Panangmatmat iti Lubong
Kumarkaro ti Eskandalo Maipapan iti Dara Idiay Francia
Nakapataud dagiti imbestigasion iti eskandalo iti dara sadi Francia kadagiti dokumento a mangipakpakita nga impangpangruna dagiti opisial ti gobierno ti pannakaseknanda iti ekonomia ngem iti salun-at ken kinatalged dagiti pasiente a Pranses. Sigun iti International Herald Tribune ti Paris, ipalgak dagiti dokumento nga idi a nadiskubre ti maysa a laboratorio ti America ti maysa a mangusig-dara a pamay-an a mangammo iti AIDS virus kadagiti suplay a dara, dagiti opisial a Pranses, a nagamak a ti produkto ti E.U. ti ad-addan a mailako idiay Francia, ti nanglapped iti panaglako “tapno maikkan ti managpartuat a Pranses iti tiempo a kumamakam a mangparnuay iti umasping a produkto.” Kas banagna, ginasut a tattao ti nakaala iti AIDS kalpasan a nayalisonanda iti namulitan a dara kabayatan ti gistay pito bulan a binusbos ti kompania ti Francia a nangparnuay iti produktona.
Maysa a “Diablo” a Nababbaba
Pinanaganan ti maysa a pagassawaan idiay Tokyo ti kappasngay nga anakda iti Akuma, a kaipapanannat’ “Diablo.” “Napigsa unay ti epektona nga apaman a mangngegam dayta, pulos a dimonto malipatan dayta,” kinuna ti ama. “Inton dumakkel, adunto a tattao ti maam-ammo ti anakko gapu iti dayta a nagan.” Idi damo ket pinatgan ti opisina a pagparehistruan ti pannakairehistro ti nagan, ngem idi agangay ket naikkat kas di maanamongan ken maysa a panangabuso dagiti nagannak iti kalinteganda, gapu ta pakaigapuanto kano iti pananguyaw ken panangidumduma. Kalpasan iti sumagmamano a bulan a pannakabista kadagiti korte, immatras met laengen dagiti nagannak [ti ubing] ket kinunada nga iparehistroda laengen ti anakda iti sabali a nagan tapno didan madisturbo ken mabaybay-an ti ubing nga awan rehistrado a naganna. Nupay kasta, daytat’ di namalbaliw kadagiti kasasaad idiay pagtaengan. “Itultuloyminto nga awagan iti Akuma kas inaldaw a naganna,” kinuna ti ama, ket daytan a nagan ti ipangpangag ti ubing.
Unget ken Pannakaatake ti Puso
“Nakarkaro ngem doble ti posibilidad dagiti tattao nga adda sakitda iti puso a maatake no agungetda, ket ti peggad agpaut iti dua nga oras,” ipadamag ti The New York Times. Nupay impakita dagiti napalabas a panagadal ti pannakainaig ti unget iti naparpartak a panagbitik ti puso, ti alta presion, ken panagbará dagiti arteria, daytoy a kabbaro a panagadal ti kaunaan a nangiparang kadagiti nasientipikuan nga ebidensia a ti unget maituggodna a dagus iti pannakaatake ti puso. Mabalin a makissayan ti peggad no agtalinaed a kalmado kabayatan ti panangsarangetna kadagiti emosional a pakaburiboran, kinuna ni Dr. Murray Mittleman, ti kangrunaan nga autor ti panagadal. “Napaliiw pay met dagiti managsirarak a dagiti tattao nga agtomtomar iti aspirin, a mangkissay iti peggad ti pannakaatake ti puso, ket medio nasalakniban manipud kadagiti epekto ti panagunget,” kinuna ti artikulo, posible a gapu ta kissayan ti aspirin ti abilidad dagiti platelet a mamagpalet ken mamagbará kadagiti arteria. Isu a ti unget mabalin nga apektaranna dagiti platelet, kinuna ni Dr. Mittleman.
Saan nga Agbagay ti Pannaturog ken Contact Lenses
Dagiti tattao a kanayon a naka-contact lenses bayat ti pannaturogda ket maminwalo a daras nga ad-adda a maimpeksion ti matada ngem kadagidiay di mangar-aramid iti kasta, sigun iti nabiit pay a panagadal. Natakuatan dagiti managsirarak nga uray pay ti naannad a panangaywan iti lenses ket di makasalaknib iti napalalo a peggad ti panangusar iti contact lenses iti agpatnag, ipadamag ti International Herald Tribune. Ti agpatnag a panangusar ti mangimpektar iti cornea, ti natarnaw a makinruar a kulapot ti mata, kadagiti mikrobio ken bakteria, agpapan pay aniaman a kita ti lenses. Babaen iti panangikkat iti contact lenses sakbay ti pannaturog, maliklikan dagiti agus-usar iti dayta ti mabalin nga ileletteg ti cornea agingga iti 74 a porsiento.
