoman a makaawat iti rehistrado a surat wenno dadduma pay a banag nga agkalikagum iti pirma kadagiti Makinlaud a luglugar.

Ti Nagtaudan ti Timbre

Ti damo a naipadamag a pannakausar ti timbre idiay China ket idi tawen 1324 K.K.P. Ngem idi la panagturay dagiti Chou (1122-256 K.K.P.) a limmatakda. Kadagidi a tiempo, imbes a mausar kas pagpirma, maitugtugotda, masansan a maisalikad iti barikes, a mangipakita iti ranggo wenno saad wenno tapno maipakita a natan-ok ti maysa a tao. Saan a ti tao ti nangnangruna nga irepresentarna no di ket ti takemna. Ti timbre idi, kas met pay laeng ita, ket maited iti sumaganad nga agtakem apaman nga agretiron wenno matay ti maysa nga opisial. No ti maysa a natan-ok a tao kayatna ti makisarita iti emperador, iparangna ti jade a timbrena a mangpaneknek iti kinataona.

Idi naimbento ti papel, in-inut a ti timbre ti nangirepresentar iti pirma. Daytat’ ad-adda nga us-usarenen dagiti kadawyan a tattao. Ita, gistay amin ditoy ket addaan iti timbre, uray pay ti maysa a ganggannaet nga agindeg a kas kaniak, ket aniaman a transaksion a pakainaigan ti pirma ti maysa a tao ti makompleto laeng babaen ti pannakausar ti timbre. Nupay mabalin met a mausar ti opisial a maisurat a pirma, iti kaaduan a tattao, ti timbre ti mamagbalin a legal kadagiti bambanag. Daytoy nga ugali ti nagsaknapen iti kaaduan idiay Oriente, isu nga uray dagiti Hapones ken Koreano ket agus-usarda metten iti timbre.

No Ania ti Itsura Dagiti Timbre

Mabalin a kuadrado, oblong, oval, wenno nagtimbukel ti maysa a timbre, wenno dadduma pay a sukog. Mabalin a 3 milimetro ti diametrona wenno agingga iti 15 kuadrado centimetro. Ti timbre ket mabalin a naaramid iti jade, soapstone, sara ti ayup, kawayan, suer, kayo, wenno plastik, agdepende iti kayat ken gatad a kabaelan ti gumatang agraman ti pakausaran ti timbre. No manmano unay a mausar ti timbre ken iti saan unay a napateg a transaksion, mabalin met ngatan ti kayo wenno plastik. Ngem no ti gumatang ket kayatna nga usaren dayta agingga iti tungpal-biagna, ngarud mabalin a mangpili iti napapaut ken napimpintas.

Ti opisial a timbre ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, sanga ti Taiwan, kas pagarigan, ket naiyukit iti kuadrado a natangken a kayo a 7.5 centimetro ti kaatiddogna, 5 centimetro ti kaakabana, ken 2.5 centimetro ti kapuskolna. Nagpadiwakal metten a “pagpirma,” kunayo kadi? Masansan a ti papel a mapirmaan ket basbassit pay ketdi!

Dagiti kadawyan unay a timbre ket simple laeng a kita ti napili a material nga addaan nagan a naiyukit iti napintas [a karakter ti] Insik iti patad a lansad. Ti naiyukit iti pagiggamanna wenno iti rabawna ti mangpapintas ken mangpangina iti timbre. Dadduma a timbre ket nakitikitan iti nalabor a gapuanan ti arte. (Kitaenyo ti ladawan iti panid 23.) Masansan nga itugtugot ti makinkua ti timbre iti man bassit a lalat a supot wenno iti bassit a kahon nga adda met pagikabilan iti vermilion a tinta iti abayna. No dadduma, ipaukitto ti dua a kakaskasar ti timbreda iti dua nga agpada a materiales wenno agginnuduada iti isu met laeng a materiales nga addaan agbagay a disenio​—maysa a romantiko a kapanunotan. Wenno kas iti nagpintas a ladawan ti duyaw a jade a timbre a naretrato idiay panid 23, naukit ti tallo a timbre ken kuentas manipud maymaysa a bato.

Apaman a naukiten, ti timbre ti agbalinen a legal a pirma ti makinkua wenno ti opisial nga agtakem, isu a masapul a naannad unay ti pannakausarna. Masapul ti panagannad tapno di matakaw dayta, ta mabalin nga usaren ti mannanakaw dayta tapno palsipikarenna dagiti dokumento, agiruar iti kuarta iti banko, mangisukat iti tseke wenno bond, ken dadduma pay.

Ania ngay ti aramidek no napukawko ti timbrek? Umuna, masapul a pakaammuak ti opisina ti koreo, banko, ken dadduma pay a maseknan nga ahensia tapno makanselarda ti timbrek. Siempre, dagus nga aramidek daytoy tapno malapdan ti ilegal a pannakausar ti timbrek. Sa masapul nga agpaaramidak iti baro. No maisukat dayta iti rehistrado a timbre, masapul nga iparehistrok manen dayta, ken masapul a mapakaammuan dagiti maseknan nga opisina maipapan iti kabbaro a timbrek. Isu a pampanunotenyo kadi a makapadanag ti pannakapukaw ti credit card-yo? Masirib ngarud ti tao nga agannad iti pannakapukaw wenno pannakatakaw ti timbrena!

Idiay Laud, ti panagkolekta, wenno panagurnong iti selio, ket nalatak a hobby. Idiay China, adu a tattao ti agkolekta kadagiti timbre wenno ti lamma ti nadumaduma a timbre, a [mabalin] a pakaipablaakan dagiti espesial a libro. Dadduma a timbre ket medio napintas, yantangay dagiti estilo dagiti karakter ken ti sukog, kolor, ken pannakaaramid ti timbre ti napagtitipon a mangipaay iti kapintasan nga itsura. Dagiti timbre a kukua idi dagiti nalatak wenno natan-ok a tattao wenno daanen a timbre ket masansan a mairaman kadagiti koleksion dagiti museo.

Iti tunggal tao idiay Laud a mangala iti pluma a pagpirma iti dadduma nga opisial a dokumento, nalabit adda met taga-Oriente a mangala iti timbrena, italmegna dayta iti mamin-ano a daras iti pad ti vermilion-a-tinta, ken siaannad nga itimbrena ti “pirmana” iti natulnetulnekan a linia.

Ania ketdin ti panangparayray dagiti nadumaduma a kustombre iti biag!

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 23]

Agrikos: Ti vermilion a marka ti maysa a timbre; dagiti timbre nga addaan kuentas, a naukit iti maysa laeng a bato ti jade; ti managaramid iti timbre a manguk-ukit iti disenio; timbre a nakitikitan iti daniw

Timbre a pag-ong ti sukogna

[Credit Line]

Dagiti timbre: National Palace Museum, Taipei, Taiwan