Din Mausar a Pagsasao
Impadles ti Atlas of the World’s Languages nga iti unos ti 100 a tawen, kagudua kadagiti agdama nga 6,000 a pagsasao ti dinton mausar. Ag-1,000 a pagsasao ti din nausar iti napalabas a 500 a tawen, kaaduanna idiay Americas ken Australia. Adu a pagsasao ti din kanayon a maisursuro. Idiay Alaska, nga adda 20 a katutubo a pagsasao, 2 laengen ti maisursuro kadagiti ubbing. Adda 155 a pagsasao ti Papua New Guinea a 300 a tattao ti makapagsao iti tunggal pagsasao, bayat nga idiay Australia, 135 iti 200 a maus-usar pay laeng a pagsasao dagiti Aborigines ti us-usaren ti kurang pay a 10 a tattao. “Saan laeng a dagiti pagsasao ti din maus-usar,” ipadamag ti periodiko nga Independent ti Londres. “Ti intero a tradision ti pagsasao, maisawang man wenno maisurat; naisangsangayan a sistema ti gramatika ken bokabulario a mangyanninaw iti agpada a naisangsangayan a sistema ti kapanunotan ken estilo ti panagbiag; ti pagsasao kas pasuli a bato ti rinibo a kultura ti tao: mapukawto ti amin, a mamagbalin iti lubong a napangpanglaw no kultura ti pagsasaritaan.”
Makapapatay a Leksion
Inaklon dagiti opisial ti abiasion ti Russia a madama idi nga isursuro ti maysa a kameng dagiti piloto ti Aeroflot ti annakna no kasano ti panagpatayab idi a natnag ti jet iti bantay ti Siberia idi Marso, a nakatayan amin ti 75 a tattao a nakalugan. “Napasamak ti pannakatnag gapu ta kayat nga ipakita ti piloto kadagiti annakna no kasano ti panagpatayab iti maysa nga eroplano,” kinuna ti ahensia ti panangipadamag nga Itar-Tass ti Russia. Kinuna dagiti opisial ti Makinlaud nga abiasion, idi sinukimatda idiay Francia ti flight recorder ti eroplano, a “mangngegan ti boses dagiti ubbing sa awanen dagiti piloto a mangkontrol iti eroplano idi matmatnagen dayta,” ipadamag ti The New York Times. “Paneknekan dagiti cockpit recordings a maysa wenno ad-adu pay nga annak nga adda kadagiti pagtugawan ti piloto ti di napupuotan a nakauksot iti maysa kadagiti automatiko a pangkontrol a nakaigapuan ti makapapatay a panagsuek ti jet,” kinuna ti Times.
Panangkontrol Kadagiti Kagaw
Ipadamag ti The Times ti Londres nga agraraira ti angkit ken allergy idiay Britania. Ti makagapu? Dagiti kagaw. “Di kanayon a nasayaat ti bentilasion dagiti pagtaengan ti tattao—napno iti narugit, naagneb, ken pakaigapuan-allergy nga angin,” kuna ni Dr. John Maunder ti Cambridge Medical Entomology Centre. Agbiag dagiti kagaw kadagiti maidekket-kudil a bambanag ken nangnangruna a pagay-ayatda ti naagneb nga aglawlaw dagiti katre a saan unay a maang-anginan. Dagiti sibibiag ken natay a kagaw ken ti iblengda, agraman dagiti keggang ti kudil ken buot ti mangbukel iti maysa a kasangapulo iti dagsen ti maysa a nabaybay-an a pungan. Ti ibleng dagiti kagaw ket naglaon kadagiti protina a patienda a pakaigapuan ti panagkidar ti angkit ken kangrunaan a pakaigapuan ti rhinitis a patauden dagiti allergy—maysa a barado nga agong. Awan unay presko nga angin a sumrek kadagiti moderno a seliado a pagtaengan a mangpapatay kadagiti kagaw. Tapno nasalsalun-at ti panagbiag, isingasing ni Dr. Maunder ti pannaturog a no mabalin, nakalukat koma dagiti tawa, inaldaw a maanginan dagiti katre, ken kanayon a madalusan dagiti pungan, abbong ti katre, ken ules.
Panagay-ayam Wenno Salun-at?
“Iti pangkaaduanna, ti propesional nga isports ket nairanta laeng a mangpasayaat iti panagay-ayam dagiti atleta, a pulos a di mangpasayaat iti salun-atda,” kuna ti maysa nga orthopedist a ni Victor Matsudo, a naadaw iti Veja. “Di kasapulan nga agbalin nga atleta ti maysa tapno sumayaat ti salun-atna.” Kinapudnona, kuna ni Dr. Matsudo, “nasapsapa a matay ti napalalot’ panagehersisiona ngem ti maysa a di unay agkutikuti a tao.” Kunana pay: “Adu a tattao ti mamati pay laeng a ti umno a panagehersisio ket rumbeng a nadagsen, mangpaling-et ken mangbannog. Saan a pudno daytoy. Ti umno a panagehersisio ket kalalainganna, a di mangpataud iti ut-ot, panagalusiis wenno panagbetted. . . . Ti pannagna isut’ maysa a banag a maisingasing iti maysa a di unay agkutikuti ken kayatna ti mangikagumaan a mangpasayaat iti kasasaad ti bagina.” Ti maysa a tao a magna iti gudua oras, mamindua wenno mamitlo a daras iti kada lawas, ti 15 porsiento a basbassit ti posibilidadna a matay ngem iti tao a di unay agkutkuti. Isingasing ni Dr. Matsudo a ti pannagna ket maaramid iti patad ken iti kapartak a mangipalubos iti maysa nga aganges a naimbag ken makisarita iti sabali pay.
Agpullo ti Krimen?
Inamin ti maysa a huramentado idiay Estados Unidos a pinapatay ken tinagbatagbatna ti 17 nga ubbing ken nataenganen a lallaki. Gapu kadagidiay a krimen, nasentensiaan iti inggat’ tungpal biag idiay pagbaludan. Ngem ipakita ti rekord ti pagbaludan a nakaawaten, agingga idi Marso itoy a tawen, iti nasurok a $12,000 manipud kadagiti nagsurat iti intero a lubong a kas iti Francia ken Sud Africa, agraman ti maysa a donasion a $5,920 manipud iti maysa a babai a taga Londres. “Kinuna ti maysa a babai a kayatna nga isuro [isuna] maipapan ken Jesus, isu a pinatulodanna iti $350, agraman iti dadduma a literatura ti Biblia,” kuna ti The New York Times. “Sabali pay a babai ti nangipatulod iti $50 a pangigatang[na] iti ‘sigarilio, selio ken sobre’ idiay pagbaludan.” Binusbosna ti kaaduan a kuarta, uray no di pay immawat ti kakabagian dagiti biniktimana iti uray aniaman a bassit a kantidad iti nasursurok ngem $80 milion a multana. Sigun iti warden ti pagbaludan, awan aniaman a linteg a mangiparit iti panagur-or dagiti balud iti tulong a kuarta, la ketdi no awan maaramid a panagkusit.
No Apay a Mapaay Dagiti Panggep Agpaay iti Talna
“Pasingkedan dagiti 35 a gubat a napasamak idi 1993 a nagtultuloy agingga iti 1994 ti nakalkaldaang a padles ti Kasuratan a kankanayon nga addanto gubat ken damdamag ti gubat,” kuna ti maysa nga artikulo ti Toronto Star. (Di umiso daytoy a salaysay. Kinapudnona ipadles ti Biblia nga agpatingganton dagiti gubat. Kitaenyo ti Isaias 2:2-4.) “Amin ti tallo dosena a gubat a mapaspasamak iti lubong ita ket panagraranget iti uneg dagiti saggaysa nga estado—awan ti panagraranget iti nagbaetan dagiti estado.” Itudo ti ibabara dagitoy a guerra sibil a di kabaelan dagiti ahensia ti lubong ti natalna a panangrisut kadagiti riri. “Apaman a maammuan dagiti mangrirriribuk a grupo a di mapilit ti NU dagiti estado a kamengna a pagtulnogan dagiti kalalainganna a pagalagadan ti kababalin ken kalintegan ti tao, agtultuloyto ti panangusarda iti kinaranggas a pangipilit kadagiti kalikagumda,” kuna ti artikulo. “Gistay awan kalpasan-Gubat Sangalubongan II a pagarigan ti dakkel a bileg ti militaria dagiti pagilian ti Makin-amianan a hemispero a sibaballigi a mausar a mamagpatingga kadagiti uneg-estado wenno panagririri dagiti sibilian kadagiti Napanglaw a Pagilian wenno iti sadinoman.” Kinapudnona, ti kuarta a mabusbusbos pay laeng agpaay iti uneg-estado a gubat ti maysa a pakaigapuan ti panagririri dagiti sibilian babaen ti panangusar kadagiti pundo a mabalin a maaramat a pangpasayaat kadagiti kasasaad a mangituggod iti guerra sibil.